انواع و اقسام حجر در قانون مدنی

در پاسخ به پرسش حجر چیست می توان گفت که، حجر به معنای عدم توانایی یک فرد در مدیریت امور خود است که به دلایل مختلف، مانند کم سن بودن یا فقدان توانمندی روحی و ذهنی، لازم است توسط دیگران مورد نظر و مراقبت قرار گیرد. انواع حجر در قانون مدنی شامل حجر صغار، حجر بی عقل، و حجر اموال می شود.

قانون مدنی، در پاسخ به پرسش حجر چیست، این عبارت را به عنوان یک آلیه قانونی برای نظارت و محافظت از افرادی تعریف می کند که به دلیل سن کم یا فقدان توانمندی ذهنی و عقلی، قادر به مدیریت امور خود نیستند. انواع مختلف حجر در قانون مدنی شامل حجر کودکان ، حجر بی عقلان و حجر بر اموال است. هر یک از این انواع حجر در قانون پرداخته شده و قانونگذار حکمی برای آن تعیین نموده است.

موضوع حجر در قانون مدنی از جنبه های مهم و حیاتی در حفظ حقوق افراد محروم از توانایی تصمیم گیری مستقل برخوردار است. این قانون به عنوان یک مکانیسم حمایتی عمل می کند تا افرادی که به دلایل مختلف نیازمند نظارت هستند، از سوءاستفاده و آسیب های ممکن محافظت شوند. اهمیت این موضوع در این قرار است که حجر نه تنها به حفظ حقوق افراد کم توان یا کم سن می پردازد، بلکه به تامین امنیت اجتماعی و پیشگیری از استغلال اموال یا حقوق این افراد کمک می کند.

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله به پرسش حجر چیست پاسخ داده شده و در ادامه به بررسی عناوینی نظیر معنی حجر در حقوق و انواع حجر در حقوق، پرداخته شده و موارد به صورت تفکیک شده، ذکر شده است. 

حجر چیست

در پاسخ به پرسش حجر چیست می توان گفت که حجر در لغت به معنای منع و بازداشتن است. همچنین حجر در حقوق به معنای عدم توانایی یک فرد در اداره امور خود است. این مفهوم به عنوان یک ابزار حمایت از افراد ناتوان به کار می رود و می تواند به دلیل فقدان یا نقص اراده باشد. در واقع می توان گفت که قانون گذار با استفاده از ابزار حجر، از محجورین حمایت کرده و مانع از هر نوع سواستفاده از آن ها می شود.

در این جا منظور از عدم توانایی افراد، این است که اشخاصی مانند کودکان، سفیه، مجنون و ... اصولا از اداره امورات به خصوص امور مالی خود عاجزند. عجز این افراد در اداره امور خود، در بعضی از موارد، باعث سواستفاده از این افراد و تلف مال آنها خواهد شد. 

از این رو قانونگذار، برای جلوگیری از این سو استفاده و تلف مال شخص تحت حجر یا محجور، قوانینی را وضع کرده و از این افراد حمایت می نماید. همچنین انواع حجر در قانون دسته بندی شده و برای این افراد حسب مورد قیم و یا امین تعیین خواهد شد. 

معنی حجر در حقوق

معنی حجر در حقوق را می توان اینگونه بیان کرد که حجر در حقوق به معنای عدم توانایی یک فرد در اداره امور خود است. این مفهوم در حقوق به عنوان یک ابزار حمایت از افراد ناتوان به کار می رود. حجر می تواند به دلیل شرایط مختلف مانند جنون، سفاهت، یا صغر سن رخ دهد. در این شرایط، فرد تحت حجر یا محجور قرار می گیرد و یک قیم یا ولی برای اداره امور او تعیین می شود. این قیم موظف است به جای فرد تحت حجر، تصمیمات لازم را اتخاذ کند و از منافع او مراقبت کند.

انواع حجر در حقوق شامل حجر مجنون و حجر سفیه است. حجر مجنون برای افرادی است که به دلیل جنون یا بیماری روانی توانایی اداره امور خود را ندارند. در این حالت، فرد تحت حجر قرار می گیرد و یک قیم برای او تعیین می شود. حجر سفیه نیز برای افرادی است که به دلیل عدم رشد یا کم عقل بودن، توانایی اداره امور خود را ندارند. در این شرایط نیز یک قیم برای اداره امور تعیین می شود.

تأثیر حجر بر زندگی فرد تحت حجر بسیار مهم است. با حجر، فرد از انجام بسیاری از اعمال حقوقی مانند خرید و فروش اموال، انعقاد قراردادها، و انجام معاملات مالی منع می شود. این محدودیت ها به منظور حمایت از دارایی و حقوق فرد تحت حجر است تا از سوء استفاده دیگران جلوگیری شود. قیم یا ولی تعیین شده موظف است به جای فرد تحت حجر، تصمیمات لازم را اتخاذ کند و از منافع او مراقبت کند. این فرآیند به صورت مداوم توسط دادگاه و مقامات مربوطه نظارت می شود تا از حقوق فرد تحت حجر یا محجور محافظت شود.

انواع حجر در حقوق

انواع حجر به چند دسته تقسیم می شود. حجر عام به ممنوعیت کلی از انجام اعمال حقوقی اشاره دارد، در مقابل، حجر خاص محدود به برخی از تصرفات است. حجر قانونی به حکم مستقیم قانون است، همچنین، حجر حمایتی از محجور حمایت می کند، در حالی که حجر سوظنی از منافع دیگران محافظت می کند. در ادامه انواع حجر به تفکیک بررسی شده است. 

