شرایط شهادت در قانون مدنی

داشتن قطع و یقین، اتحاد مفاد شهادت شهود و منطبق بودن مفاد شهادت با موضوع دعوای طرح شده، از شرایط شهادت شهود در قانون مدنی و امور حقوقی هستند و طرف مقابل، می تواند در صورت نبود هر یک از شرایط در شاهد، نظیر ایمان یا صداقت در وی، اقدام به جرح او نماید.

یکی از مهمترین ادله اثبات دعوی، چه در امور حقوقی و چه در امور کیفری، شهادت شهود می باشد که با استناد به آن می توان، دعاوی بسیاری را اثبات کرد که البته این امر، نیازمند این است که پاره ای از شرایط قانونی، در چنین شهادتی رعایت شود.

این امر از آن جهت است که شهادت شهود، نقش بسیار مهمی در تعیین سرنوشت یک دعوی خواهد داشت. به همین دلیل در قانون مدنی، شرایطی که برای شهادت لازم است، مورد اشاره قرار گرفته و تمامی افرادی که در مقام دفاع یا دعوا، قصد استناد به این دلیل را دارند، باید از شرایط شهات در قانون مدنی، آگاه باشند.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، تعریف و شرایط شهادت شهود در قانون مدنی را مورد بررسی قرار دهیم و بگوییم که شرایط گواهی شاهدها در امور حقوقی، چیست. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص این موضوع می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

تعریف شهادت در قانون مدنی

 ماده 174 قانون مجازات اسلامی، در تعریف شهادت، مقرر می دارد: "شهادت عبارت از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوی، به وقوع یا عدم وقوع جرم، توسط متهم یا هر امر دیگری، نزد مقام قضائی است." بنابراین، چنانچه هر شخصی، به جز اشخاصی که اصحاب دعوا هستند، از وقوع یا عدم وقوع امری، نزد یک مقام قضایی، خبر دهند، شهادت، محقق شده است.

تعریف شهادت در قانون مدنی، به طور مجزا و اختصاصی، نیامده است و اینگونه نیست که ماده ای ویژه، به آن، اختصاص داده شده باشد، اما، قانون گذار، از مواد 1309 تا 1321 خود را به این دلیل از ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری، اختصاص داده و قواعد و تشریفات آن را ذکر نموده است.

در یک نگاه کلی، تعریف شهادت در قانون مدنی، خارج از تعریف شهادت در قانون مجازات نیست و در صورتی که با وجود شرایط شهادت در قانون مدنی، همچنین، وجود برخی شرایط در افراد گواهی یا شهادت دهنده، کسی، خارج از اصحاب دعوا، از وجود یا عدم وجود حقی یا وقوع و عدم وقوع امری، نسبت به یکی از اصحاب دعوا، خبر دهد، عمل شهادت، محقق شده است. 

شرایط شهادت شهود در قانون مدنی

شرایط شهادت در قانون مدنی در مواد 1315 الی 1319 در بابی تحت عنوان « در شرایط شهادت » مورد اشاره قرار گرفته اند و در این بخش از مقاله، قصد داریم با مراجعه به قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت شهود در این قانون، صحبت کنیم که به شرح زیر هستند:

 ماده 1315 قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت شهود در قانون مدنی، به داشتن قطع و یقین اشاره می نماید. بر اساس این ماده، « شهادت باید، از روی قطع و یقین باشد؛ نه به طور شک و تردید ». منظور این است که کسی که شهادت می دهد، باید نسبت به آن قضیه، علم پیدا کرده و این علم را از راه های متعارف و محسوسی به دست آورده باشد و با قطعیت و یقین کامل، از موضوع شهادت، خبر دهد نه با شک و ترید و صرف گفته ها و شنیده ها.

ماده 1316 قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت در قانون مدنی، به مطابقت شهادت با دعوا اشاره می کند. این ماده، مقرر می دارد : « شهادت باید، مطابق با دعوا باشد؛ ولی اگر در لفظ مخالف و در معنی موافق یا کمتر از ادعا باشد، ضرری ندارد». به این معنا که مفاد شهادت، بایستی با دعوای مطرح شده مطابقت داشته و ناظر بر موضوع دیگری نباشد. شایان ذکر است، اگر شهادت، تنها قسمتی از ادعا یا موضوع دعوا را اثبات کند، باید این شهادت را معتبر دانست و به آن ترتیب اثر داد.

ماده 1317 قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت شهود در قانون مدنی، به اتحاد مفاد شهادت شهود، می پردازد. این ماده، مقرر داشته: « شهادت شهود باید، مفادا متحد باشد، بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند، قابل اثر نخواهد بود؛ مگر در صورتی که از مفاد اظهارات آن ها، قدر متیقنی به دست آید». لذا شهادتی که شهود ارایه می کنند، بایستی ناظر بر اثبات یک امر مشخص باشد؛ نه اینکه هر کدام از شاهدان، به امر متفاوتی شهادت داده باشند.

 چرا که در این صورت، نمی توان موضوع را اثبات کرد. اما اگر بشود از شهادت شهود، مقدار مشترک را استنباط کرد، همان اندازه ملاک قرار می گیرد. مثلا اگر یکی از شاهدان، مبلغ طلب را ده میلیون و دیگری دوازده میلیون بداند، همان قدر متیقن ( ده میلیون )، اثبات می شود.

ماده 1318 قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت شهود در قانون مدنی، به اختلاف در خصوصیات اشاره می کند. این ماده، مقرر می دارد : « اختلاف شهود در خصوصیات امر، اگر موجب اختلاف در موضوع شهادت نباشد، اشکالی ندارد » . به این معنا که اگر شاهدان، به موضوع مشترکی شهادت داده، اما در برخی از جزئیات، با هم اختلاف باشند، که این جزئیات نقش مهمی در اثبات خود موضوع نداشته باشد، اشکالی نخواهد داشت.

ماده 1319 قانون مدنی، در خصوص شرایط شهادت شهود در قانون مدنی، به رجوع از شهادت می پردازد و مقرر می دارد : « در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود بر خلاف واقع شهادت داده است، به شهادت او ترتیب اثر داده نمی شود». به همین دلیل، اگر بر اساس چنین شهادتی، حکمی هم صادر شده باشد، در مرحله تجدید نظر، نقض می گردد.

شرایط شهادت شهود در امور حقوقی

پس از توضیح شرایط شهادت شهود در قانون مدنی، در این بخش از مقاله، قصد داریم در خصوص شرایط شهادت شهود در امور حقوقی و در دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود، توضیح دهیم و بگوییم که شاهدان شهادت دهنده، باید، هنگام ادای شهادت، دارای چه ویژگی هایی باشند.

 شرایط شهادت شهود در امور حقوقی، عبارت است از اینکه، شهادت، از روی قطع و یقین، ادا شود؛ مطابق دعوای مطروحه در میان اصحاب دعوا بوده و خارج از موضوع نباشد؛ در مفاد، متحد باشد؛ بر خلاف واقع نبوده و مطابق حقیقت باشد.

شاهدان نیز، باید دارای شرایطی برای دادن شهادت باشند که تحت عنوان شرایط شاهد مورد بررسی قرار می گیرند. مانند اینکه شاهد باید، برای ادای شهادت بالغ و عاقل و با ایمان باشد؛ با طرفین دعوا خصومت نداشته و در دعوا، از نفع شخصی برخوردار نباشد. در صورتی که شاهد، فاقد موارد مذکور بوده، هر یک از طرفین می توانند به شهادت او اعتراض کرده یا به اصطلاح او را جرح کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط شهادت در قانون مدنی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط شهادت در قانون مدنی پاسخ دهند.