قصاص عضو چیست

قصاص واژه ای است که همواره اعدام را در ذهن ما تداعی می کند . اما قصاص به معنای تلافی کردن و مقابله به مثل کردن است و اعدام یا قصاص نفس یکی از انواع آن است . ممکن است جنایتی منجر به قتل فرد نشود و به اعضای بدن او آسیب وارد کند . در این حالت قصاص اعضا صورت می گیرد . این مجازات شرایطی دارد که در قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است .

مجازات قصاص مجازاتی عام تر از اعدام است و علاوه بر قصاص نفس ، قصاص اعضای بدن را شامل می شود . به این ترتیب که اگر فردی به موجب جنایتی به دیگری آسیبی وارد نماید ، فرد آسیب زننده باید بر طبق مقررات قانونی قصاص شود و اگر شرایط قصاص وجود نداشته باشد ، مجازات دیه یا مجازات تعزیری برای او اعمال خواهد شد .

این موضوع در مقاله تفاوت قصاص و اعدام بیان شده است . مجازات قصاص یکی از انواع مجازات اصلی است که در قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است . ما در این مقاله بر آنیم تا درباره تعریف قصاص عضو و شرایط اعمال قصاص عضو صحبت کنیم . 

قصاص عضو

طبق ماده 386 قانون مجازات اسلامی : " مجازات جنایت عمدی بر عضو در صورت تقاضای مجنی علیه یا ولی او و وجود سایر شرایط مقرر در قانون ، قصاص و در غیر اینصورت مطابق مواد دیگر این قانون از حیث دیه و تعزیر عمل می گردد . "  یعنی قانونگذار برای جنایت بر عضو قصاص تعیین کرده است . سوالی که در ابتدا پیش می آید این است که جنایت بر عضو یعنی چه ؟

قانونگذار در ادامه و در ماده بعد در قانون مجازات اسلامی ، جنایت عمدی بر عضو را اینطور تعریف کرده است : " جنایت بر عضو عبارت از هر آسیب کمتر از قتل مانند قطع عضو ، جرح و صدمه های وارد بر منافع است . " یعنی هر صدمه و آسیبی که در آن فردی که به او آسیب وارد شده است ، نمیرد . یعنی آسیب بر اعضای بدن او وارد شود .

مثال های آسیب طبق آنچه که در قانون بیان شده ، قطع عضو ، جرح و صدمه های وارد بر منافع اعضا است . منافع اعضا مثل شنوایی ، فایده و استفاده ای است که ما از عضو خود می کنیم . فردی ممکن است در اثر جراحت گوش خود را از دست ندهد ولی شنوایی را از دست داده و کر شود .

 در ادامه این ماده آمده است که اگر این شرایط وجود نداشته باشد ، مجازات قصاص اعمال نمی شود و یا باید دیه پرداخت شود و یا اینکه مجازات تعزیری تعیین خواهد شد . در ادامه شرایط اعمال قصاص عضو بیان شده است .

شرایط اعمال قصاص عضو

در ماده 393 قانون مجازات اسلامی سال 92 ، شرایط قصاص عضو به این ترتیب آمده است که علاوه بر شرایط عمومی قصاص ، باید یک سری شرایط به خصوص ، از قبیل موارد زیر وجود داشته باشد :

الف – محل عضو مورد قصاص ، با محل عضو مورد جنایت یکی باشد . یعنی مثلا اگر دست چپ فرد آسیب دیده آسیب به دست چپ جانی برسد .

ب – قصاص عضو با مقدار جنایت ، یکی باشد . یعنی هر اندازه که آسیب وارد شده ، همان میزان به جانی آسیب برسد

پ – خوف تلف مرتکب یا صدمه بر عضو دیگر نباشد . یعنی مثلا ممکن است در حین قصاص کلیه ی جانی ، به اعضای داخلی دیگر او صدمه وارد شود و یا حتی جانش را از دست بدهد . این ماده بیان می کند که حتی اگر ترس آسیب رسیدم هم باشد قصاص عضو انجام نمی شود .

ت – قصاص عضو سالم ، در مقابل عضو ناسالم نباشد . مثلا جانی اگر به چشم فرد نابینا آسیب زده باشد نمی توان چشم سالم خود او را قصاص کرد .

ث – قصاص عضو اصلی ، در مقابل عضو غیر اصلی نباشد . مثلا فردی انگشت اضافه داشته باشد و جانی انگشت ششم او را قطع کند ، نمی توان یکی از 5 انگشت جانی را قصاص کرد .

ج – قصاص عضو کامل در مقابل عضو ناکامل نباشد . مثلا فردی که قسمتی از دست خود را از دست داده بوده ، و توسط جانی ما بقی را از دست می دهد . نمی توان جانی که دست کاملی دارد را قصاص کرد .

علاوه بر شرایط ذکر شده باید گفت که در قصاص عضو ، زن و مرد برابرند و مرد بابت آسیبی که به زن وارد می کند به قصاص محکوم می شود . اما اگر دیه جنایت وارد بر زن مساوی یا بیشتر از یک سوم دیه کامل باشد ، قصاص بعد از پرداخت نصف دیه عضو مورد قصاص به مرد اجرا می شود .

این حکم در مورد که قربانی و مرتکب هر دو غیر مسلمان نیز باشند ، جاری است . اما اگر قربانی زن مسلمان و مرتکب مرد غیر مسلمان باشد مرتکب بدون پرداخت نصف دیه ، قصاص می شود . برای دریافت اطلاع بیشتر در خصوص جنایت مادون نفس کلیک کنید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قصاص عضو و شرایط اعمال آن ، به کانال تلگرام حقوق کیفری مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قصاص عضو و شرایط اعمال آن پاسخ دهند .