معنی عطف به ماسبق نشدن قوانین

در این مقاله به بررسی معنی عطف به ماسبق نشدن قوانین می پردازیم .

در هیچ جامعه ای نمی توان نظم و امنیت را بدون وجود قانون و مقررات اعمال کرد . قوانین تحت تاثیر عوامل متفاوتی ، کارآیی خود را از دست می دهند و نیاز به به روز شدن و کارآمد شدن دارند . از این رو با این تغییرات ممکن است درباره موضوعی ، دو قانون وجود داشته باشد ، قانون جدید و قانون قدیمی . در این شرایط مساله این است که کدام یک از این قوانین باید اعمال شوند و در صورتی که تصمیمی با یکی از قانون قدیم گرفته شود و قانون جدیدی تصویب شود ، تکلیف چیست . پاسخگویی به این مساله تحت عنوان قاعده " عطف به ماسبق نشدن قوانین " است . از این رو در این مقاله به بررسی مفهوم عطف به ماسبق نشدن قوانین ، عطف به ماسبق نشدن قوانین مدنی و عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی می پردازیم . 

معنی عطف به ماسبق نشدن قوانین چیست

اصل 169 قانون اساسی مقرر داشته است که :  " در مقررات و نظامات دولتی ، مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی  باید به موجب قانونی باشد که قبل از وقوع جرم مقرر شده باشد و هیچ فعل با ترک فعل را نمی توان به عنوان جرم به موجب قانونی متاخر مجازات نمود در امور مدنی نیز قاعده ای مشابه وجود دارد "  . بنابراین طبق قانونو به ویژه ماده 10 قانون مجازات اسلامی تنها در صورتی می توان عملی را خلاف و جرم دانست که در قبل از وقوع آن عمل ، قانون آن را غیر قانونی دانسته باشد . بنابراین در صورتی که عملی رخ بدهد و بعد از آن قانونی آن را غیر قانونی اعلام کند ، عمل گذشته را نمی توان تنبیه و مجازات کرد زیرا در زمان وقوع عمل چنین قانونی وجود نداشته است . به این اثر می گویند " عطف به ماسبق نشدن قانون " ؛ یعنی اثر قانونی که تصویب می شود نسبت به گذشته نیست . به این ترتیب زمانی که یک قانون وجود دارد و عملی به موجب آن غیرقانونی نبوده و در قانون قدیم ، غیرقانونی اعلام می شود کسانی که در زمان اعمال قانون قدیم مرتکب آن شده اند ، متخلف نخواهند بود . عطف به ماسبق نشدن قوانین هم در قوانین جزایی و هم در قوانین مدنی کاربرد دارد . 

عطف به ماسبق نشدن قوانین مدنی

در ماده 4 قانون مدنی آمده است که " اثر قانون نسبت به آینده است و قانون نسبت به ماقبل خود اثر ندارد ..." وقتی قانونی در مجلس تصویب می شود ، در روزنامه های کثیرالانتشار چاپ می شود ، بعد از گذشت 15 روز قانون در کشور لازم الاجرا می شود و فرض بر این است که همه از آن آگاهی دارند . بنابراین عملی که در قانون جدید غیر قانونی محسوب شده است ، تنها نسبت به کسانی اعمال می شود که از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون مرتکب آن شده اند که به آن عطف به ماسبق نشدن قوانین مدنی می گویند . 

عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی

به موجب اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها که در ماده 2 قانون مجازات اسلامی سال 92 به آن اشاره شده تنها اعمالی را می توان جرم دانست که طبق قانون برای آنها مجازات تعیین شده است . در ماده 2 این قانون آمده است که : "هر رفتار اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است ، جرم محسوب می شود " . بنابراین در صورتی که قانون جدید تصویب شود که عملی را که در قانون گذشته جرم نبوده است ، جرم بداند ، مجازات تنها نسبت به کسانی اعمال می شود که بعد از لازم الاجرا شدن قانون جدید مرتکب عمل مجرمانه شوند ، به این وضعیت عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی یا عطف به ماسبق نشدن قوانین کیفری می گویند . البته عطف به ماسبق نشدن قوانین کیفری استثنائاتی دارد که در مقاله استثنائات عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی به آن پرداخته ایم . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص معنی عطف به ماسبق نشدن قوانین ​در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون معنی عطف به ماسبق نشدن قوانین پاسخ دهند .