دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری یکی از مراجع اختصاصی قضایی کشور است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به دعاوی و شکایات مردم از مامورین یا مراجع و واحد های دولتی است . از جمله دیگر وظایف این مرجع می توان به صدور رای وحدت رویه در مواردی که رای متناقضی از شعب دیوان صادر شده و یا در صورتی که در خصوص یک موضوع ، آرای مشابه متعددی صادر شده باشد .

مسئول دانستن دولت برای اقدامات و تصمیماتی که اتخاذ می کند ، نسبتا امری جدید است و تا قبل از آن ، دولت خود را بابت اقداماتی که انجام می داد و احیانا خساراتی که به شهروندان وارد می نمود مسئول نمی دانست .

در نظام حقوقی ما نیز به تبعیت از شورای دولتی فرانسه ، دیوانی تحت عنوان " دیوان عدالت اداری " پیش بینی شده است که وظیفه آن ، رسیدگی به شکایات و اعتراضات شهروندان علیه دولت می باشد . به همین مناسبت ، در این مقاله قصد داریم به بررسی دیوان عدالت اداری ، صلاحیت دیوان عدالت اداری و ساختار دیوان عدالت اداری بپردازیم . 

دیوان عدالت اداری چیست

در نظام حقوقی ایران ، اصل بر آن است که دعاوی میان شهروندان با یکدیگر در دادگاه های عمومی دادگستری رسیدگی شود . اما برخی از دعاوی که از اختلافات شهروندان با دولت ناشی می شوند را نمی توان به دادگاه های عمومی دادگستری سپرد ؛ چرا که این امر مخالف تفکیک قوای مقننه و مجریه است .

به همین دلیل ، لازم است تا دادگاه خاصی به این قبیل موضوعات رسیدگی کند و با ملاحظه اصول و قواعد حاکم بر دعاوی اداری حکم صادر کند تا حقوق شهروندان در مقابله با دولت ضایع نشود .

مواردی از این قبیل ، سبب شد تا در اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دادگاهی تحت عنوان " دیوان عدالت اداری " تشکیل شود که عام ترین مرجع رسیدگی به دعاوی علیه دولت می باشد و زیر مجموعه قوه قضاییه است . دیوان عدالت اداری در شهر تهران مستقر است ؛ البته دیوان عدالت در مراکز استان ها هم دفاتری را تاسیس نموده است .  برای پیگیری مرسوله پستی دیوان عدالت اداری نیز شهروندان می توانند وارد سایت najatracking.post.ir شوند.

صلاحیت دیوان عدالت اداری

بر اساس ماده اول قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ، " در اجرای اصل يكصد و هفتاد و سوم قانون اساسي جمهوری اسلامی ايران به منظور رسيدگی به شكايات ، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأموران ، ادارات و آيين‌نامه‌ های دولتی خلاف قانون يا شرع يا خارج از حدود اختيارات مقام تصويب‌كننده ، ديوان عدالت اداری زيرنظر رييس قوه قضائیه تشكيل می‌گردد " . بنابراین با توجه به این ماده دیوان عدالت اداری در سه موضوع ذیل صلاحیت برای رسیدگی دارد :

1- رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری‌ ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها و تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در امور راجع به وظایف آنها در حوزه صلاحیت های دیوان عدالت اداری جای می گیرد .

2- رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیات‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌ هایی مانند کمیسیون ‌های مالیاتی ، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ ها منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با قانون نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری است .

3- رسیدگی شکایات کارمندان و حقوق بگیران دولتی و شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات و مستخدمان موسسات مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی در صلاحیت دیوان عدالت اداری قرار دارد و هر کدام از این ذی نفعان با ارائه دادخواست از طریق سامانه پاسخگویی دیوان عدالت اداری می توانند تقاضای رسیدگی به موضوع را داشته باشند .

ساختار دیوان عدالت اداری

بر اساس قانون دیوان عدالت اداری ، ساختار دیوان عدالت اداری را می توان شامل بخش های زیر دانست :

- شعب دیوان عدالت اداری ؛ که صلاحیت رسیدگی به دعاوی شهروندان علیه دولت را دارند . شعب دیوان عدالت اداری شامل شعب بدوی و شعب تجدیدنظر است که نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه ساجد می باشد .

- هیات عمومی دیوان عدالت اداری ؛ صلاحیت رسیدگی به مقررات دولتی خلاف شرع ، قانون یا خارج از صلاحیت قوه مجریه را دارد .

- هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری ، رسیدگی ابتدایی به مواردی که در صلاحیت هیأت عمومی است را به عهده دارد .

- دفاتر استانی دیوان عدالت اداری ؛ دیوان عدالت اداری در شهر تهران مستقر است ولی به منظور تسهیل در دسترسی مردم سایر استان ها به خدمات دیوان ، دیوان عدالت اداری دفاتر اداری را در هر یک از مراکز استان ها تاسیس نموده است که وظیفه پذیرش و ثبت دادخواست های شهروندان را به عهده دارند و در صورت لزوم ، مراجعان را راهنمایی می کنند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دیوان عدالت اداری به کانال تلگرام موضوعات حقوقی مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دیوان عدالت اداری پاسخ دهند .

طبق دستور رئیس دیوان عدالت اداری، هیات‌ های اندیشه‌ ورز در دیوان عدالت اداری تشکیل شده که هدف از تشکیل آن ها، بررسی تخصصی و ارائه راهکارهای قابل اجرا دجهت کاهش دعاوی و پرونده‌های وروردی به دیوان، حفظ حقوق مراجعین دیوان و کاهش زمان رسیدگی به پرونده ها در دیوان عدالت اداری می باشد.