مال غیر منقول و انواع آن

مال غیرمنقول، مالی است که نمی توان آن را از محلی به محل دیگر، جابجا کرد و ذاتا یا به واسطه عمل انسان، قابلیت نقل و انتقال ندارد. اموالی که ذاتا قابلیت جابجایی ندارند، مانند زمین، خانه یا اموالی که به واسطه عمل انسان، قابلیت جابجایی ندارند، مثل پنجره کار شده در ساختمان، از انواع مال غیرمنقول هستند. همچنین،امکان جابجایی، بدون ایجاد خرابی، از معیارهای تشخیص مال منقول از غیرمنقول است.

استفاده کردن از اموال در زندگی روزمره ما، آنقدر عادی شده که افراد، معمولا، کمتر درگیر این می شوند که بدانند، مالی که مورد استفاده شان قرار گرفته،  چه نوع مالی بوده و در قانون، چه عنوان حقوقی دارد. به طور کلی، قانون گذار، مال را عبارت از آن چیزی دانسته که قابل قیمت گذاری باشد، منفعت عقلایی داشته و بتواند نیازی مادی یا معنوی را برطرف کند و برای آن، انواع مختلفی را نیز در نظر گرفته است.

این موضوع که مال مورد استفاده ما، در کدام دسته بندی از اموال قرار می گیرد، از این جنبه مهم است که معیار تعیین کننده آثار حقوقی و مقررات مخصوص به آن مال می باشد. یک دسته بندی کلی از اموال، تقسیم بندی آن ها، به مال منقول و غیر منقول است. اموال غیر منقول، دسته ای از اموال هستند که از حیث خرید و فروش و مراجع صالح به رسیدگی دعاوی آن ها، قواعد مخصوص به خود را دارند.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، بررسی کنیم که تعریف مال غیرمنقول چیست و انواع آن کدامند؛ سپس، با ذکر مثال، نحوه تشخیص اموال غیر منقول از اموال منقول را توضیح دهیم. 

مال غیر منقول چیست ؟

قبل از اینکه به این پرسش پاسخ دهیم که تعریف مال غیرمنقول چیست؟ بهتر است، مفهوم مال و تعریف مال منقول را از منظر قانون مدنی، مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس قانون، مال چیزی است که منفعت عقلایی داشته، بتواند یک نیاز مادی یا معنوی را برطرف کند و قابلیت تملک داشته باشد. مال غیرمنقول، همانند مال منقول، یکی از انواع مال است. مال منقول، مالی است که بدون ایجاد خرابی، می توان، آن را از محلی به محل دیگر، منتقل کرد. در ادامه با ذکر مثال، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که تعریف مال غیر منقول چیست.

ماده 12 قانون مدنی، به این پرسش که تعریف مال غیرمنقول چیست؟ پاسخ داده است. این ماده، مقرر می دارد: "مال غیرمنقول، آن ست که از محلی به محل دیگر، نتوان نقل نمود، اعم از اینکه استقرار آن، ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان، به نحوی که‌ نقل آن، مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود."

بر اساس این ماده، مال غیرمنقول، مالی است که نمی توان آن را از محلی به محل دیگر منتقل کرد و در این خصوص، تفاوتی، میان اموالی که ذاتا غیر منقول هستند یا به واسطه عمل انسان، وجود ندارد. به مثال های مال غیر منقول، می توان به زمین، خانه، پنجره کار شده در ساختمان، آجر و مصالح به کار رفته در بنا، اشاره کرد.

انواع مال غیر منقول

در قسمت قبل، به این پرسش، پاسخ دادیم که تعریف مال غیرمنقول چیست و به ذکر چند مثال، برای آن، پرداختیم. پس از تعریف مال غیر منقول، در این قسمت، قصد داریم که به بررسی انوع مال غیر منقول بپردازیم و در خصوص انواع مال غیر منقول، از منظر قانون مدنی، صحبت کنیم. بر اساس قانون مدنی، انواع مال غیر منقول، عبارتند از: 

اموال ذاتا غیر منقول:

دسته اول از انواع اموال غیر منقول، اموالی است که طبیعت آن ها، غیر قابل نقل و انتقال می باشد. از جمله مثال های اموال غیر منقول ذاتی، می توان به، زمین اشاره کرد. 

اموال در حکم غیر منقول:

این اموال، دسته ای از اموال هستند که قانون گذار، آن ها را از جهت صلاحیت محاکم و‌ توقیف اموال، در حکم غیر منقول دانسته است. حیوانات و اشیایی است که مالک، آن ها را برای زراعت در زمین خود اختصاص داده، اسباب و ادوات زراعت و حتی دانه ای که کاشته می شود، تلمبه، گاو و یا هر حیوان دیگری که برای آبیاری زمین زراعی یا خانه یا باغ، از آن استفاده می شود، از جهت صلاحیت محاکم و‌ توقیف اموال، در دسته اموال غیر منقول قرار دارند.

اموالی که در اثر عمل انسان، غیر منقول شده اند:

از دیگر انواع اموال غیر منقول، اموالی است که بواسطه عمل انسان، غیر قابل نقل و انتقال شده اند و جا به جایی آن ها، باعث خرابی یا نقص خود مال، یا محل آن می شود. لوله کشی در ساختمان یا نصب پنجره به دیوار، از مثال های مال غیر منقول به واسطه عمل انسان هستند.

غیر منقول تبعی:

  دعاوی و حقوق مالی که موضوع آن ها غیر منقول است را غیر منقول تبعی می گویند. از جمله مثال های غیر منقول تبعی، می توان به، حق سکونت در منزل یا حق عبور از یک ساختمان و مانند این ها که در حقوق به آن، حق ارتفاق و حق انتفاع می گویند، اشاره کرد.

شایان ذکر است، میوه و محصولات کشاورزی، تا زمانی که چیده و یا درو نشده باشند، مال غیر منقول حساب می شوند  و در صورتی که مقداری از محصولات درخت، چیده یا بخشی از زمین درو شود، همان مقدار محصول چیده یا درو شده، منقول و مقداری که درو و چیده نشده، همچنان، مال غیر منقول است.

تشخیص اموال غیر منقول از اموال منقول

در قسمت های قبل، گفتیم که تعریف مال غیرمنقول چیست و انواع و مثال های آن کدامند. همچنین، توضیح دادیم، برخی اموال، به تبع موضوع شان، غیر منقول لحاظ می شوند. پس از توضیح در خصوص انواع مال غیر منقول و ذکر مثال برای هرکدام، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص تشخیص اموال غیر منقول از اموال منقول صحبت کنیم. 

برای تشخیص اموال غیر منقول از اموال منقول، در ابتدا، باید، مال را از حیث قابلیت جابجایی ذاتی، مورد بررسی قرار داد. چنانچه مال، مانند زمین، ذاتا قابل جابجایی نباشد، غیر منقول است و چنانچه مال، ذاتا قابل جابجایی باشد، مانند ماشین، منقول است. همچنین، چنانچه مال، با جابجایی، تخریب شود یا محلی که در آن، استقرار داشته را تخریب کند، غیر منقول است که به آن، غیر منقول به واسطه عمل انسان می گویند، مانند لوله کشی های موجود در ساختمان. 

برای مطالعه بیشتر درباره مال غیر منقول و انواع آن​ در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مال غیر منقول و انواع آن​ پاسخ دهند.