تدوین پیشنویس لایحه حمایت از گزارشگران فساد در پژوهشگاه قوه قضاییه

رابطه نامشروع به هر نوع رابطه ای ( اعم از جنسی و غیر جنسی ) گفته می شود که زن و مرد بیگانه با یکدیگر دارند در حالی که  جرم زنا به معنای رابطه جنسی کامل میان زن و مردی است که علقه زوجیتی میان آنها وجود ندارد و دون زنا ، هر رابطه ای به قصد لذت جنسی است که پایین تر از زنا باشد ، همچون بوسیدن ، لمس کردن و مسائلی از این قبیل .

یکی از مهم ترین موضوعاتی که در اسلام به آن تاکید فراوان شده است ، حدود روابط بین زن و مرد ، اعم از رابطه جنسی و یا غیر جنسی است و علت تاکید اسلام جلوگیری از وقوع آسیب های اجتماعی و فردی است که ممکن است به افراد وارد شود . از این رو قانون گذار با تکیه بر قواعد شرع و هم چنین با توجه به اوضاع و احوال جامعه جرائمی را در این خصوص پیش بینی کرده است .

از جمله این روابط می توان به رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا اشاره کرد . این روابط ، بسیار با هم به اشتباه گرفته شده و یا گاها این عبارت ها مترادف و یکسان تلقی می شوند اما هر کدام از آنها تعریف و مفهوم متفاوتی دارد و  در مواردی که طبق قانون جرم انگاری شده اند ، مجازات های متفاوتی هم برای هر کدام از آن ها تعیین شده است.

از این رو در این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهیم که اولا تعریف هر کدام از مفاهیم رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا چیست و این جرایم در چه صورتی محقق می شود و سپس تفاوت ها و شباهت های هر کدام از این جرایم رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا را بررسی خواهیم کرد و در آخر هم به مجازات این جرایم و تفاوت در مجازات های آن ها خواهیم پرداخت .

تعریف رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا

این که یک زن و مردی که با هم ازدواج نکرده اند ، با یک دیگر وارد رابطه بشوند در نظام حقوقی ما جرم انگاری شده است و در صورتی که این رابطه با رضایت هر دوی آن ها صورت گرفته باشد ، می توان هم مرد و هم زن را مجازات کرد . این روابط نامشروع در قانون مجازات اسلامی تحت دو عنوان زنا و رابطه نامشروع دون زنا دسته بندی شده است با این حال در عرف این اصطلاحات به جای یک دیگر استفاده می شود . 

رابطه نامشروع ، در مقابل رابطه مشروع ، هر نوع رابطه خارج از حد و منافی عفت ، بین زن و مردی است که با هم ازدواج نکرده اند و به هم محرم نیستند . رابطه نامشروع بسیار گسترده است تا این حد که ممکن است رابطه نامشروع در فضای مجازی شکل بگیرد و از این رو قانون گذار ما آن را به انواعی من جمله زنا و دون زنا تفکیک کرده است و برای هر کدام مجازات متفاوتی در نظر گرفته است .

رابطه نامشروع دون زنا ( پایین تر از زنا ) در ماده 637 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات تعریف شده است . طبق این ماده اگر زن و مردی که بین آنها رابطه زن و شوهری نیست ، مرتکب اعمالی نامشروع و منافی عفت از قبیل بوسیدن و در آغوش کشیدن و گرفتن دست یک دیگر شوند ، رابطه مذکور ، از نوع روابط نامشروع خواهد بود و زن و مرد مجرم هستند . طبق این ماده : "هر گاه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه ‌شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه‌ کننده تعزیر می‌ شود. "

در قانون مجازات اسلامی ، تعریف مشخصی از زنا ارائه شده است که به عنوان رابطه جنسی زن و مرد تعریف شده است و این رابطه حدود خاصی دارد و شامل انواعی من جمله زنای با محارم است . زنا در ماده 221 قانون مجازات اسلامی و تبصره آن تبیین شده است :" زنا عبارت است از جماع مرد و زنی که علقه زوجیت بین آنها نبوده و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد. تبصره ۱- جماع با دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در قبل یا دبر زن محقق می شود." 

بنابراین زنا و دون زنا زیر مجموعه رابطه نامشروع قرار دارند و زنا عمل جنسی مشخصی است که در قانون پیش بینی شده است و دون زنا اعمالی است که پایین تر و کمتر از عمل زنا بین زن و مردی که همسر هم نیستند ، انجام می شود. لازم به ذکر است که رابطه با نامحرم و فروض مختلف آن، در مقاله رابطه با نامحرم و بررسی حقوقی آن به طور کامل توضیح داده شده است.

تفاوت رابطه نامشروع ، دون زنا و زنا

اغلب افراد تصور می کنند رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا یکسان است ؛ در صورتی که این جرایم با هم تفاوت دارند . و هرچند در همه این ها میان یک زن و مردی که باهم ازدواج نکرده اند رابطه ای برقرار می شود ، با این حال ، شرایط تحقق هر کدام از آن ها باهم متفاوت است . 

