فورس ماژور یا قوه قاهره به معنی حادثه ای است خارجی، غیر قابل پیش بینی و غیر قابل رفع  که متعهد را از انجام تعهد باز داشته و در صورت وقوع آن، علی رغم عدم اجرای تعهد از سوی متعهد، وی ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد. شرط تحقق قوه قاهره ، آن است که اتفاق پیش آمده، حادثه ای خارجی، غیر قابل رفع و غیر قابل پیش بینی باشد.

در مبحث تعهدات، اعم از تعهد قراردادی و تعهد غیر قراردادی ، هنگامی که شخصی در برابر دیگری متعهد می گردد، متعهد موظف است تا تعهد خود را در مقابل متعهد له مطابق مفاد قرارداد یا حکم قانون اجرا نموده و در صورت عدم اجرا یا اجرای ناقص تعهد، ملزم به پرداخت خسارت اعم از خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد می باشد.

با این وجود گاهی شرایطی ایجاد می شود که علی رغم عدم اجرای تعهد از سوی متعهد از آنجا که این عدم اجرا منتسب به متعهد و اراده وی نبوده، وی ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد. یکی از این موارد، فورس ماژور یا قوه قاهره می باشد. در این صورت ممکن است که این سوال مطرح شود که فورس ماژور یا قوه قاهره چیست؟

به همین دلیل در این مقاله به بررسی حقوقی فورس ماژور یا قوه قاهره پرداخته، ابتدا به این سوال پاسخ می دهیم که فورس ماژور یا قوه قاهره چیست ؟ سپس شرط تحقق قوه قاهره را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

در جایی که تعهدی اعم از تعهد قراردادی و تعهد غیر قراردادی ایجاد گردیده و شخصی در برابر دیگری متعهد می گردد، متعهد موظف است تا تعهد خود را در مقابل متعهد له مطابق مفاد قرارداد یا حکم قانون اجرا نموده و در صورت عدم اجرا یا اجرای ناقص تعهد، ملزم به پرداخت خسارت اعم از خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد می باشد.

گاهی به دلیل وقوع یکی از اسباب سقوط تعهدات تعهد متعهد ساقط می شود اما گاه در شرایطی خاص ، علی رغم عدم اجرای تعهد از سوی متعهد از آنجا که این عدم اجرا منتسب به متعهد و اراده وی نبوده، وی ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد. یکی از این موارد، فورس ماژور یا قوه قاهره می باشد. در این صورت ممکن است که این سوال مطرح شود که فورس ماژور یا قوه قاهره چیست؟

به عنوان مثال، متصدی حمل و نقل، ضمن یک قرارداد در مقابل صاحب کالا متعهد می شود که کالای متعلق به وی را تا تاریخ خاصی از مبدا تعیین شده به مقصد تعیین شده در قرارداد برساند. هم چنین توافق می شود که در صورت هر روز تاخیر در تحویل کالا در مقصد، متصدی حمل، مبلغی را به عنوان خسارت به مالک کالا پرداخته و در صورتی که کالا کلا تلف گردد، معادل قیمت روز کالا را به عنوان خسارت عدم انجام تعهد به مالک بپردازد.

در شرایط عادی ، در صورت تحویل با تاخیر کالا، متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت تاخیر روزانه بوده و با تلف کالا در طول مدت حمل، وی ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد می باشد. اما تصور کنید که درطول مدت حمل، ناگهان آتشفشانی فعال گردیده و مسیر اصلی به سمت مقصد را مسدود ساخته و بنابراین متصدی حمل مجبور شده تا با تغییر مسیر به یک مسیر فرعی، کالا را چند روز دیرتر از موعد توافق شده به مقصد برساتند.

در این صورت، با وجود تاخیر در تحویل کالا به دلیل اینکه واقعه آتشفشان، یک فورس ماژور یا قوه قاهره محسوب می گردد، متصدی از تعهد پرداخت خسارت تاخیر تادیه معاف خواهد بود. همین حکم در جایی هم اجرا می شود که به دلیل وقوع حادثه ای کالا کاملا از بین رفته و بنابراین متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد نخواهد بود.

در جایی که تعهدی اعم از تعهد قراردادی و تعهد غیر قراردادی ایجاد گردیده و شخصی در برابر دیگری متعهد می گردد، متعهد موظف است تا تعهد خود را در مقابل متعهد له مطابق مفاد قرارداد یا حکم قانون اجرا نموده و در صورت عدم اجرا یا اجرای ناقص تعهد، ملزم به پرداخت خسارت اعم از خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد می باشد.

