استرداد جهیزیه

در صورتی که زوجین، برای بردن جهیزیه، به توافق نرسیده یا شوهر، بدون رضایت زن، محل آن را تغییر دهد، برگرداندن این اموال، نیازمند ارائه دادخواست استرداد جهیزیه، به دادگاه خانواده و یا شورای حل اختلاف بوده که از روش های استرداد آن، می توان به استرداد با سیاهه یا لیست جهیزیه و استرداد با شهادت شهود اشاره نمود.

یکی از رسوم جاری در نواحی مختلف کشور ما، جهیزیه ای است که در قالب وسایل و لوازم ضروری زندگی، از طرف زن به منزل مشترک برده می شود. مطابق قانون مدنی کشور ما، مالکیت این لوازم و وسایل، متعلق به زوجه است و به همین دلیل، هر زمان بخواهد، می تواند آنها را مسترد کند.

برای برگرداندن جهیزیه که غالبا در هنگام جدایی زن و شوهر، انجام می گیرد، روش های مختلفی وجود داشته که زن باید باتوجه به ادله ای که در دسترس داشته، روش مناسب دعوای خود را انتخاب نماید. چرا که در صورت عدم توجه به این نکته، ممکن است در دعوای استرداد جهیزیه، شکست خورده و از پس گرفتن جهیزیه خود محروم گردد.

با توجه به اهمیت این موضوع، در مقاله حاضر، پس از پاسخ به این سوالات که استرداد جهیزیه و روش های آن چیست، بردن آن با شهادت شهود، با مامور و بدون اذن شوهر را بررسی کرده و در پایان، در مورد کسری جهیزیه و نحوه دریافت خسارت در این مورد، صحبت خواهیم کرد.

استرداد جهیزیه چیست

مطابق مقررات قانون مدنی کشور ما که برگرفته از شرع اسلام می باشد، زنان، تکلیفی به فراهم کردن وسایل زندگی ندارند و در واقع، جهیزیه هدیه ای است که خانواده دختر به او برای شروع زندگی می دهند؛ بنابراین، تهیه وسایل زندگی، جزء نفقه بوده که تکلیف قانونی شوهر می باشد.

با توجه به توضیحات فوق، زن، مالک وسایل و لوازمی است که با خود به منزل مشترک می برد و این اموال، تحت عنوان امانت در اختیار شوهر است و بدین لحاظ، وی تنها حق استفاده از آنها را دارد. بنابراین، در صورتی که شوهر، در استفاده از این وسایل، تعدی و تفریط کند، یعنی به آن ها آسیب برساند و یا از بین ببرد، زن، حق طرح دعوا علیه وی و درخواست جبران خسارات را خواهد داشت.

اما گاهی، زندگی مشترک میان زوجین، با مشکلاتی مواجه شده که ادامه زندگی را برای آنها، غیر ممکن می سازد. در این شرایط، هر کدام از زن و شوهر، سعی می کنند که تا حد امکان، حقوق قانونی خود را حفظ کنند. یکی از این اقدامات، اقدام زن، برای استرداد جهیزیه و جلوگیری از آسیب وارد کردن شوهر به این اموال می باشد.

در صورتی که زوجین، برای بردن جهیزیه، به توافق نرسیده یا شوهر، بدون رضایت زن، محل آن را تغییر دهد، برگرداندن این اموال، نیازمند ارائه دادخواست استرداد جهیزیه در شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده و دادخواست تامین خواسته جهیزیه، به دادگاه خانواده و یا شورای حل اختلاف و پرداخت هزینه دادرسی مربوطه می باشد. چرا که دعوای استرداد جهیزیه نیز مانند هر دعوای دیگری، مستلزم اثبات از طریق یکی از ادله اثبات دعوی است که بر اساس آن، زن باید ثابت نماید که وسایلی را تحت عنوان جهیزیه به منزل شوهرش برده است.

لازم به ذکر است که در برگرداندن جهیزیه، در صورت عدم موافقت شوهر، زن باید طبق روش قانونی و از طریق مراجعه به مراجع قضایی، اقدام نماید  که مدت زمان استرداد جهیزیه، بسته به اینکه از شورا درخواست گردد یا دادگاه، متفاوت است. به دلیل اینکه در صورتی که زن، بدون اطلاع و هماهنگی با شوهر و بدون مراجعه به مرجع قضایی، اقدام به این امر کند، یکی از مسائلی که ممکن است پیش بیاید، این است که شوهر، شکایت سرقت از وسایل منزل را بر علیه زن مطرح کند. هرچند، در حال حاضر، در غالب دادگاه های کیفری، در چنین موردی، حکم بر سرقت صادر نمی شود.

