تفاوت های عقد دائم و موقت

احکام تعیین مدت، تعیین مهریه، نفقه زن، جدایی زوجین، عده زن و ارث زوجین، در ازدواج دائمی و صیغه یکسان نمی باشد. تعیین مدت و مهریه، از شرایط صحت عقد صیغه بوده و چنین شرایطی در عقد دائم وجود ندارد. همچنین، طلاق صرفا مختص عقد دائم بوده و بذل مدت اختصاص به عقد موقت دارد که این موارد، از تفاوت های عقد دائم و موقت می باشد.

عقد نکاح را می توان از مهم ترین عقود، در روابط میان افراد دانست. عقد نکاح، میان زن و مرد منعقد می شود و آنها را به زوجیت یکدیگر در می آورد. در قانون مدنی، به پیروی از منابع فقهی شیعه، دو نوع از عقد نکاح یا ازدواج به رسمیت شناخته شده است که شامل عقد ازدواج دائم و عقد ازدواج موقت می باشند. 

این دو نوع ازدواج ، علی رغم این که شباهت هایی با یکدیگر دارند و سبب ایجاد رابطه زوجیت، میان زن و مرد می شوند، لکن در برخی از مهم ترین آثار عقد نکاح، با یکدیگر، تفاوت و اختلاف هایی دارند. به همین مناسبت ، شناخت بهتر این دو نوع از نکاح، در گروی بررسی تفاوت های عقد دائم با عقد موقت می باشد. 

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله قصد داریم، در ابتدا تفاوت های عقد دائم و موقت را نام برده و سپس در ادامه، هر کدام را به تفکیک بررسی کنیم. اگر در خصوص فرق ازدواج دائمی با صیغه محرمیت سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

تفاوت های عقد دائم با صیغه موقت

در نظام حقوقی ما ازدواج به دو شکل می تواند، صورت بگیرد که شامل نکاح دائم و موقت می باشد. بر خلاف عقد دائم ، ازدواج موقت، برای مدت به خصوص و محدود، منعقد می گردد که زوجین، باید ضمن عقد موقت یا صیغه، این مدت را مشخص نمایند و همین امر، سبب می شود که عقد دائم از عقد موقت، متمایز گردد.

عقد موقت، علاوه بر شرایط صحت عمومی قرارداد ها برای اینکه به شکل صحیح منعقد شود باید در آن مدت و مهریه تعیین گردد. طرق انحلال نکاح در عقد دائم و موقت یکسان نبوده و طلاق اختصاص به نکاح دائم و بذل مدت مختص به نکاح موقت است. بنابراین، فرق ازدواج دائمی با صیغه محرمیت متنوع می باشد.

 از مهم ترین تفاوت های عقد دائم و موقت را می توان شامل موضوعاتی همچون، لزوم تعیین مدت در عقد دائم و موقت ، تعیین مهریه در عقد دائم و موقت ، نفقه زن در عقد دائم و موقت ، جدایی زوجین در عقد دائم و موقت ، عده زن در عقد موقت و دائم و ارث زوجین در عقد دائم و موقت دانست که در ادامه مقاله، به بررسی هر یک از این موارد خواهیم پرداخت .

تعیین مدت در عقد دائم و موقت

در بخش قبل، گفتیم که نکاح دائم و موقت، به عنوان طرق ازدواج، در نظام حقوقی ما به رسمیت شناخته شده اند. فرق ازدواج دائمی با صیغه محرمیت، در شش مورد می باشد که در ادامه مقاله، قصد داریم در خصوص تفاوت های عقد دائم و موقت صحبت کنیم. اولین فرق ازدواج دائمی با صیغه محرمیت، در لزوم تعیین مدت می باشد. 

تعیین مدت در عقد موقت : مطابق ماده 1075 قانون مدنی: " نکاح، وقتی منقطع است که برای مدت معینی، واقع شده باشد." نکاح موقت، علاوه بر شرایط صحت عمومی قراردادها، برای آنکه به صورت صحیح منعقد شود، نیاز به دو شرط اساسی برای صحت دارد که یکی از آنها، لزوم تعیین مدت می باشد.

تعیین مدت در عقد دائم : بر خلاف عقد موقت، در نکاح دائم، تعیین مدت از شرایط صحت این عقد نبوده و این عقد، به صورت دائم و همیشگی جاری شده است؛ مگر اینکه خود طرفین بخواهند از هم جدا شوند.