گاهی به دلیل وقوع یکی از اسباب سقوط تعهدات تعهد متعهد ساقط می شود اما گاه در شرایطی خاص ، علی رغم عدم اجرای تعهد از سوی متعهد از آنجا که این عدم اجرا منتسب به متعهد و اراده وی نبوده، وی ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد. یکی از این موارد، فورس ماژور یا قوه قاهره می باشد. در این صورت ممکن است که این سوال مطرح شود که فورس ماژور یا قوه قاهره چیست؟

به عنوان مثال، متصدی حمل و نقل، ضمن یک قرارداد در مقابل صاحب کالا متعهد می شود که کالای متعلق به وی را تا تاریخ خاصی از مبدا تعیین شده به مقصد تعیین شده در قرارداد برساند. هم چنین توافق می شود که در صورت هر روز تاخیر در تحویل کالا در مقصد، متصدی حمل، مبلغی را به عنوان خسارت به مالک کالا پرداخته و در صورتی که کالا کلا تلف گردد، معادل قیمت روز کالا را به عنوان خسارت عدم انجام تعهد به مالک بپردازد.

در شرایط عادی ، در صورت تحویل با تاخیر کالا، متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت تاخیر روزانه بوده و با تلف کالا در طول مدت حمل، وی ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد می باشد. اما تصور کنید که درطول مدت حمل، ناگهان آتشفشانی فعال گردیده و مسیر اصلی به سمت مقصد را مسدود ساخته و بنابراین متصدی حمل مجبور شده تا با تغییر مسیر به یک مسیر فرعی، کالا را چند روز دیرتر از موعد توافق شده به مقصد برساتند.

در این صورت، با وجود تاخیر در تحویل کالا به دلیل اینکه واقعه آتشفشان، یک فورس ماژور یا قوه قاهره محسوب می گردد، متصدی از تعهد پرداخت خسارت تاخیر تادیه معاف خواهد بود. همین حکم در جایی هم اجرا می شود که به دلیل وقوع حادثه ای کالا کاملا از بین رفته و بنابراین متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد نخواهد بود.

در جایی که تعهدی اعم از تعهد قراردادی و تعهد غیر قراردادی ایجاد گردیده و شخصی در برابر دیگری متعهد می گردد، متعهد موظف است تا تعهد خود را در مقابل متعهد له مطابق مفاد قرارداد یا حکم قانون اجرا نموده و در صورت عدم اجرا یا اجرای ناقص تعهد، ملزم به پرداخت خسارت اعم از خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد می باشد.

گاهی به دلیل وقوع یکی از اسباب سقوط تعهدات تعهد متعهد ساقط می شود اما گاه در شرایطی خاص ، علی رغم عدم اجرای تعهد از سوی متعهد از آنجا که این عدم اجرا منتسب به متعهد و اراده وی نبوده، وی ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد. یکی از این موارد، فورس ماژور یا قوه قاهره می باشد. در این صورت ممکن است که این سوال مطرح شود که فورس ماژور یا قوه قاهره چیست؟

به عنوان مثال، متصدی حمل و نقل، ضمن یک قرارداد در مقابل صاحب کالا متعهد می شود که کالای متعلق به وی را تا تاریخ خاصی از مبدا تعیین شده به مقصد تعیین شده در قرارداد برساند. هم چنین توافق می شود که در صورت هر روز تاخیر در تحویل کالا در مقصد، متصدی حمل، مبلغی را به عنوان خسارت به مالک کالا پرداخته و در صورتی که کالا کلا تلف گردد، معادل قیمت روز کالا را به عنوان خسارت عدم انجام تعهد به مالک بپردازد.

در شرایط عادی ، در صورت تحویل با تاخیر کالا، متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت تاخیر روزانه بوده و با تلف کالا در طول مدت حمل، وی ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد می باشد. اما تصور کنید که درطول مدت حمل، ناگهان آتشفشانی فعال گردیده و مسیر اصلی به سمت مقصد را مسدود ساخته و بنابراین متصدی حمل مجبور شده تا با تغییر مسیر به یک مسیر فرعی، کالا را چند روز دیرتر از موعد توافق شده به مقصد برساتند.

در این صورت، با وجود تاخیر در تحویل کالا به دلیل اینکه واقعه آتشفشان، یک فورس ماژور یا قوه قاهره محسوب می گردد، متصدی از تعهد پرداخت خسارت تاخیر تادیه معاف خواهد بود. همین حکم در جایی هم اجرا می شود که به دلیل وقوع حادثه ای کالا کاملا از بین رفته و بنابراین متصدی حمل ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد نخواهد بود.