روش های استرداد جهیزیه

هرچند، تمامی دعاوی که زن، به منظور برگرداندن جهیزیه و با استناد به ادله اثبات دعوا، نظیر سند و شهادت شهود، مطرح کرده، در نهایت، عنوان استرداد جهیزیه را داشته، اما، بسته به دلیلی که زوجه، برای اثبات ادعای خود در دادگاه، مورد استفاده قرار می دهد، روش های برگرداندن جهیزیه نیز متفاوت خواهد بود. البته، گاهی، مسترد کردن این اموال، نیازمند طرح دعوا نبوده و با توافق با شوهر، امکان پذیر می باشد. با توجه به این توضیحات، در ادامه به برررسی روش های استرداد جهیزیه می پردازیم که شامل موارد زیر می باشند: 

روش اول، در میان روش های استرداد جهیزیه که ساده ترین و کم دردسرترین روش نیز بوده، ناظر بر زمانی است که طرفین در مورد اینکه اموال، متعلق به زن است و حق بردن آنها را دارد، توافق دارند که در این صورت، بدون هیچ گونه مشکلی، بردن وسایل منزل توسط زن انجام می شود و از فرآیند طولانی دادرسی نیز اجتناب می گردد.

روش دیگر از روش های استرداد جهیزیه، زمانی، قابل اعمال است که زن، دارای لیست یا سیاهه بوده و با استناد به این لیست، که به طور معمول، به امضای شوهر و چند شاهد رسیده، برای بردن جهیزیه اقدام کرده که در غالب موارد نیز به نتیجه می رسد.

اما، در صورتی که لیست جهیزیه یا سیاهه موجود نباشد، اثبات دعوای برگرداندن جهیزیه، بدون سیاهه و به نتیجه رسیدن آن، با استفاده از مدارک لازم برای استرداد جهیزیه، کمی دشوار می شود، به این دلیل که سند سیاهه موجود نمی باشد. در این روش از روش های استرداد جهیزیه، تنها می توان به شهادت شهود استناد نمود که گاهی، بررسی و تشخیص ارزش شهادت شاهدان، کاملا به نظر قاضی بستگی خواهد داشت.

استرداد جهیزیه با شهادت شهود

زمانی که زن، قصد بردن جهیزیه خود را داشته، ساده ترین روش، آن است که با استفاده از لیست یا سیاهه ای که به امضای شوهر و چند نفر از اقوام، به عنوان شاهد رسیده، برای ثبت دادخواست استرداد جهزیه و اثبات مالکیت خود بر این اموال اقدام نموده و به طور معمول نیز با داشتن این لیست، دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف، رای را به نفع زوجه، صادر خواهند کرد.

اما، گاهی، به دلیل برخی مسائل، مانند رابطه خویشاوندی میان زن و شوهر، خانواده زوجه، لیست یا سیاهه جهیزیه را به امضای شوهر و شهود نرسانده یا اینکه اساسا لیستی، تهیه نمی کنند. در این صورت، در شرایطی که زن بخواهد برای بردن جهیزیه از منزل مشترک اقدام نماید، این سوال مطرح می گردد که آیا در این شرایط و بدون لیست یا سیاهه امضا شده، برگرداندن اموال زن، با شهادت و در صورت وجود شرایط شهادت شاهد، امکان پذیر می باشد یا خیر؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، از آنجا که شهادت شهود، یکی از ادله اثبات دعوا در نظام حقوقی کشور ما بوده و محدودیتی نیز برای اثبات دعاوی، با این دلیل وجود نداشته، زوجه می تواند در صورتی که فاقد لیست یا سیاهه امضا شده جهیزیه بوده یا لیستی در اختیار نداشته باشد، با استفاده از شهادت شهود، ادعای مالکیت خود بر جهیزیه را اثبات کرده و برای استرداد آن اقدام نماید.

استرداد جهیزیه با مامور 

در بخش های قبل، در مورد استرداد جهیزیه در طلاق توافقی، سایر انواع طلاق و یا شرایط خاص و روش های آن، توضیح داده و گفتیم که در صورت نداشتن سیاهه یا لیست جهیزیه، زن می تواند با استفاده از شهادت شهود، مالکیت خود بر این اموال را در دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف، اثبات کرده و در مرحله اجرای حکم مرجع قضایی، جهیزیه خود را پس بگیرد.