تعیین مهریه در عقد دائم و موقت

در بخش قبل، در خصوص تعیین مدت در عقد دائم و موقت توضیح دادیم و گفتیم تعیین مدت در عقد موقت، شرط لازم است؛ اما عقد دائم، به صورت دائمی و بدون تعیین مدت، منعقد می شود. حال در این بخش، قصد داریم تعیین مهریه در عقد دائم و موقت را به عنوان دومین فرق ازدواج دائمی با صیغه محرمیت، بررسی نماییم. تفاوت مهریه در عقد موقت و دائم ، به شرح زیر می باشد :

تعیین مهریه در عقد دائم : به موجب ماده 1087 قانون مدنی : " اگر در نکاح دائم، مهر ذکر نشده یا عدم مهر، شرط شده باشد نکاح، صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد، مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه، مستحق مهرالمثل خواهد بود." بنابراین، با توجه به این ماده قانونی، تعیین مهریه در هنگام انعقاد عقد نکاح دائم، از شرایط صحت این عقد نمی باشد.

تعیین مهریه در عقد موقت : به موجب ماده 1095 قانون مدنی: " در نکاح منقطع، عدم مهر در عقد، موجب بطلان است." بنابراین، یکی از شروط صحت عقد نکاح موقت، تعیین مهریه می باشد. این در حالی است که چنین الزامی برای مهر، در عقد دائم وجود ندارد.

نفقه زن در عقد دائم و موقت

در بخش قبل، در خصوص تعیین مهریه در عقد دائم و موقت صحبت کردیم و گفتیم تعیین مهریه در نکاح موقت، از شرایط صحت این عقد می باشد و زوجین باید در هنگام انعقاد نکاح، مهریه زوجه را تعیین نمایند. اما برای زوجین در عقد دائم، الزامی به تعیین مهریه حین عقد نکاح وجود ندارد. حال در این بخش، قصد داریم در رابطه با نفقه زن در عقد دائم و موقت صحبت کنیم.

نفقه زن در عقد دائم : به موجب ماده 1106 قانون مدنی: " در عقد دائم، نفقه زن به عهده شوهر است. " بنابراین، یکی از تکالیفی که به موجب عقد نکاح، بر عهده شوهر قرار می گیرد، نفقه می باشد. نفقه، شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، لباس، غذا و مواردی از این قبیل می باشد.

نفقه زن در عقد موقت: بر اساس ماده 1113 قانون مدنی: " در عقد انقطاع، زن، حق نفقه ندارد مگر، این که شرط شده یا آن که عقد، مبنی بر آن جاری شده باشد." بنابراین، به موجب این ماده قانونی، در عقد موقت برخلاف عقد دائم، مرد، تکلیف به پرداخت نفقه ندارد؛ ولی در خصوص آن که آنها در رابطه با پرداخت نفقه شرط کنند و یا عقدی در خصوص پرداخت نفقه منعقد کنند، مانعی وجود ندارد.

جدایی زوجین در عقد دائم و موقت

در بخش قبل، در خصوص نفقه زن در عقد دائم و موقت صحبت کردیم و گفتیم اگرعقد نکاح زن و مرد، از نوع نکاح دائم باشد ، مرد، موظف است که به همسر خود نفقه بپردازد. این در حالی است که در نکاح موقت، شوهر، چنین وظیفه ای در قبال زوجه ندارد. در این بخش، قصد داریم در خصوص جدایی زوجین در عقد دائم و موقت صحبت کنیم. یکی از عمده ترین تفاوت های عقد دائم و موقت، نحوه جدایی زوجین از یکدیگر است که احکام آن، شامل موارد ذیل می باشد.

جدایی زوجین در عقد دائم : به موجب ماده 1139 قانون مدنی: " طلاق، مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه، با انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر، از زوجیت خارج می شود." بنابراین، به موجب این ماده قانونی، عقد دائم به موجب طلاق، منحل می شود و طلاق، شرایط و تشریفات قانونی خود را دارد و نوعی ایقاع تشریفاتی محسوب می شود. البته باید این موضوع در نظر گرفته شود که بر اساس ماده 1120 قانون مدنی، فسه نکاح نیز یکی دیگر از راه های جدایی زوجین است.

جدایی زوجین در عقد موقت: همان طور که اشاره کردیم، بر اساس ماده 1139 قانون مدنی، جدایی در نکاح موقت یا صیغه از طریق انقضای مدت و یا بذل مدت توسط شوهر انجام می گیرد. 

