حکم نهایی و حکم غیر نهایی چیست و تفاوت آن

حکم نهایی، حکمی است که دیگر، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نمی باشد و تنها امکان اعاده دادرسی از آن وجود دارد. اما حکم غیر نهایی، به حکمی گفته می شود که همچنان، قابل فرجام خواهی است. از جمله تفاوت های این دو حکم، آن است که به حکم نهایی، جز با اعاده دادرسی، نمی توان اعتراض کرد ؛ در حالی که امکان فرجام خواهی از حکم غیر نهایی، در مواردی و در مهلت قانونی وجود دارد.

احکامی که از جانب دادگاه ها صادر می شوند، معمولا منطبق با موازین قانونی و شرعی می باشند. اما، از آن رو که همواره، احتمال این وجود دارد که احکام صادر شده، توسط دادگاه ها دارای اشکالاتی باشند، قانون گذار، روش هایی برای شکایت از آراء صادر شده از دادگاه ها پیش بینی نموده است.

در همین راستا، مراجعی نیز تشکیل شده اند تا به شکایت از احکام صادر شده، رسیدگی کنند. یکی از این مراجع، دیون عالی کشور می باشد. احکام از آن جهت که قابل فرجام خواهی در این دیوان هستند، به دو نوع احکام نهایی و غیر نهایی، تقسیم بندی می شوند و چون با نهایی شدن حکم، امکان فرجام خواهی از آن، سلب می شود، لازم است که اشخاص بدانند که حکم صادر شده در پرونده آن ها، از چه نوعی می باشد.

با توجه به اهمیت این مسئله، در این مقاله قصد داریم، در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که حکم نهایی چیست؟ سپس در ادامه، حکم غیر نهایی را تعریف کرده و نهایتا، تفاوت این دو را با یک دیگر بررسی کنیم. اگر درخصوص این موضوع سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

حکم نهایی چیست

در پاسخ به این سوال حکم نهایی چیست، باید گفت یکی از انواع احکام صادر شده از دادگاه ها، احکامی است که به شکل نهایی صادر شده یا با گذشت مدت اعتراض، نهایی می شوند. این احکام، تمام مراحل دادرسی را طی کرده اند و قابل فرجام خواهی، در دیوان عالی کشور نمی باشند و تنها امکان اعاده دادرسی در برخی شرایط تعیین شده در قانون وجود دارد. به این احکام، حکم نهایی گفته می‌شود. در مقابل احکام نهایی ، احکام غیر نهایی قرار دارند. تفاوت این دو دوسته از احکام، در خصوص فرجام خواهی از آنها است . بر این اساس، حکم نهایی، شامل موارد زیر است:

 حکمی که در دیوان عالی کشور، قابل فرجام خواهی حقوقی نباشد، حکم نهایی محسوب می شود . 

 حکمی که در دیوان عالی کشور، از آن، فرجام خواهی شده باشد و در دیوان عالی کشور اِبرام ( تأیید ) شده باشد، از آن جهت که دوباره قابل فرجام خواهی نیست، حکم نهایی به شمار می رود .

 احکامی که از دادگاه بدوی ( نخستین )، یا دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد، اما قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نباشد نیز جز احکام نهایی هستند.

 در صورتی که احکام صادر شده، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور باشند، اما در مهلت مقرر برای فرجام خواهی، درخواست فرجام از آنها نشده باشد، نیز حکم نهایی محسوب می شوند . 

بنابراین، با توجه به توضیحات بالا، حکم نهایی به حکمی گفته می شود که قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیست و یا امکان فرجام خواهی از آن وجود دارد اما در مهلت قانونی مقرر هیچ درخواست در این خصوص نسبت به این احکام اعلام نشده است، بنابراین، بعد از گذشت این بازده زمانی حکم، نهایی می شود.

حکم غیر نهایی چیست

در بخش قبل، حکم نهایی را توضیح دادیم و گفتیم که حکم نهایی به احکامی گفته می شود که دیگر، امکان شکایت و فرجام خواهی از آنها در دیوان عالی کشور وجو ندارد و یا در مهلت قانونی مقرر، فرجام خواهی از آنها انجام نگرفته باشد. در این بخش، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که حکم غیر نهایی چیست؟

حکم غیر نهایی، در مقابل حکم نهایی قراردارد؛ بنابراین، در تعریف آن باید بگوییم به حکمی غیر نهایی گفته می شود که این حکم، در دیوان عالی کشور قابل فرجام خواهی است. احکامی که امکان دارد، برای فرجام خواهی به دیوان عالی کشور فرستاده شوند، تا پایان مهلت قانونی مقرر برای درخواست فرجام، حکم غیر نهایی محسوب می شوند؛ اما بعد از گذشت این مدت، حکم نهایی تلقی خواهند شد.

به موجب ماده 397 قانون آیین دادرسی مدنی: " مهلت درخواست فرجام خواهی، برای اشخاص ساکن ایران، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج، دو ماه می باشد." بنابراین، تا پایان یافتن این مهلت زمان قانونی، احکام صادر شده، غیر نهایی می باشند و اگر این زمان پایان یابد و درخواست فرجام خواهی صورت نگرفته باشد، احکام، نهایی می شوند.

تفاوت حکم نهایی و غیر نهایی

در بخش قبل، در خصوص احکام غیر نهایی صحبت کردیم و گفتیم که احکامی که جزو موارد احکام نهایی قرار نگیرند، احکام غیر نهایی می باشند. در این بخش، قصد داریم در خصوص این موضوع صحبت کنیم که تفاوت حکم نهایی و غیر نهایی شامل چه مواردی می باشد؟

شاید بتوان اولین و مهمترین تفاوت های احکام نهایی و غیر نهایی را قابلیت فرجام خواهی این احکام در دیوان عالی کشور دانست. حکم نهایی، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیست؛ این در حالی است که احکام غیر نهایی، دارای قابلیت فرجام خواهی در این دیوان هستند. 

بعد از اینکه حکم، نهایی می شود، دیگر هیچ بازه زمانی برای اعتراض نسبت به آن پیش بینی نشده است؛ در حالی که به موجب قانون آیین دادرسی مدنی، امکان فرجام خواهی در مهلت قانونی مقرر بیست روزه، برای ایرانیان مقیم ایران و دو ماه، برای اشخاص مقیم خارج در نظر گرفته شده است.

 تقسیم بندی احکام، به احکام نهایی و احکام غیر نهایی دارای فوایدی می باشد. به عنوان مثال، در برخی از موارد، حکم در صورتی قابل اجرا می باشد که لزوما حکم نهایی شده باشد. برای مثال، حکم مقرر در تبصره ماده 22 قانون ثبت اسناد و املاک کشور، اجرای حکم رو منوط به صدور حکم نهایی می داند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم نهایی و حکم غیر نهایی و تفاوت آنها در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم نهایی و حکم غیر نهایی و تفاوت آنها پاسخ دهند .