امضای تفاهم نامه همکاری بین شورای عالی انقلاب فرهنگی و معاونت فرهنگی قوه قضاییه

عسر و حرج زن، به این معنا بوده که او، در شرایطی قرار گیرد که ادامه زندگی زناشویی، برای او مشقت بار و دشوار گردد. اعتیاد زیان آور زوج، ترک زندگی مشترک، بدون عذر موجه، برای مدت 6 ماه متوالی یا 9 ماه متناوب، ازدواج دوم مرد، بدون اذن همسر اول و سایر مثال هایی از این نوع، از جمله موارد عسر و حرج زن و مصادیق آن، در قانون مدنی هستند.

از آنجا که طلاق، صرفا حقی برای مردان بوده و به دلیل اینکه، اعمال یک جانبه طلاق از طرف مرد، سبب بروز مشکلاتی در روابط خانوادگی می گشت، قانونگذار، مواردی را تحت عنوان طلاق از طرف زن، پیش بینی نموده است. بنابراین، در صورت وجود پاره ای از شرایط، زنان نیز می توانند، با استناد به آن شرایط، از دادگاه، تقاضای طلاق کرده و با داشتن حکم دادگاه، به زندگی مشترک، خاتمه بدهند.

 یکی از مواردی که به موجب آن، زنان نیز می توانند درخواست طلاق نمایند، عسر و حرج زوجه است. موارد و معنای عسر و حرج، در قانون مدنی، مشخص گردیده و چنانچه، زنی بتواند یکی از مصادیق عسر و حرج خود را به دادگاه ثابت کند، می تواند بدون نیاز به رضایت و موافقت مرد و بدون نیاز به حضور او در محضر، صرفا با داشتن حکم دادگاه، از همسر خود جدا شود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، به موضوع عسر و حرج زن و مصادیق آن بپردازیم؛ سپس، توضیح دهیم که معنای عسر و حرج چیست و موارد آن، در قانون مدنی کدامند. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

عسر و حرج زن

عسر و حرج زن و مصادیق آن، در قانون مدنی، مشخص گردید و در واقع. اثبات آن، یکی از راه های طلاق از طرف زن است. عسر و حرج در لغت، به معنای سختی، مشقت، شدت و تنگی می باشد. قاعده نفی عسر و حرج، یکی از قواعد پذیرفته شده فقهی بوده که مصادیق فراوانی نیز دارد. در اصلاح فقهی، منظور از این قاعده، آن است که تکالیفی که موجب سختی و مشقت برای افراد باشد، در دین وجود ندارد؛ مانند زمانی که روزه برای شخص روزه دار زیان داشته باشد، با استناد به این قاعده، تکلیف روزه داری از فرد روزه دار، ساقط می شود.

با استناد به این قاعده، در خصوص طلاق، زن، این حق را خواهد داشت که در صورت قرار گرفتن در موقعیت عسر و حرج ، تقاضای طلاق داده و به زندگی مشترک خاتمه دهد. بر اساس ماده 1130 قانون مدنی، عسر و حرج می تواند از علت های طلاق از طرف زن باشد. این ماده، مقرر می دارد: "در صورتی که دوام زوجیت، موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع، مراجعه و تقاضای طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد، زوجه به اذن حاکم شرع، طلاق داده می شود ". بر اساس این ماده، اثبات این عسر و حرج، بر عهده زن است.

معنای عسر و حرج نیز در تبصره ای که در سال 1381، به ماده 1130 اضافه شده، آمده است. تبصره این ماده، در خصوص معنای عسر و حرج، مقرر می دارد: " عسر و حرج موضوع این ماده، عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت، همراه ساخته و تحمل آن، مشکل باشد ". بر اساس این ماده، هر گونه شرایطی که ادامه زندگی مشترک را دشوار کند، می تواند از موارد عسر و حرج محسوب شود و مصادیق عسر و حرج، منحصر به موارد معین و مشخصی نیست.

مصادیق عسر و حرج زن

در قسمت قبل، معنای عسر و حرج زوجه را از نظر قانون مدنی گفتیم و اشاره کردیم که موارد عسر و حرج زوجه و مصادیق آن، حصری نیستند و می توانند هر موضوعی که ادامه زندگی را دشوار کند، در بر گیرند. بر اساس تبصره ماده 1130 قانون مدنی، موارد و مصادیق عسر و حرج زوجه که زن می تواند با اثبات آن ها، صدور حکم طلاق را از دادگاه بخواهد، عبارتند از: 

ترک زندگی خانوادگی توسط زوج: در صورتی که زوج، بدون هیچ علت موجهی، زندگی مشترک را برای 6 ماه متوالی یا 9 ماه متناوب ترک کند، زن می تواند به استناد به این ترک منزل، از دادگاه، تقاضای صدور حکم طلاق کند. شایان ذکر است، بار اثبات این موضوع، بر عهده زوجه خواهد بود.

اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی: اعتیاد به مواد مخدر و الکل نیز می تواند از موارد عسر و حرج زن و مصادیق آن باشد. البته، این اعتیاد باید به گونه ای بوده که به اساس زندگی خانوادگی، خلل وارد آورد.

محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر: در صورتی که زوج، بر اثر ارتکاب یک جرم، به حبس بیشتر از 5 سال محکوم شود، زن می تواند با استناد به آن و طی کردن مراحل طلاق، از دادگاه، تقاضای صدور حکم طلاق کند، چرا که نبود مرد و زندانی شدن او، می تواند زن را در عسر و حرج قرار دهد.

ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه، قابل تحمل نباشد: چنانچه زوج، دائما و مستمرا، اقدام به فحاشی، کتک زدن و انجام مسائل غیر اخلاقی ای کند که ادامه زندگی برای زن، با مشقت روبرو شود، زن در عسر و حرج قرار گرفته و می تواند با استناد به آن، از دادگاه، تقاضای صدور حکم طلاق کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص طلاق به دلیل عسر و حرج، مطالعه مقاله ای که در قسمت در ادامه بخوانید، لینک داده شده است، به علاقه مندان، توصیه می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عُسر و حَرَج زن و مصادیق آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عُسر و حَرَج زن و مصادیق آن پاسخ دهند.