اما، به طور معمول، حتی پس از صدور حکم قطعی نیز شوهر، حاضر به برگرداندن جهیزیه نبوده و از اجرای مفاد حکم، خودداری می کند. حتی، در این شرایط، برخی مردان، با جا به جا کردن اموال زن و مخفی کردن آن، سعی کرده تا حد امکان، مانع از بردن جهیزیه توسط همسر خود شوند.

لذا، ضروری است تا زن با استفاده از قوای قهریه، حکم قطعی دادگاه یا شورا را اجرا کرده و جهیزیه خود را مسترد و از تصرف شوهر خارج نماید. این قوه قهریه، مامور اجرای احکام بوده که به طور معمول، در معیت یک مامور کلانتری، برای اجرای حکم استرداد و در موارد ضروری، شکستن قفل محلی که شوهر، اموال را در آنجا مخفی کرده، اقدام می نماید.

بردن جهیزیه بدون اذن شوهر

روند قانونی بردن جهیزیه، در صورت عدم توافق زن و شوهر بر اموال قابل استرداد و مخالفت شوهر، بدین صورت بوده که زوجه، با ارسال اظهارنامه و سپس، دادخواست استرداد جهیزیه و پس از اخذ حکم قطعی دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف، از طریق اجرای احکام، برای پس گرفتن اموال خود اقدام می نماید.

اما، گاهی، برخی از زنان، به دلیل عدم آشنایی با قوانین و بیشتر به دلیل اجتناب از روند طولانی و هزینه بر دادرسی، بدون آنکه به طرح دعوای برگرداندن و استرداد جهیزیه، در دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف پرداخته، شخصا و بدون هماهنگی با شوهر، برای بردن اموال خود اقدام می کنند.

در این صورت، ممکن است این سوال مطرح گردد که آیا بردن جهیزیه بدون اذن شوهر، مشکلی را از نظر قانونی برای زن ایجاد می کند؟ و همچنین، آیا برگرداندن این اموال، در شرایطی که بدون هماهنگی با شوهر انجام گرفته، جرم می باشد یا خیر؟

در پاسخ به سوالات فوق، باید گفت، در شرایطی که زن، بدون طرح دعوای استرداد جهیزیه، شخصا، جهیزیه خود را از منزل مشترک خارج کرده و برای بردن اموال بدون اذن شوهر اقدام می کند، ممکن است که شوهر، با طرح دعوای کیفری سرقت، مزاحمت زیادی را برای همسر خود ایجاد کند.

البته، هرچند، به طور معمول، در رویه دادگاه های کیفری کشور ما، در روابط زوجین و اموال موجود در منزل مشترک، حکم بر سرقت صادر نمی گردد، اما پیشنهاد می شود که به منظور جلوگیری از مشکلات قانونی بعدی، زنان صرفا از طریق طرح دعوای استرداد جهیزیه و طی کردن روند قانونی، برای پس گرفتن اموال خود اقدام نمایند.

کسری جهیزیه

در کنار دعوای استرداد جهیزیه که برای پس گرفتن جهیزیه زن مطرح می گردد، گاهی ممکن است، در هنگام استرداد اموال، این ادعا نیز از سوی زن، علیه شوهر مطرح گردد که برخی از اقلام، موجود نبوده و به اصطلاح، جهیزیه کسری دارد.

در این وضعیت، زوجه می تواند با استفاده از لیست یا سیاهه جهیزیه که به امضای شوهر رسیده یا با استفاده از شهادت شهود، وجود اقلام گم شده و کسری جهیزیه را در دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف، اثبات کرده و پرداخت خسارت خود را توسط شوهر، مطالبه نماید.

در صورت طرح چنین دعوایی و اثبات ادعای زن، مرجع قضایی، شوهر را به استرداد اموال کسر شده و در صورت موجود نبودن آن ها، به دادن مثل یا قیمت این اموال، محکوم کرده که پس از قطعیت رای، زوجه می تواند با مراجعه به اجرای احکام، برای اجرای حکم و الزام شوهر به دادن مال جهیزیه، مثل یا قیمت آن، اقدام کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد استرداد جهیزیه و روش های آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون استرداد جهیزیه و روش های آن پاسخ دهند.