انواع و اقسام حجر در قانون مدنی

در این مقاله به بررسی انواع و اقسام حجر در قانون مدنی می پردازیم . 

حجر در لغت به معنای منع است و در حقوق به این معنی است که کسی به حکم قانون از اینکه بتواند امور خود را به طور مستقل و بدون دخالت دیگری ، اداره کند ، منع شده باشد و قانونا اجازه انجام این کار نداشته باشد . اموری که فرد از آنها منع می شود هم ممکن است مالی باشد ، مثلا به دلیل اینکه صغیر است نتواند در امور مالی خود دخالت کند و هم غیر مالی مثل وقتی که فرد نمی تواند به دلیل رشد کافی ازدواج کند . به کسی که در انجام برخی از امور خود چه مالی و چه غیر مالی منع شده باشد ، محجور می گویند . حجر انواع مختلفی دارد و می تواند دسته بندی های مختلفی داشته باشد . از این رو ما در این مقاله به بررسی انواع تقسیمات حجر از جمله حجر عام و حجر خاص ، حجر حمایتی و حجر سوءظنی ، حجر قانونی و حجر قضایی ، حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده ، حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیرمالی و حجری که پایان معینی دارد و حجری که پایان معینی ندارد ، می پردازیم . 

حجر عام و حجر خاص

اولین قسم از انواع حجر ، حجر عام و حجر خاص است که بر اساس دایره و گستره ممنوعیت از دخالت در امور ایجاد شده است . در حجر عام ، محجور به طور کلی از انجام امور حقوقی و اعمال حق ممنوع است مثل حجر فرد مجنون یا دیوانه . در مقابل حجر خاص به ممنوعیت از پاره ای تصرفات و نه همه آنها اشاره دارد مثل حجر تاجر ورشکسته از دخالت در امور مالی اش؛ در واقع حجر تاجر تنها محدود به امور مالی اش می باشد و نه امور غیر مالی اش . 

حجر حمایتی و حجر سوءظنی

قسم دوم از انواع حجر ، حجر حمایتی و حجر سوءظنی است . حجر حمایتی ، حجری است که مورد حمایت قانون گذار است مثل حجر سفیه ، صغیر و مجنون ؛ در این مورد از حجر ، قانونگذار از محجور حمایت می کند . در مقابل در حجر سوءظنی مقصود قانون گذار این است که با تعریف حجر ، از منافع دیگران و نه از محجور حمایت کنند مانند حجر تاجر ورشکسته که قانون گذار با تعریف آن می خواهد از منافع طلبکاران استفاده کند .

حجر قانونی و حجر قضایی

از سایر اقسام حجر ، حجر قانونی و حجر قضایی است . حجر ممکن است یا بر اساس حکم مستقیم قانون باشد و یا اینکه به حکم دادگاه ایجاد شده باشد . حجر قانونی حجری است که به حکم دادگاه نیاز دارد و قانون آن را به طور مستقیم پیش بینی کرده است مثل حجر صغیر . اما حجر قضایی حجری است که در صورتی ایجاد می شود که قاضی دادگاه حکم محجوریت آن را صادر کند مثل حجر کسی که بعد از رسیدن به سن بلوغ دچار جنون می شود . 

حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده

در برخی از موارد علت ایجاد حجر ،  این است که محجور به طور کلی فاقد اراده و درک و شعور است ، مثل حجر فرد مجنون و دیوانه . اما در پاره از موارد علت ایجاد حجر نقص اراده است مثل حجر سفیه .

حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیرمالی

از دیگر تقسیمات حجر ، حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیر مالی است . در صورتی که حجر منحصر به امور مالی باشد مانند حجر سفیه ، حجر در امور مالی و در صورتی که هم شامل امور مالی و هم امور غیر مالی باشد مانند حجر فرد دیوانه و مجنون ، حجر در امور مالی و غیر مالی نامیده می شود . 

حجری که پایان معینی دارد و حجری که پایان معینی ندارد

گاهی حجر در زمان معینی به پایان می رسد مثل حجر فرد صغیر که بعد از رسیدن به سن بلوغ و رشد رفع می شود اما گاهی حجر پایان معینی ندارد و زمان پایان آن معلوم نیست مانند حجر مجنون . 

حجر تاجر ورشکسته چه نوع حجری

یکی از افرادی که می توان وی را به موجب قانون، به نوعی، محجور محسوب کرد، تاجر ورشکسته است که البته، با توجه به اینکه قانون گذار، به طور حصری، صرفا، سفیه، صغیر و مجنون را محجور دانسته، این مساله، در میان حقوقدانان، بسیار محل اختلاف است.

اما، در کل، چنانچه با مسامحه، بتوان به تاجر ورشکسته، لغت و مفهوم محجور را اطلاق کرد، مقصود از حجر وی، ممنوعیت از مداخله در اموالش، از زمان تاریخ اعلام توقف و یا تاریخ تعیین زمان ورشکستگی در حکم دادگاه است به نوعی، از اهلیت استیفا، تا مادامی که ورشکستگی وی، برطرف نگردد، برخوردار نخواهد بود.

​برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع و اقسام حجر در قانون مدنی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی مراجعه شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع و اقسام حجر در قانون مدنی پاسخ دهند .