اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی

اعتبار امر قضاوت شده یا قاعده اعتبار امر مختومه، یعنی نمی توان، در خصوص دعوایی که حکم قطعی صادر شده، با همان جهت، موضوع و اصحاب دعوا، طرح دعوای مجدد نمود. آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی، عدم امکان طرح دعوای مجدد، در خصوص همان موضوع، با همان جهت و اصحاب دعوا می باشد. همچنین، اعتبار امر قضاوت شده و امر مختومه، یک مفهوم است و تفاوتی ندارند.

بر اساس قانون اساسی، اقامه دعوا، حق مسلم هر فرد است و هیچکس را نمی توان از این حق محروم نمود. بنابراین، در صورتی که حقی از کسی تضییع شود و یا جرمی نسبت به کسی اتفاق بیفتد، می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراجعه کرده و اقدام به ثبت دادخواست حقوقی و شکواییه کیفری نماید.

اما بعضا ممکن است که طرفین، بعد از صدور رای قطعی دادگاه و پس از استفاده از راه های اعتراضی که در قوانین مختلف، نظیر آئین دادرسی مدنی یا کیفری، پیش بینی شده است، بخواهند، راجع به یک امر قضاوت شده و مختومه، طرح دعوای مجدد نمایند. طرح دعوا، راجع به امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی و کیفری، شرایط مخصوص به خود را دارد و به آسانی ممکن نیست.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، به این سوال پاسخ دهیم که اعتبار امر قضاوت شده، چیست و قاعده اعتبار امر مختومه چه می باشد؛ سپس، آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی را توضیح دهیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

اعتبار امر قضاوت شده چیست

در پاسخ به این پرسش که اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی چیست؟ لازم است تا قاعده اعتبار امر مختومه را توضیح دهیم و بگویم که به چه پرونده و دعوایی، امر مختومه می گویند. امر مختومه، یا امر قضاوت شده، به معنای این است که در خصوص یک دعوای حقوقی یا کیفری، تمامی رسیدگی ها صورت گرفته، مراتب و مراحل اعتراض و انواع اعتراض پیش بینی شده در قوانین مختلف، نظیر واخواهی، طی شده و رای قطعی، صادر گردیده است. چنین دعوایی، مختومه بوده و نمی توان در خصوص آن، با همان موضوع و همان اصحاب دعوا، مجددا، اقامه دعوا کرد.

به عدم امکان اقامه دعوای مجدد، با همان موضوع و همان طرفین، در خصوص امر مختومه، یعنی دعوایی که یک مرتبه، برای آن، حکم قطعی صادر شده، قاعده اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده، می گویند. قانون آیین دادرسی مدنی، در ماده 84 خود، اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده را یکی از موارد ایراد به دعوا، در دعاوی حقوقی می داند. لازم به ذکر است که اعتبار امر مختومه یا همان اعتبار امر قضاوت شده، در هر دو گروه دعاوی حقوقی و کیفری، وجود دارد. 

قاعده اعتبار امر مختومه در دعاوی حقوقی، یعنی نمی توان، در خصوص موضوعی که یک مرتبه برای آن، حکم دادگاه، به صورت قطعی صادر شده و با استفاده از روش های اعتراض به احکام دادگاه، نسبت به 
آن اعتراض شده، با همان جهت و همان اصحاب دعوا، طرح دعوای مجدد کرد. به عبارتی، علی رغم اینکه، طرح دعوا، حق قانونی و طبیعی افراد است، نمی توانند، به عنوان اعتراض به رای قطعی دادگاه و به این سبب که رای فعلی را قبول ندارند، اقدام به طرح مجدد همان دعوا کنند.

آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی

در قسمت قبل، در خصوص این موضوع که قاعده اعتبار امر مختومه یا همان اعتبار امر قضاوت شده چیست؟ توضیح دادیم. در این قسمت، قصد داریم، درباره آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی صحبت کنیم و بگوییم که آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی، برای طرفین دعوا چیست.

ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی، در بند 6 خود، یکی از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا را به موضوع اعتبار امر قضاوت شده، اختصاص داده است. بنابر این ماده، یکی از مهمترین آثار امر مختومه، این است که اقامه دوباره دعوا به موجب دادخواست حقوقی یا شکوائیه کیفری را پس از صدور حکم و قطعی شدن آن، ممنوع می سازد.

بنابراین، در صورتی که شخصی، اعتراضی نسبت به حکم صادر شده داشته باشد، باید به طرق قانونی و در مهلت های مقرر، اقدام به اعتراض نسبت به حکم صادر شده کند. لذا، اثر قاعده اعتبار امر مختومه، آن است که دادگاه، مجددا وارد رسیدگی ماهوی نمی شود و با صدور قرار رد دعوا، به آن خاتمه می دهد.

تفاوت اعتبار امر قضاوت شده و اعتبار امر مختومه

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که قاعده اعتبار امر مختومه چیست و آثار اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی، چه می باشد. همچنین، توضیح دادیم که بر اساس این قاعده، نمی توان، در خصوص دعوایی که یک مرتبه، در مورد آن، حکم قطعی صادر شده، مجددا با همان موضوع، همان جهت و همان اصحاب دعوا، طرح دعوای مجدد نمود.

در خصوص این پرسش که تفاوت اعتبار امر قضاوت شده و اعتبار امر مختومه چیست؟ باید گفت: در واقع، اعتبار امر قضاوت شده و اعتبار امر مختومه، یکی هستند و  تفاوتی بین اعتبار امر قضاوت شده و اعتبار امر مختومه نیست. اما گاهی، برخی افراد، تصور می کنند که این دو، دو امر جداگانه هستند. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعتبار امر قضاوت شده در دعاوی حقوقی پاسخ دهند.