حکم لازم الاجرا چیست

حکم لازم الاجرا، به حکمی گفته می شود که قطعی شده و محکوم علیه، موظف به اجرای آن می باشد و اگر او، از اجرای حکم سر باز زند، محکوم له می تواند، پس از تقاضای صدور اجراییه برای حکم لازم الاجرا، به واحد اجرای احکام دادگستری صادر کننده رای، مراجعه و درخواست اجرای رای را نماید. حکم قطعی صادره از دادگاه بدوی، حکم قطعی صادره از دادگاه تجدید نظر یا احکام صادره از سوی داوری، از انواع احکام لازم الاجرا می باشند. در موارد استثنائی مانند رفع تصرف، حتی در صورت قطعی نشدن نیز، حکم، لازم الاجرا خواهد بود.

بدنبال ارائه دادخواست به دادگاه های دادگستری، فرایند رسیدگی به دعوا آغاز می شود و نهایتا قاضی، مطابق قوانین و مقررات، اقدام به صدور رای می نماید. اما آرای صادر شده، به خودی خود، قابلیت اجرا شدن در عالم واقع را ندارند. همچنین، همواره این امکان وجود دارد که کسی که حکم علیه او صادر شده است، از اجرای آن خودداری نماید.

به همین دلیل است که در نظام حقوقی ما امکان اجرای حکم پیش بینی شده است و بر همین اساس، احکام صادر شده از دادگاه ها را می توان به احکام لازم الاجرا و احکام غیر لازم الاجرا تقسیم بندی نمود که تنها در صورت اطلاع از انواع و نحوه اجرا می توان، احکام لازم الاجرا را به اجرا گذاشت.

از این رو، در مقاله حاضر قصد داریم تا توضیح دهیم که معنی حکم لازم الاجرا چیست، چه احکامی لازم الاجرا هستند و معنی لازم الاجرا یعنی چه؛ سپس، انواع احکام لازم الاجرا را نام برده، در خصوص برگ لازم الاجرا صحبت کنیم و تفاوت حکم قطعی و حکم لازم الاجرا را بگوییم.

حکم لازم الاجرا چیست

در پاسخ به این پرسش که معنی حکم لازم الاجرا چیست؟ باید گفت، حکم لازم الاجرا، حکمی است که (به جز موارد استثنایی)، قطعی شده و محکوم علیه را مجبور می کند تا به آن عمل کند و در صورتی که اقدام به این کار نکند، محکوم له یعنی کسی که حکم به نفع او صادر شده است، می تواند اجرای آن حکم را از اجرای احکام شعبه صادر کننده رای، تقاضا کند.

مثلا در صورتی که حکم دادگاه، مبنی بر پرداخت مبلغی به محکوم له باشد، محکوم علیه، یعنی کسی که حکم به ضرر او صادر شده است، در صورت لازم الاجرا شدن حکم، موظف می شود تا این مبلغ را بپردازد و در صورتی که از این امر خودداری کند، محکوم له می تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، درخواست اجرای رای را ارائه کند. چرا که حکم به خودی خود اجرا نمی شود و ممکن است که محکوم علیه از اجرای حکم سر باز زند.

به همین دلیل، یکی از مسائل مهم در خصوص احکام لازم الاجرا، استفاده از ابزار صدور اجراییه برای این دسته از احکام می باشد. حکم غیر لازم الاجرا نیز نقطه مقابل حکم لازم الاجرا است. یعنی احکامی که نمی توان اجرای مفاد آن را درخواست نمود، به این دلیل که هنوز، به قطعیت نرسیده اند و فرصت های اعتراض به آن ها، باقی است.

چه احکامی لازم الاجرا هستند

در قسمت قبل، به بررسی مفهوم و معنی حکم لازم الاجرا پرداخته شد و همانگونه که ذکر گردید، حکم لازم الاجرا، به حکمی گفته می شود که به لحاظ قانونی، قابلیت اجرایی داشته و محکوم له ( یعنی شخصی که حکم به نفع او صادر شده است)، می تواند طی تشریفات قانونی، اجرای آن حکم را از مراجع صالح، تقاضا کند. با این حال، بررسی این مطلب که چه احکامی لازم الاجرا هستند ضروری است.