عده زن در عقد موقت و دائم

در بخش قبل، در خصوص جدایی زوجین در عقد دائم و موقت توضیح دادیم و گفتیم که در عقد دائم، زن و مرد، به واسطه طلاق از هم جدا می شوند و جدایی زن و شوهر از یکدیگر در عقد موقت، از طریق روش هایی همچون بذل مدت از طرف شوهر انجام می گیرد. حال در این بخش، قصد داریم عده زن در عقد موقت و دائم را به عنوان یکی دیگر از تفاوت های عقد موقت و دائم بررسی نماییم.

قبل از آن که تفاوت عده را در عقد دائم و موقت بررسی نماییم، لازم است بگوییم عده به چه معنا است. به موجب ماده 1150 قانون مدنی :" عده، عبارت است از مدتی که تا انقضای آن، زنی که عقد نکاح او منحل شده است، نمی تواند شوهر دیگر اختیار کند." 

عده زن در عقد دائم: به موجب ماده 1151 قانون مدنی : "عده طلاق و عده فسخ نکاح، سه طهر است، مگر این که زن با اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند که در این صورت، عده او سه ماه است." بنابراین، بر اساس این ماده قانونی، مدت عده زن در عقد دائم، سه طهر می باشد که به معنای گذشتن سه عادت ماهیانه می باشد. چنانچه زوجه در سن عادت ماهانه باشد، اما عادت نشود. در این حالت، این مدت 3 ماه می باشد.

عده زن در عقد موقت: به موجب ماده 1152 قانون مدنی :" عده فسخ نکاح و بذل مدت و انقضا آن، در مورد نکاح منقطع در غیرحامل، دو طهر است. مگر این که زن با اقتضا سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت، 45 روز است." بنابراین، بر اساس این ماده، مدت عده زن در عقد موقت، دو طهر می باشد که به معنای گذشتن دو عادت ماهانه می باشد که اگر زوجه، عادت نشود، این زمان، 45 روز می باشد.

در خصوص عده زن در عقد موقت و دائم، باید دو نکته بیان شود. اولا، اگر شوهر زنی فوت کرده باشد، چه زن در عقد موقت وی باشد و چه در عقد دائم ، باید عده وفات نگه دارد که عده وفات زن در عقد موقت و دائم با هم یکسان بوده و چهار ماه و ده روز می باشد . دوما، براساس ماده 1153 قانون مدنی، مدت عده زن باردار، چه در عقد دائم و چه در عقد موقت، تا وضع حمل می باشد.

ارث زوجین در عقد دائم و موقت

در بخش قبل، در خصوص عده زن در عقد موقت و دائم صحبت کردیم و گفتیم که عده زن در عقد موقت یا صیغه، پس از جدایی از شوهر، دو طهر، یعنی گذشتن دو عادت ماهیانه می باشد؛ در حالی که عده زن در عقد دائم، سه طهر است. حال در این بخش، قصد داریم یکی دیگر از تفاوت های عقد دائم و موقت را بررسی نماییم. ارث زوجین، یکی دیگر از مباحثی است که در خصوص تفاوت عقد دائم و موقت باید بررسی شود.

ارث زوجین در عقد دائم: به موجب ماده 940 قانون مدنی: " زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند، از یکدیگر ارث می برند." بنابراین، بر اساس این ماده قانونی، یکی از مهم ترین آثاری که از زوجیت دائم حاصل می گردد، آن است که زن و شوهر، بعد از فوت یکدیگر از هم ارث خواهند برد.

ارث زوجین در عقد موقت: بر اساس متن ماده 940 قانون مدنی، تنها زوجینی که در عقد نکاح دائم هستند، از یکدیگر ارث می برند. بنابراین، از مفهوم مخالف این ماده قانونی متوجه می شویم که زوجینی که عقد نکاح موقت منعقد کرده اند، از یکدیگر ارث نمی برند..

لازم است این موضوع، در نظر گرفته بشود که ارث، از قواعد آمره می باشد. این بدان معنا است که هر گونه توافقی، بر خلاف آن، منتهی به بطلان آن است. بنابراین، اگر زوجین، ضمن عقد نکاح، شرط کنند که از یکدیگر ارث ببرند، این شرط، در رابطه میان طرفین، قابل اعمال نمی باشد. اما، از آنجا که هر فرد، می تواند نسبت به یک سوم از اموال خود، وصیت کند، بنابراین، زوجین در عقد موقت، می توانند، از اموال خود، برای یکدیگر، وصیت نمایند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت های عقد دائم و موقت در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفاوت های عقد دائم و موقت پاسخ دهند .