دینا / حقوقی / مالکیت / حق انتفاع چیست

حق انتفاع چیست

ارتباط با ما

درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 180000 ریال ) در ارتباط باشید. سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.

logo-samandehi

تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©

تماس از کل کشور : ۳ ۰ ۳ ۵ ۷ ۰ ۹ ۹ ۰ ۹
همه روزه حتی ایام تعطیل از :  ۸ صبح   الی ۱  شب

حق انتفاع ، اجازه استفاده از منافع مال است که توسط مالک به فرد دیگری داده می شود . این حق ، انواع مختلفی بر اساس مدت انتقال آن دارد . در حق انتفاع مالکیت منتقل نمی شود و مالک از حق مالکانه خود برای این اجازه استفاده می کند . حق انتفاع احکام مربوط به خود را در قانون مدنی دارد . انتقال حق انتفاع ، زوال آن ، مسئولیت منتفع و ... از مواردی هستند که قانونگذار به آن ها پرداخته است .

 

هر مالکی نسبت به مال خود حق هرگونه تصرف و انتفاعی را دارد مگر در مواردی که قانون اجازه این کار را نداده باشد . بنابراین تا جایی که منع قانونی وجود نداشته باشد ، مالک می تواند در مال خود تصرف کند مثلا می تواند آن را خرید و فروش کند ، اجاره بدهد ، وقف کند و یا به رهن بگذارد . همچنین گاهی مالک می تواند ملک خود را هبه کند و بدون عوض ، مال خود را بفروشد .

از این رو می توان گفت دامنه اختیارات مالک گسترده است . یکی دیگر از حقوقی که در قانون برای تصرف مالک در ملک شناخته شده است ، حق انتفاع است . حق انتفاع همانطور که از نام آن برمی آید به معنای بهره برداری از یک مال است . اما این مفهوم در حقوق چه معنایی می تواند داشته باشد ؟ در این مقاله به بیان تعریف حق انتفاع ، انواع حق انتفاع و زوال حق انتفاع می پردازیم .

تعریف حق انتفاع

انتفاع به معنی بهره بردن و استفاده کردن است و در اصطلاح ، حقی است که به موجب آن فرد می تواند از اموال فرد دیگری بهره ببرد بدون آن که مالک آن شود . در ماده 40 قانون مدنی تعریف حق انتفاع آمده است .
بر اساس این ماده : " حق انتفاع عبارت است از حقی که به موجب آن شخصی می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد ، استفاده کند " . با توجه به این ماده می توان گفت وقتی کسی از مالی که متعلق به دیگری است برای مدت معلوم یا نا معلومی استفاده کند ، بدون اینکه مالکیت مال به او منتقل شود ، برایش حق انتفاع ایجاد شده است ؛ مثل وقتی که کسی خانه اش را برای سکونت به برادرش می دهد .  البته باید توجه داشت که حق انتفاع با مالکیت منافعی که در اجاره از آن صحبت شده و حقی که برای مستاجر به وجود می آید متفاوت است ؛ هر چند که معانی نزدیک به هم دارند .

در حق انتفاع ، همانند حق ارتفاق، دو طرف وجود دارند . یک طرفی که صاحب عین مال است که مالک آن مال محسوب می شود و دیگری منتفع که از منافع آن مال استفاده کرده و بهره می برد بدون آن که مالکیت به او منتقل شود . منتفع در استفاده از حق انتفاع وظایفی دارد که در مقاله مسئولیت منتفع در حق انتفاع به آن پرداخته شده است .

نکته مهم دیگر این است که قبض در انتفاع شرط درستی انتقال حق انتفاع است . اگر قبل از قبض یکی از دو طرف بمیرد یا محجور شود ، این عقد باطل است . باید توجه داشت که مالی که موضوع حق انتفاع این باید قابلیت قبض برای منتفع داشته باشد . 

انواع حق انتفاع

حق انتفاع درفصل دوم قانون مدنی توضح داده شده است و شامل مواد 40 تا 54 این قانون می شود . انواع حق انتفاع نیز در قانون مدنی در مواد 41 تا 44 مشخص شده است . این انواع عبارتند از :

الف – عُمری : وقتی مالک مالی به موجب یک قرارداد ، حق انتفاعی را به مدت عمر خودش یا مدت عمر منتفع یا مدت عمر شخص ثالثی ، به دیگری بدهد ، حق انتفاع از نوع عمری ( عمرا ) خواهد بود . مثلا فردی استفاده از محصولات باغ خود را برای مدت عمر خودش به فرد دیگری می دهد و میگوید تا زمانی که من زنده هستم می توانی از محصول این باغ استفاده کنی . یا می گوید تا زمانی که زنده هستی و یا حتی می گوید تا زمان زنده بودن پسرم ، محصولات این باغ در اختیار تو است .

ب – رُقبی : رقبی ( رقبا ) حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار شده باشد . مثال این مورد زمانی است که مالک برای مدت سه سال حق استفاده از اتومبیل خود را به پسرش بدهد .

ج – سُکنی : اگر کسی تنها حق سکونت در مسکنی را به دیگری بدهد ، حق انتفاع از نوع سُکنی (سکنا ) خواهد بود که هم می تواند رقبی و هم عمری باشد . 

د – حبس مطلق : طبق ماده 44 قانون مدنی اگر مالک برای حق انتفاع هیچ مهلتی مشخص نکرده باشد ، حبس مطلق خواهد بود ؛ یعنی تا زمان فوت مالک برقرار خواهد بود مگر اینکه مالک از حق انتفاع رجوع کند . برای اطلاعات بیشتر از رجوع از حقوق مالکانه کلیک کنید .

زوال حق انتفاع

 
در ماده 51 قانون مدنی موارد زوال حق انتفاع بیان شده است . طبق این ماده حق انتفاع در موارد زیر از بین می رود :
 
1- در صورت انقضاء مدت : انقضای مدت عبارت است از این که زمانی که مالک برای حق انتفاع در نظر گرفته است به پایان برسد . این مدت می تواند معین باشد مثل حق انتفاع رقبی و یا به مدت عمر مالک ، منتفع و یا شخص ثالث باشد مثل حق انتفاع عمری .
 
2- در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است : از آنجایی که حق انتفاع از حقوق عینی است ، با از بین رفتن عین مورد انتفاع ، حق نیز از بین میرود . البته حکم این ماده کامل نیست و موارد دیگر از بین رفتن حق انتفاع را در نظر نگرفته است . این موارد عبارت اند از : رجوع مالک و مرگ وی در حبس مطلق
از طرفی ماده 46 این طور بیان کرده است که : " حق انتفاع ممکن است فقط نسبت به مالی برقرار شود که استفاده از آن با بقای عین ممکن باشد ..... " واضح است که حق انتفاع نسبت به مال مصرف شدنی ، مثل شمع ، ممکن نیست . این موضوع در عقد عاریه هم بسیار مهم است .
 
پس از زوال حق انتفاع ، منتفع باید عین مال را به مالک پس بدهد و همچنین منافعی که استفاده نشده است نیز باید تماما به مالک برگردانده شود . مثال این موضوع زمانی است که مالک باغی ، حق انتفاع از باغ خود را برای مدت یک سال به شخص دیگری منتقل می کند . وقتی یکسال به پایان رسید ، آن فرد باید باغ را تمام و کمال به مالک برگرداند . حتی اگر میوه ای به درخت مانده باشد حق استفاده از آن را ندارد .
 
 
 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حق انتفاع ، انواع و زوال آن به کانال تلگرام موضوعات حقوقی مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حق انتفاع ، انواع و زوال آن پاسخ دهند .