در پاسخ به این پرسش که چه احکامی لازم الاجرا هستند باید گفت، تنها احکامی لازم الاجرا خواهند بود که پروسه قانونی رسیدگی به آن ها، پس از درخواست رسیدگی و ثبت دادخواست و شکواییه، طی شده باشد و مراجع دادگستری یا داور یا مراجع غیر دادگستری، به آن ها، رسیدگی و در خصوص آن ها، حکم صادر کرده باشد و این حکم، به مرحله قطعیت، رسیده باشد.

البته، در برخی موارد استثنایی نیز، بدون اینکه حکم به مرحله قطعیت برسد، لازم الاجرا لحاظ خواهد شد که در خصوص آن، در قسمت انواع حکم لازم الاجرا چیست، توضیح خواهیم داد. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص حکم نهایی و غیر نهایی می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.

لازم الاجرا یعنی چه

پس از توضیح در این خصوص که معنی حکم لازم الاجرا چیست و اینکه احکام لازم الاجرا، از منظر قانون کدامند، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا به این پرسش پاسخ دهیم که لازم الاجرا یعنی چه؟ برای پاسخ به این پرسش، به طور جداگانه، حکم و سند لازم الاجرا را تعریف خواهیم کرد که به شرح زیر است:

حکم لازم الاجرا: بر اساس قانون، حکم قطعی دادگاه بدوی یا حکم قطعی دادگاه تجدید نظر، بعد از نقض رای دادگاه بدوی یا حکم دادگاه بدوی که مورد تایید دادگاه تجدید نظر قرار گرفته و بدین ترتیب، قطعی شده، احکام لازم الاجرا هستند. یعنی بعد از صدور آن ها، رای و حکم صادره، قابلیت اجرایی داشته و محکوم له می تواند، از طریق اجرای احکام دادگاه صادر کننده رای، انجام آن توسط محکوم علیه را بخواهد و در صورت استنکاف محکوم علیه از اجرای حکم لازم الاجرا، او با ضمانت اجراهای این امر، نظیر صدور حکم جلب یا توقیف اموال، مواجه خواهد شد.

 سند لازم الاجرا: بر اساس قانون، اسناد رسمی مربوط به معاملات اموال غیرمنقول ثبت شده، اسناد رسمی راجع به دیون و اموال منقول، قباله نکاح، تعهدات ضمن عقد مندرج در قباله نکاح و سند طلاق، چک، قبوض اقساطی و قراردادهای بانکی، از نمونه های اسناد لازم الاجرا هستند. یعنی، مفاد و محتوای آن ها، بدون نیاز به حکم دادگاه، قابلیت اجرایی داشته، مگر اینکه نسبت به آن ها، ادعای جعل شود.

انواع احکام لازم الاجرا

با توجه به اینکه بر اساس قانون، حکم لازم الاجرا، دارای انواع مختلف است، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا با مراجعه به قانون، به یکی از رایج ترین پرسش ها در خصوص حکم لازم الاجرا، مبنی بر اینکه انواع حکم لازم الاجرا چیست؟ پاسخ دهیم. در پاسخ به این پرسش باید گفت، انواع احکام لازم الاجرا، عبارتند از:

 اولین دسته و مهم ترین قسم از انواع حکم هایی که لازم الاجرا هستند، احکامی می باشند که از طرف مراجع دادگستری، در رابطه با دعاوی میان افراد صادر شده اند. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، احکامی که از طرف مراجع دادگستری، صادر شده و لازم الاجرا هستند، شامل موارد زیر می باشند:

حکم قطعی دادگاه بدوی.

 حکم دادگاه بدوی که در مهلت مقرر در قانون، نسبت به آن اعتراض یا درخواست تجدیدنظر نشده باشد و یا اعتراض یا درخواست تجدیدنظر نسبت به آن رد شده باشد.

 حکم دادگاه بدوی که مورد تایید مرجع تجدیدنظر قرار گرفته باشد.

