کارگروه بررسی آیین‌نامه تعرفه حق‌الوکاله در واکنش به برخی ادعاهای منتشر شده در خصوص‌ نوآوری‌های آیین نامه

تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی و عقد عینی و تفاوت آنها​، در قانون مدنی آمده است. عقد رضایی، عقدی بوده که صرف رضایت طرفین عقد، برای انعقاد آن، کافی می باشد. در عقد تشریفاتی، علاوه بر رضایت طرفین، نیاز به رعایت تشریفات مخصوص بوده و عقد عینی، نیاز به قبض موضوع معامله، خواهد داشت. تفاوت این عقود، در شرایط انعقاد آن ها می باشد.

افراد، با مقاصد مختلفی، اقدام به انعقاد قرارداد ها و عقود می نمایند. قراردادها و عقود، انواع مختلفی داشته که عقد معوض، عقد مجانی، عقد لازم یا عقد جایز از مصادیق آن ها می باشند. قرارداد بستن، در خصوص انواع عقود، همیشه به این صورت نیست که افراد، توافقات خود را بر روی یک کاغذ بنویسند و با امضا، به آن، متعهد شوند. البته، اکثر قراردادها به این صورت منعقد می شوند؛ اما گاهی، تشریفات لازم برای بستن یک قرارداد، متفاوت می باشد.

عقود رضایی، عقود عینی و عقود تشریفاتی، از جمله عقودی هستند که کاربرد بسیار زیادی داشته و آثار حقوقی مخصوص به خود را دارند. از آنجا که انعقاد این دسته از انواع عقود، بدون رعایت شرایط انعقاد مخصوص به آن ها، سبب می شود، عقد واقع شده، صحیح نبوده، ضروری است تا با قواعد مخصوص به این دسته از عقود و تفاوت آن ها با یکدیگر، آشنا شد.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، با ذکر مثال، بررسی کنیم که تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی و عقد عینی چیست و تفاوت آن ها با یکدیگر را توضیح دهیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

عقد رضایی چیست ؟

در پاسخ به این پرسش که تفاوت عقد رضایی با عقد تشریفاتی و عینی چیست؟ ابتدا باید، با ذکر مثال، بگوییم که تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی و عقد عینی چه می باشد، سپس با مقایسه این سه عقد که از انواع عقود هستند، تفاوت آن ها با یکدیگر را بیان کنیم. در این قسمت از مقاله، توضیح خواهیم داد که عقد رضایی چیست.

عقد رضایی، یکی از انواع عقود می باشد که مطابق قانون مدنی، برای انعقاد آن، کافی است متعاقدین، یعنی طرفین عقد، راضی باشند. در این صورت، می توانیم بگوییم عقد ، بین آن ها، واقع گردیده و نیاز به انجام تشریفات ویژه دیگری، نخواهد بود. مثلا، نیاز به انجام تشریفاتی، مانند تنظیم سند رسمی نیست و صرف رضایت طرفین، کافی می باشد.

عقد رضایی، مانند این است که وقتی از فروشگاهی خرید می کنیم، پول را پرداخت کرده و فروشنده، کالا را ارائه می دهد. در اینجا، هیچ تشریفاتی صورت نمی گیرد؛ همین که ما برای پرداخت پول و فروشنده برای تحویل دادن کالا، رضایت دارد، برای انعقاد عقد، کافی می باشد. زیرا، خریدار، با قرار دادن اجناس در فروشگاه، رضایت خود برای فروش آن ها را اعلام کرده و ما با ورود به فروشگاه و انتخاب کالا، رضایت خود را به خرید اعلام کرده ایم؛ بنابراین، نیازی به بیان لفظی و قراردادی این اراده و رضایت نیست.

عقد تشریفاتی چیست ؟

همانطور که ذکر شد، برای اینکه بتوانیم، تفاوت عقد رضایی و عقد تشریفاتی و عقد عینی را با یکدیگر بگوییم، باید هر یک از این عقود را تعریف کنیم. در قسمت قبل، گفتیم که تعریف عقد رضایی چیست و با ذکر مثال، اشاره کردیم که صرف رضایت متعاقدین، برای انعقاد این نوع از عقد، کافی می باشد. در این قسمت، قصد داریم، درباره عقد تشریفاتی صحبت کنیم و بگوییم که تعریف عقد تشریفاتی چیست.

عقد تشریفاتی، عقدی است که صرف اعلام رضایت متعاقدین بر عقد، کافی نبوده و انعقاد آن، نیاز به رعایت تشریفات مخصوص و مورد پیش بینی قانون گذار دارد. در ادامه، در خصوص تعریف عقد عینی از منظر قانون، صحبت خواهیم کرد و پس از آن، تفاوت سه عقد عینی، تشریفاتی و رضایی را خواهیم گفت.

عقد عینی چیست ؟

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی چیست و به ارائه مثال، در خصوص هریک از آن ها پرداختیم. پس از تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی، در این قسمت، قصد داریم، درباره عقد عینی، صحبت کرده و با ذکر مثال، بگوییم که عقد عینی چیست. 

عقد عینی، نوعی عقد تشریفاتی است که وقوع آن، وابسته به این می باشد که موضوع تعهد، تسلیم شود؛ به عبارتی در آن، باید، قبض، صورت بگیرد. در عقد عینی، صرف رضایت متعاقدین، برای وقوع عقد، کافی نبوده و عقد، زمانی محقق خواهد شد که قبض، توسط طرف دیگر عقد، صورت پذیرد و مال، به تصرف او درآید.

برای مثال، در عقد وقف، به عنوان یک عقد عینی و تشریفاتی، تا زمانی که واقف ( وقف دهنده ) مال موقوفه ( مالی که وقف شده است ) را به تصرف ندهد، عقد وقف، ایجاد نمی شود. ولی هر وقت واقف، اقدام کند و مال موقوفه را تحویل دهد، عقد، تحقق پیدا می کند و صحیح خواهد بود.

تفاوت عقد رضایی، عقد تشریفاتی و عقد عینی

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که تعریف عقد رضایی و عقد تشریفاتی و عقد عینی چیست و برای هر یک مثال زدیم. پس از توضیح در این خصوص، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص تفاوت این عقود با یکدیگر، صحبت کنیم و بگوییم که تفاوت عقد رضایی، عقد تشریفاتی و عقد عینی، چیست. بر اساس مقدمات بالا، تفاوت این عقود، عبارت است از:

در عقد تشریفاتی، رعایت تشریفات مورد نظر قانون گذار، ضروری بوده و صرف رضایت طرفین، برای انعقاد عقد کافی نخواهد بود.

در عقد رضایی، بر خلاف عقد تشریفاتی، صرف رضایت طرفین، کافی است و نیاز به رعایت تشریفات خاصی نمی باشد.

در عقد عینی، علاوه بر رضایت طرفین عقد، باید قبض مال، توسط طرف دیگر عقد، صورت گیرد و در غیر این صورت، عقد واقع نخواهد شد.

چنانچه قصد کسب اطلاعات بیشتر، درباره عقد معین و عقد نامعین و تفاوت این دو از انواع عقود با یکدیگر را دارید، مطالعه مقاله ای که در قسمت در ادامه بخوانید آمده است، پیشنهاد می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تعریف عقد رضایی، عقد تشریفاتی، عقد عینی و تفاوت آنها در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاور حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعریف عقد رضایی، عقد تشریفاتی، عقد عینی و تفاوت آنها پاسخ دهند.