1رابطه نامشروع ، گستره وسیعی دارد که زنا و دون زنا را در بر می گیرد . زنا یک جرم حدی است که به معنی جماع بین زن و مردی که ازدواج نکرده اند ، می باشد . جماع در تبصره ماده 221 تعریف شده است : " جماع با دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در قبل یا دبر زن محقق می شود . " در حالی که رابطه نامشروع دون زنا یک جرم تعزیری است و هر گونه ارتباط منافی عفت زن و مردی که با هم ازدواج نکرده اند با یکدیگر با قصد میل و لذت جنسی است که شامل زنا هم نشود که حتی شامل رابطه ای مثل رابطه نامشروع تلفنی هم می شوند .

2تفاوت دیگر آن ها این است که وجود و یا عدم وجود شرایط احصان در میزان مجازات زنا تاثیر گذار است و در صورتی که احصان هیچ تاثیری بر رابطه نامشروع دون زنا ندارد . منظور از احصان این است که فرد ، زن یا شوهر داشته ، و امکان برقراری رابطه جنسی با همسر خود را داشته باشد . این موضوع در خصوص دستگیری زن و مرد در حال رابطه نامشروع سبب ایجاد شرایط قتل در فراش برای همسر نخواهد شد .

3تفاوت بعدی زنا، رابطه نامشروع و دون زنا در مرور زمان این جرایم است. مرور زمان به این معنی است که در صورت گذشت مدتی از زمان وقوع یک جرم ، دیگر امکان اقامه دعوا در دادگاه ها وجود ندارد . جرم زنا از جمله جرایم حدی است که مرور زمان ندارد و هر چه قدر از آن گذشته باشد باز هم می توان از آن شکایت کرد و در صورتی که شکایت از رابطه نامشروع دون زنا ، پس از گذشت هفت سال از زمان وقوع آن ممکن نخواهد بود .

جرم زنا انواعی دارد که تحقق هر کدام از آن ها شرایطی دارد و مجازات های آن ها نیز متفاوت است . پیشنهاد می شود برای اطلاع از انواع زنا و میزان مجازات هر کدام ، مقاله زیر را مطالعه کنید.

تفاوت مجازات رابطه نامشروع ، دون زنا و زنا

تفاوت رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا را در قسمت قبل توضیح دادیم و گفتیم که هر نوع رابطه منافی عفت بین زن و مردی که با هم ازدواج نکرده باشند ، شامل رابطه نامشروع می شود و درصورتی که تحقق زنا شرایط خاصی دارد و در غیر آن نمی توان گفت که زنا محقق شده است و دون زنا ، هر نوع رابطه پایین تر از زنا است. از آن جایی که این مفاهیم با هم متفاوت اند ، مجازات آن ها نیز با هم تفاوت دارد که در زیر به تفاوت مجازات رابطه نامشروع ، زنا و دون زنا پرداخته شده است : 

1مجازات جرم رابطه نامشروع دون زنا از نوع مجازات های تعزیری است در حال که مجازات زنا از نوع مجازات های حدی است که یعنی منشا آن شرع اسلامی می باشد . در ماده 637 تعزیرات مجازات رابطه نامشروع دون زنا " شلاق تا نود و نه ضربه " مشخص شده است .

2مجازات انواع زنا شامل زنای محصنه ، یعنی این که زانی شرایط برقراری رابطه جنسی با همسرش را دارد ، با زنای غیر محصنه که شرایط برقراری ارتباط جنسی زانی با همسر زانی وجود ندارد ، متفاوت است . مجازات زنای محصنه و غیر محصنه طبق ماده 225 قانون مجازات اسلامی : "حد زنا برای زانی محصن و زانیه محصنه رجم است. در صورت عدم امکان اجرای رجم با پیشنهاد دادگاه صادرکننده حکم قطعی و موافقت رئیس قوه قضائیه چنانچه جرم با بینه ثابت‌ شده باشد ، موجب اعدام زانی محصن و زانیه محصنه است و در غیر این صورت موجب صد ضربه شلاق برای هریک می‌ باشد."

برای مجازات زانی لازم است که اول وقوع آن جرم به دادگاه اثبات شود که آن هم شرایط خاص خود را دارد . مجازات تهمت رابطه نامشروع و تهمت زنا هم با یکدیگر تفاوت دارد . اما نحوه استفاده از فیلم رابطه نامشروع و زنا مشابه هم است و باید شرایط و کیفیت لازم در فیلم وجود داشته باشد تا عمل منافی عفت ثابت شود . پیشنهاد می شود برای اطلاع از نحوه اثبات زنا مقاله زیر را مطالعه کنید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص فرق رابطه نامشروع و زنا ، در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون فرق رابطه نامشروع و زنا پاسخ دهند .

به موجب شماره رای شماره 9309970907400444 صادره از شعبه 14 دیوان عالی کشور، از آنجا که مجازات قتل فرزند توسط پدر، قصاص نبوده، لذا چنانچه فرزند ناشی از زنا توسط پدر خود به قتل برسد، دادگاه کیفری 2، دادگاه صالح به رسیدگی خواهد بود.