قصاص نفس چیست و شرایط اعمال آن

قصاص نفس، مجازات جرایم سالب حیات است که به صورت عمدی انجام شده اند و به موجب اجرای آن، قاتل جان خود را از دست خواهد داد. شرایط اعمال قصاص نفس، عمدی بودن جرم رخ داده و تقاضای اولیای دم بر اجرای حکم قصاص می باشد و برای اجرای این حکم، پرونده باید به اجرای احکام کیفری، ارجاع شود.

قصاص، یکی از انواع مجازات اصلی پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی می باشد که دارای انواع و قواعد مشخصی است و در اغلب موارد، با اعدام که یکی دیگر از انواع مجازات های پیش بینی شده در قانون فوق الذکر می باشد، اشتباه گرفته می شود.

یکی از انواع قصاص که در قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی قرار گرفته قصاص نفس است که شرایط اعمال و نحوه اجرای مخصوص به خود را دارد و تنها، در صورتی قابل اجرا و اعمال می باشد که تمامی شرایط اعمال آن، وجود داشته باشد.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم، معنی و شرایط اعمال قصاص نفس چیست و سپس، توضیح دهیم که قصاص نفس، چگونه اجرا می شود. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، می توانند در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

معنی قصاص نفس چیست

قصاص، یکی از انواع مجازات های پیش بینی شده برای جرایم عمدی بر جسم و جان افراد می باشد و برای بررسی این مساله که معنی قصاص نفس چیست، باید ماده 381 قانون مجازات اسلامی را مورد بررسی قرار داد. ماده 381 قانون فوق الذکر، در این خصوص که قصاص نفس چیست، مقرر می دارد:

شایان ذکر است، اجرای مجازات قصاص نفس، صرفا در صورتی امکان پذیر خواهد بود که شرایط اعمال آن، وجود داشته باشد که درباره این موضوع که شرایط اعمال قصاص نفس چیست، به تفصیل، در تیتر بعدی مقاله، توضیح خواهیم داد.

شرایط اعمال قصاص نفس

شرایط اعمال قصاص نفس چیست؟ این پرسش اغلب کسانی است که خود یا یکی از نزدیکان آن ها، به قصاص نفس محکوم شده یا شاکی پرونده ای هستند که در آن، جرم سالب حیات دارای مجازات قصاص نفس، رخ داده است. شرایط اعمال قصاص نفس، عبارتند از:

اولین شرط از شرایط اعمال قصاص نفس این است که جرم سالب حیات، به صورت عمدی رخ داده باشد و اولیای دم، خواهان قصاص مرتکب باشند.

دومین شرط این است که در صورت نیاز به پرداخت هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه، نظیر مواردی که مقتول زن و قاتل مرد می باشد، اولیای دم یا صندوق تامین، تفاضل دیه را به قاتل، پرداخت نمایند.

از دیگر شرایط اعمال قصاص نفس این است که قاتل، پدر یا جد پدری مقتول نباشد؛ چراکه بر مبنای قانون مجازات اسلامی، امکان قصاص نفس پدر و یا جد پدری در خصوص قتل عمدی فرزند، وجود نخواهد داشت و تنها، از جهت جنبه عمومی جرم، حبس بر این افراد، جاری خواهد شد و محکوم به پرداخت دیه می شوند. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط قصاص قاتل می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام نمایند.

حکم قصاص نفس چگونه انجام میشود

برای برسی این مساله که حکم قصاص نفس چگونه انجام میشود، باید به ماده 436 قانون مجازات اسلامی و آیین نامه شماره 9000/27863/10 مورخ 1398/03/28ریاست محترم قوه قضائیه در خصوص «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل های معین» مراجعه کرد.

ماده 636 قانون مجازات اسلامی، مقرر می دارد: "قصاص نفس، فقط به شیوه های متعارف، که کمترین آزار را به قاتل می رساند، جایز است و مثله کردن او پس از قصاص، ممنوع و موجب دیه و تعزیر مقرر در کتاب پنجم«تعزیرات» است."

بنابراین، در وهله اول، در بررسی چگونگی انجام قصاص نفس باید گفت، این امر، به کم آزار ترین شکل ممکن انجام می شود که در حال حاضر، کم آزار ترین حالت قصاص نفس، استفاده از چوبه دار می باشد. لازم به توضیح است که مستفاد از ماده 437 قانون مجازات، از آنجا که قصاص نفس، باید در کم آزارترین حالت برای قاتل باشد، قصاص زن باردار، تا زمان وضع حمل و در شرایطی، تا زمانی که زندگی و حیات طفل، محفوظ باشد، به تعویق خواهد افتاد.

شایان ذکر است، مستفاد از مواد آیین نامه مذکور در خصوص «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل های معین»، برای اجرای قصاص نفس، مراحل زیر، طی خواهد شد: 

پس از قطعیت رای و طی شدن مراحل قانونی صدور حکم قصاص نفس و بعد از اینکه پرونده، به اجرای احکام کیفری ارسال شد، از رهبر یا نماینده رهبر، استیذان بر قصاص، صورت می گیرد و پس از آن، پزشک معتمد قوه قضائیه، محکوم علیه را معاینه و نظر خود را در خصوص وجود یا عدم وجود مانع برای اجرای حکم، اعلام می دارد.

سپس، چنانچه مانعی نظیر بارداری، برای اجرای حکم وجود نداشته باشد، قاضی اجرای احکام، از محکوم علیه، خواهد خواست که لیست افرادی که خواستار ملاقات کردن با آن ها، پیش از اجرای حکم است را اعلام نماید و چنانچه مانعی برای ملاقات نباشد و سبب تاخیر در اجرای حکم نگردد، ملاقات در زندان، و در صورتی که نیاز به مترجم باشد در حضور یک مترجم، انجام خواهد شد.

شب یا ساعاتی قبل از اجرای حکم اعدام، چنانچه محکوم علیه رضایت دهد، مراسمی مذهبی، توسط فرد شایسته برای این امر یا قاضی اجرای احکام، انجام می گردد و محکوم علیه، می تواند نسبت به توبه یا وصیت، اقدام نماید. وصیت نامه، توسط قاضی، مطالعه و در صورت بلامانع بودن، ضمیمه پرونده و در نهایت، تحویل ورثه می گردد.

در نهایت، فرد، تا حد امکان، پیش از طلوع آفتاب، به محل اجرای حکم، برده خواهد شد و به کم آزار ترین شکل ممکن، مورد قصاص نفس، قرار خواهد گرفت که مستفاد از ماده 40 آیین نامه مذکور، در حال حاضر، شیوه قصاص نفس، حلق آویز کردن یا اعدام است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قصاص نفس و شرایط اعمال آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قصاص نفس و شرایط اعمال آن پاسخ دهند.