 حکمی که دادگاه تجدیدنظر پس از نقض رای بدوی، صادر می نماید.

نکته قابل ذکر در این خصوص این است که اصولا احکام قطعی، لازم الاجرا هستند، و لیکن در برخی موارد قانونگذار، حکم غیر قطعی را هم لازم الاجرا اعلام کرده است. مانند حکم به رفع تصرف عدوانی که حتی پیش از قطعیت، لازم الاجرا است.

 دومین دسته از انواع احکامی که لازم الاجرا بوده و قابلیت اجرایی دارند، احکامی هستند که در خارج از مجموعه دادگستری و تحت عنوان داوری، در دعاوی مختلف صادر می شوند.

 سومین دسته از حکم های قابل اجرا، احکامی هستند که از طرف مقامات مراجع غیر دادگستری صادر می شوند ولی، اجرای آن ها بر عهده دادگاه های دادگستری است؛ مثلا احکام صادره توسط هیأت های حل اختلاف کارگر و کارفرما که در خارج از دادگستری صادر می شود لیکن، اجرای احکام صادر شده از آن مرجع ( مانند الزام کارفرما به پرداخت حقوق قانونی کارگران )، بر عهده واحد اجرای احکام دادگستری می باشد.

برگ لازم الاجرا چیست

یکی از سوالات رایجی که پیرامون مساله احکام لازم الاجرا وجود دارد این است که برگ لازم الاجرا چیست؟ لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا از لحاظ حقوقی، به توضیح این مساله بپردازیم که برگ لازم الاجرا چه می باشد و تحت چه شرایطی صادر می گردد.

برگ لازم الاجرای صادره از طریق دادگاه: برگ لازم الاجرای صادره از سوی دادگاه، همان برگه اجرائیه ای می باشد که پس از طی شدن مراحل قانونی و به درخواست خواهان، از اجرای احکام صادر شده است و در آن، به محکوم علیه، تذکر داده می شود که باید، ظرف مهلت قانونی، به اجرای حکم بپردازد یا در صورت عدم امکان، ترتیبی نظیر معرفی مال یا ثبت دادخواست اعسار را انجام دهد که حکم بر اساس آن، اجرایی گردد.

برگ لازم الاجرای صادره از اجرائیات ثبت: این برگه، در خصوص اسناد لازم الاجرا و از طریق اجرائیات ثبت صادر می شود و در آن، به محکوم علیه، دستور پرداخت داده می شود و در آن، به او مهلتی می دهند تا ترتیبی در خصوص پرداخت و اجرای مفاد سند لازم الاجرا، مقرر کند.

تفاوت حکم قطعی و لازم الاجرا

در قسمت های قبلی مقاله، توضیح دادیم که حکم لازم الاجرا چیست و گفتیم که انواع آن، چه هستند. در این بخش از مقاله، می خواهیم، این پرسش را بررسی کنیم که تفاوت حکم قطعی و حکم لازم الاجرا چیست و نظر قانون گذار در این خصوص، چه می باشد.

در پاسخ به این پرسش که تفاوت حکم قطعی و حکم لازم الاجرا چیست؟ لازم به توضیح است که هر حکم قطعی لازم الاجرا است ولیکن، از لحاظ قانونی، هر حکم لازم الاجرایی، الزاما قطعی نیست و برخی احکام، نظیر احکامی که در خصوص رفع تصرف عدوانی هستند، علی رغم قطعی نشدن، لازم الاجرا محسوب شده و بدون قطعیت نیز می توان، اجرای آن ها را خواستار شد.

بدین شرح که با توجه به اهمیت و رسمیت حق مالکیت، حتی قبل از اقدام به تجدید نظر خواهی در خصوص رایی که دادگاه، در خصوص رفع تصرف داده است، محکوم له می تواند، اجرای حکم را از اجرای احکام دادگاه صادر کننده رای بخواهد و اجرای احکام، موظف به صدور اجرائیه خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حکم لازم الاجرا و انواع احکام لازم الاجرا در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم لازم الاجرا و انواع احکام لازم الاجرا پاسخ دهند.