دادگاه خانواده، یکی از دادگاه های اختصاصی بوده که صرفا می تواند، به امور در صلاحیت خود، رسیدگی کند. اینکه دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد، در قانون حمایت خانواده، مشخص شده است. دعاوی طلاق، مهریه، نفقه، حضانت، اجرت المثل و یا ولایت قهری، از جمله موارد در صلاحیت دادگاه خانواده هستند.

   

عناوین اصلی این مقاله

• دادگاه خانواده
• موارد صلاحیت دادگاه خانواده
سوالات متداول

به موجب قانون، تمامی افراد، حق دارند، هنگامی که حقی از آن ها، در معرض تضییع و پایمال شدن قرار می گیرد یا جرمی نسبت به آن ها، رخ می دهد، اقدام به ثبت دادخواست و شکوائیه کنند. قوانین آیین دادرسی کیفری و مدنی، مراجع صالح رسیدگی به هر دعوا را مشخص کرده اند و هر دادگاه، صرفا به دعاوی در صلاحیت خود، رسیدگی می کند که دادگاه خانواده نیز از این امر، مستثنی نیست. 

به موجب قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود، به دادگاه های موضوع اصل 21 قانون اساسی، در سال 1376، تعدادی از دادگاه های عمومی حقوقی، به دادگاه هایی، تحت عنوان دادگاه خانواده، اختصاص یافت. موارد صلاحیت دادگاه خانواده و تشریفات رسیدگی در آن، در قانون مذکور و همچنین، قانون آیین دادرسی مدنی، آمده و این دادگاه، صرفا، می تواند، به موارد در صلاحیت خود، رسیدگی کند.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، دادگاه خانواده را توضیح داده و بررسی کنیم که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

دادگاه خانواده

برای پاسخ به این پرسش که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد؟ بهتر است ابتدا، توضیح دهیم که دادگاه خانواده چیست. در سال 1376، قانونی، تحت عنوان قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود به دادگاه های موضوع اصل (21) قانون اساسی (دادگاه خانواده)، مورد تصویب مجلس، قرار گرفت. به موجب ماده واحده این قانون، رئیس قوه قضائیه، موظف شد تا حداکثر سه ماه بعد از تصویب این قانون، حداقل یک شعبه از شعب دادگاه های عمومی هر حوزه قضایی را، به دعاوی خانواده اختصاص دهد و دادگاه های عمومی، دیگر صالح به رسیدگی به این دعاوی، نباشند.

به طور کلی، اصل بر این است که تمامی دعاوی حقوقی، در دادگاه های عمومی دادگستری اقامه شوند. اما، برخی موضوعات، به علت تخصصی بودن یا اهمیت موضوعی آن و به موجب تصویب قانون فوق الذکر، اقتضا دارند که در دادگاه های اختصاصی، با ساختار و قضات متفاوت، مورد رسیدگی قرار بگیرند. یکی از این دادگاه ها، دادگاه خانواده است که یک دادگاه تخصصی بوده و صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی و انواع آن را دارد.

موارد صلاحیت دادگاه خانواده، به موجب قانون حمایت خانواده و قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود به دادگاه های موضوع اصل (21) قانون اساسی (دادگاه خانواده) مشخص و معین شده اند. بنابراین، دادگاه خانواده، صرفا می تواند به اموری که در صلاحیتش است رسیدگی نماید؛ نه بیشتر و نه کمتر.

پس از توضیح دادگاه خانواده، در ادامه مقاله، قصد داریم، این نکته که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد را از منظر قانون حمایت از خانواده، مورد بررسی قرار می دهیم.

موارد صلاحیت دادگاه خانواده

در قسمت قبل، توضیح دادیم که دادگاه خانواده چیست و گفتیم که این دادگاه، یک دادگاه اختصاصی بوده که در هر حوزه قضایی، وجود دارد و صرفا می تواند، به موارد داخل در صلاحیت خود، رسیدگی کند. لذا در این قسمت، قصد داریم، در خصوص این موضوع که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد، صحبت کنیم.