حجر عام و حجر خاص

حجر عام و حجر خاص دو نوع از تقسیمات حجر هستند. حجر عام به معنای ممنوعیت کلی از انجام اعمال حقوقی است، مانند حجر مجنون یا حجر صغیر که در این موارد، فرد به طور کامل از اداره امور خود منع می شود و کلیه معاملات او غیرنافذ است. در مقابل، حجر خاص محدود به برخی از تصرفات است، مانند حجر سفیه یا حجر تاجر ورشکسته که در این حالت، محدودیت تنها در برخی از امور، معمولا مالی، اعمال می شود و فرد در سایر امور آزاد است.

حجر حمایتی و حجر سوظنی

حجر حمایتی و حجر سوظنی دو نوع از تقسیمات حجر هستند که در حقوق به کار می روند  حجر حمایتی به حمایت از محجور اشاره دارد و هدف آن حفاظت از منافع و دارایی افراد ناتوان است که به دلیل اختلال یا نقص قوای دماغی، توانایی اداره امور خود را ندارند. این نوع حجر شامل افراد مانند صغیر، مجنون و سفیه است که قانونگذار از منافع آن ها حمایت می کند. در مقابل، حجر سوظنی به حمایت از منافع دیگران می پردازد و هدف آن جلوگیری از سو استفاده های مالی است، مانند حجر تاجر ورشکسته که به منظور حفاظت از حقوق طلبکاران اعمال می شود

حجر قانونی و حجر قضایی

حجر قانونی و حجر قضایی دو نوع از تقسیمات حجر هستند  حجر قانونی به حکم مستقیم قانون بدون نیاز به حکم دادگاه اعمال می شود و شامل مواردی مانند حجر صغیر و حجر مجنون است که به دلیل فقدان یا نقص اراده، افراد به طور خودکار محجور شناخته می شوند. در مقابل، حجر قضایی با حکم دادگاه ایجاد می شود و برای مواردی مانند حجر تاجر ورشکسته یا حجر مجنونی که پس از بلوغ دچار جنون شده است استفاده می شود. در این حالت، دادگاه پس از بررسی شرایط، حکم محجوریت را صادر می کند.

حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده​

حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده دو نوع از تقسیمات حجر هستند. حجر مبتنی بر فقدان اراده به حالتی اشاره دارد که فرد به دلیل فقدان درک، شعور و اراده، توانایی تصمیم گیری مالی و حقوقی ندارد. این نوع حجر معمولاً برای مجنون اعمال می شود که به دلیل فقدان کامل اراده یا ضعف جدی در فرد، نیاز به حمایت قانونی دارد. در مقابل، حجر مبتنی بر نقص اراده مربوط به افرادی است که توانایی تصمیم گیری دارند، اما در استفاده از اراده دچار مشکل هستند و تصمیمات آن ها ممکن است به ضرر خود یا دیگران باشد. این نوع حجر برای صغیر ممیز یا سفیه اعمال می شود که به دلیل احتمال زیان مالی یا اجتماعی، پیش بینی می شود.

حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیرمالی

حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیرمالی به دو نوع از تقسیمات حجر اشاره دارد. حجر در امور مالی محدود به دارایی ها و مسائل مالی است و هدف آن حمایت از فرد محجور در این زمینه است. برای مثال، حجر سفیه که به دلیل فقدان عقل معاش، تصرفات مالی او محدود می شود، اما در امور غیرمالی دارای درک و شعور کافی است. در مقابل، حجر در امور مالی و غیرمالی به حالتی اشاره دارد که فرد از انجام کلیه اعمال حقوقی و مالی و غیرمالی منع می شود. این نوع حجر برای صغیر و مجنون اعمال می شود که در همه امور، چه مالی و چه غیرمالی، محدودیت دارند و کلیه معاملات آن ها غیرنافذ است.

حجری که پایان معینی دارد و حجری که پایان معینی ندارد

حجر با پایان معین و حجر بدون پایان معین دو نوع از تقسیمات حجر هستند. حجر با پایان معین به حالتی اشاره دارد که مدت زمان حجر مشخص است و پس از گذشت آن، فرد از حجر خارج می شود. برای مثال، حجر صغیر که تا زمان بلوغ ادامه دارد و پس از آن، فرد به طور خودکار از حجر خارج می شود. در مقابل، حجر بدون پایان معین به حالتی اشاره دارد که مدت زمان حجر مشخص نیست و تا زمانی که شرایط حجر ادامه دارد، فرد تحت حجر باقی می ماند. این نوع حجر برای مجنون اعمال می شود که تا زمان بهبودی یا تغییر شرایط، حجر ادامه دارد و نیاز به حکم دادگاه برای لغو آن دارد.

حجر تاجر ورشکسته

حجر تاجر ورشکسته به حالتی اشاره دارد که یک تاجر به دلیل ورشکستگی، از انجام برخی از معاملات مالی منع می شود. این نوع حجر به منظور حفاظت از حقوق طلبکاران و جلوگیری از سوء استفاده های مالی است. با حکم دادگاه، تاجر ورشکسته تحت حجر قرار می گیرد و یک مدیر تصفیه برای اداره دارایی های او تعیین می شود. این حجر محدود به امور مالی است و تاجر در سایر امور غیرمالی آزاد است. هدف اصلی از این حجر، اطمینان از این است که دارایی های تاجر به طور عادلانه بین طلبکاران تقسیم شود و از هرگونه سوء استفاده مالی جلوگیری شود.

همانطور که قابل مشاهده است، حجر دارای انواع مختلفی از مصادیق بوده و هر کدام به تفکیک قابل بررسی است. به هر یک از این تقسیمات، در قانون، به صورت جدا پرداخته شده و در مورد بعضی از این انواع حجر حکمی در نظر گرفته شده است. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع و اقسام حجر در قانون مدنی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع و اقسام حجر در قانون مدنی پاسخ دهند.