تدوین دستورالعمل فعالیت های قضایی در روزهای کرونایی

در این مقاله می خواهیم به حق حبس و نحوه اعمال آن می پردازیم .

وقتی دو طرف باهم قرارداد می بندند ، به نظر هر دو قصد دارند که در زمان مشخصی دو عوض مورد معامله را باهم تبادل کنند . برای مثال در عقد بیع یا خرید و فروش بنا بر این است که خریدار و فروشنده در یک زمان باهم معاوضه کنند . این معاوضه در واقع تعهد هر کدام از دو طرف قرارداد است . فروشنده تعهد داشته که کالا را تحویل دهد و خریدار تعهد داشته که هزینه را پرداخت کند . کالا و پول ، عَوَض این معامله هستند . در این مقاله می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که اگر یکی از دو طرف قرارداد تعهدش را انجام ندهد باید چه کنیم و به بررسی مفهوم حق حبس و نحوه اعمال حق حبس می پردازیم . 

عدم انجام تعهد توسط یکی از دو طرف قرارداد

وقتی دو نفر با هم قرارداد می بندند حتما برای بستن قرارداد باهم توافق داشته اند و تراضی کرده اند بنابراین باید شرایطی را که خودشان برای اجرای قرارداد تعیین کرده اند محترم بشمارند و به آن عمل کنند . اما گاهی ممکن است اینطور نباشد و یکی از دو طرف معامله از انجام تعهد خودش سرباز بزند . عدم انجام تعهد توسط یکی از دو طرف قرارداد ، موجب واکنش طرف دیگر قرارداد خواهد شد تا او را وادار به انجام مورد تعهدش کند . یکی از راه هایی که می توان انجام داد تا طرفی که تعهدش را انجام نمی دهد مجبور به انجام آن شود ، استفاده از حق حبس است .

حق حبس چیست؟

در عقود معوض موضوع قرارداد ، دو تعهد متقابل است . در این دسته از قراردادها اگر یکی از دو طرف تعهد خود را انجام ندهد ، طرف دیگر هم این اختیار را دارد که اجرای تعهدش را موکول به انجام تعهد توسط طرف مقابل کند . به این کار در حقوق حق حبس می گویند و به معنای خودداری از انجام تعهد در برابر کسی است که طبق قرارداد تعهد خود را انجام نداده است . برای اینکه بتوانیم در برابر کسی که تعهد خود عمل نکرده از حق حبس استفاده کنیم باید به تمام نکات زیر توجه کنیم .

برای اطلاع بیشتر از نحوه اجرای قرارداد در کانال تلگرام حقوق قراردادها عضو شوید .

چگونه حق حبس را اعمال کنیم ؟

وقتی کسی تصمیم به اعمال حق حبس می کند باید بداند که چگونه از این حق استفاده کند :
عقد باید معوض باشد : اولین نکته ایی که درنحوه اعمال حق حبس باید به آن دقت کنیم این است که این حق تنها در قراردادهای معوض قابل استفاده است . قرارداد یا عقد معوض قراردادی است که دو تعهد در آن وجود دارد . این دو تعهد می تواند تعهد به تحویل دو مال در برابر هم مثل عقد بیع یا خرید و فروش ، تعهد به انجام دادن دو کار در برابر هم و یا تعهد به انجام دادن یک کار در برابر دریافت مال باشد مثل تعهد به ساختن مجسمه در برابر دریافت پول . 
حق حبس برای عوض اصلی معامله : در اعمال حق حبس باید بدانید که حق حبس فقط نسبت به عَوَض اصلی معامله اعمال می شود . یعنی وقتی در قرارداد اجاره خانه ، موجر ( اجاره دهنده ) از تحویل دادن خانه به مستاجر خودداری کند ، مستاجر هم می تواند اجاره بها را ندهد . چون قرارداد اجاره بابت اجاره خانه و پرداخت وجه مقابل آن است و این دو ( خانه و اجاره بها ) عَوَض قرارداد اجاره هستند . اما مستاجر نمی تواند اجاره بها را به علت اینکه موجر ( اجاره دهنده ) به تعهد خود برای تعمیر لوله های خانه عمل نکرده است انجام ندهد . حتی اگر این مورد در قرارداد ذکر شود . 
اجرای حق حبس نسبت به عدم اجرای بخشی از تعهد : در بند بالا گفته شد که حق حبس باید بابت موضوع اصلی قرارداد باشد ، حالا فرض کنید در همین موضوع اصلی و عَوَض اصلی قرارداد تعهد نصفه انجام شود . مثلا در عقد بیع یا خرید و فروش اتومبیل ، خریدار فقط مقداری از پول را پرداخت کند  ، در این حالت فروشنده می تواند تا زمانی که خریدار تعهدش را به طور کامل اجرا نکرده و همه پول را طبق قرارداد را پرداخت نکرده است ، از حق حبس استفاده کند و از تحویل دادن خودررو به او خودداری کند . 

برای مطالعه بیشتر روی در چه مواردی حق حبس وجود ندارد کلیلک کنید .