ماده چهارم قانون حمایت از خانواده، به این موضوع که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد، پرداخته و موارد صلاحیت دادگاه خانواده، به عنوان یک دادگاه خاص را مشخص کرده است. بر اساس این قانون، صلاحیت دادگاه خانواده را می توان شامل دعاوی زیر دانست که عبارتند از :

نامزدی و خسارات ناشی از بر هم زدن آن ؛ از جمله دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده، دعاوی مربوط به نامزدی و مطالبه  خساراتی است که در صورت بر هم خوردن آن، به طرفین وارد می گردد.

شروط ضمن عقد نکاح ؛ یکی دیگر از موارد داخل در صلاحیت دادگاه خانواده، دعاوی مربوط به شروط ضمن عقد نکاح، نظیر حق تعیین محل زندگی که به زوجه داده شده و سایر مواردی از این دست می باشد.

نکاح دائم ، موقت و اذن در نکاح ، طلاق، فسخ نکاح، رجوع و بذل مدت ؛ دعاوی پیرامون انواع نکاح، همچنین، طلاق یا فسخ نکاح، رجوع در طلاق رجعی و بذل مدت در عقد موقت، از دیگر مواردی است که رسیدگی به آن، در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود.

ازدواج مجدد ؛ چنانچه مردی، قصد ازدواج مجدد داشته و بخواهد اذن و تجویز آن را از دادگاه بگیرد، رسیدگی و صدور حکم به این خواسته، در صلاحیت دادگاه خانواده نظیر دادگاه خانواده محلاتی در تهران است.

مهریه، جهیزیه، نفقه زن و اقارب، اجرت المثل ایام زوجیت، تمکین و نشوز ؛ تمامی دعاوی در خصوص مهریه، جهیزیه، نفقه فرزندان و همسر، همچنین مزد کارهای زن در طول زندگی، رسیدگی به دعاوی مربوط به تمکین و صدور حکم نشوز نیز از جمله مواردی می باشند که در صلاحیت دادگاه خانواده هستند.

اهدای جنین، تغییر جنسیت، سرپرستی کودکان بی سرپرست و اثبات نسب ؛ چنانچه شخصی، در خصوص مواردی، نظیر روند قانونی تغییر جنسیت، مسائل پیرامون اهدای جنین و به سرپرستی گرفتن فرزند یا اثبات نسب، قصد طرح دعوا داشته باشد، باید، دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارسال کند.

حضانت و ملاقات طفل ؛ تمامی دعاوی مربوط به حضانت، سلب حضانت، تعیین روز و ساعات ملاقات یا صدور دستور موقت ملاقات فوری با فرزند، از جمله موارد صلاحیت دادگاه خانواده می باشند.

رشد، حجر و رفع آن، ولایت قهری ، قیمومت ، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان ؛ امور مربوط به محجوران، تعیین امین بر اموال آنان، تعیین ناظر، صدور حکم رشد یا حکم رفع حجر و تمامی موارد پیرامون این موضوع، در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود.

امور مربوط به غایب مفقود الاثر ؛ چنانچه شخصی، غایب مفقود الاثر باشد و همسر یا وراث او، قصد طرح دعاوی، نظیر تقسیم اموال، صدور حکم موت فرضی و مواردی از این دست را داشته باشند، باید به دادگاه خانواده، مراجعه نمایند.

 دادگاه خانواده، به سایر دعاوی حقوقی که خارج از صلاحیت آن باشد، رسیدگی نکرده و حکم صادر نمی کند. از سوی دیگر، در صورتی که دعوایی، در صلاحیت دادگاه خانواده باشد نیز دادگاه عمومی بایستی با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه خانواده ارسال کند تا دادگاه خانواده، به آن رسیدگی نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد موارد صلاحیت دادگاه خانواده در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون موارد صلاحیت دادگاه خانواده پاسخ دهند.

سوالات متداول

1- دادگاه خانواده چه نوع دادگاهی است ؟

2- چه مواردی در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد ؟

3- در صورتی که دعاوی خانوادگی در دادگاه های دیگری اقامه شده باشد تکلیف چیست ؟