یکی از تقسیم بندی های رایج از انواع عقود ، تقسیم آن به عقد معوض و عقد مجانی است . در بعضی از عقود هر دو طرف قرارداد به هم متعهد می شوند و ملزم به پرداخت عوض هستند که به آنها عقد معوض گفته می شود ؛ مثل عقد بیع . اما در برخی دیگر از قراردادها تنها یکی از دو طرف عقد ملزم به پرداخت عوض است و طرف دیگر هیچ تعهدی ندارد که به آنها عقود مجانی گفته می شود ؛ مثل عقد هبه .

عقد به معنای گره بستن است . در حقوق هم عقد یعنی افراد پیمان می بندند که به تعهداتی که در مقابل هم دارند عمل کنند . این تعهد گاهی پرداخت مال یا انجام کاری است . به تعهد هر کدام از دو طرف معامله نسبت به طرف دیگر عوض معامله می گویند . در بعضی از عقود هر دو طرف قرارداد به هم متعهد می شوند و ملزم به پرداخت عوض هستند اما در برخی دیگر از قراردادها تنها یکی از دو طرف عقد ملزم به پرداخت عوض است و طرف دیگر هیچ تعهدی ندارد .

با توجه به توضیحاتی که ارائه شد ، می توان گفت یکی از تقسیم بندی های رایج عقود در حقوق ، تقسیم آنها با عقود معوض و عقود مجانی است که برای آشنایی با این دو دسته عقد ، در ادامه این مقاله به بررسی مفهوم عقد معوض ، عقد غیرمعوض یا عقد مجانی و تفاوت عقد معوض و عقد غیر معوض می پردازیم . 

تفاوت عقد معوض و عقد مجانی

قرارداد بنابر طبیعت و ذات خود به این ترتیب است که هر کدام از طرفین قرارداد ، در برابر مالی که پرداخت می کند و یا تعهدی که برای انجام کاری بر عهده می گیرد ، مالی از طرف دیگری یا تعهدی را از جانب او برای خود بدست می آورد . به این دسته از عقود ، عقد معوض می گویند .

برای مثال در عقد بیع یا خرید و فروش خانه ، فروشنده در عوض تعهد ِدادن خانه به مشتری ، حق دارد پول دریافت کند و مشتری هم که متعهد به پرداخت پول است در عوض دادن پول به فروشنده ، حق دارد صاحب خانه شود . یا در قرارداد طراحی ساختمان ، شرکت طرح ملزم به انجام تعهد خود است و محق است تا در قبال آن دستمزد دریافت کند و سفارش دهنده هم در ازاء تعهد به پرداخت وجه از طرح کشیده شده استفاده می کند . 
پس در عقد معوض همیشه دو تعهد متقابل وجود دارد ( تعهد به تحویل دادن خانه برای فروشنده و تعهد به پرداخت هزینه برای خریدار ) و دو حق وجود دارد ( حق دریافت پول برای مشتری و حق دریافت خانه برای خریدار ) .
بنابر آنچه گفته شد ، ممکن است این مطلب به ذهن متبادر شود که اکثر قراردادها معوض اند ؛ اما این تصور صحیح نیست ؛ چرا که در مقابل عقود معوض ، عقود مجانی نیز می توان شناسایی نمود . در ادامه با عقود غیر معوض یا مجانی آشنا می شویم . 

تفاوت عقد معوض و عقد مجانی

قرارداد بنابر طبیعت و ذات خود به این ترتیب است که هر کدام از طرفین قرارداد ، در برابر مالی که پرداخت می کند و یا تعهدی که برای انجام کاری بر عهده می گیرد ، مالی از طرف دیگری یا تعهدی را از جانب او برای خود بدست می آورد . به این دسته از عقود ، عقد معوض می گویند .

برای مثال در عقد بیع یا خرید و فروش خانه ، فروشنده در عوض تعهد ِدادن خانه به مشتری ، حق دارد پول دریافت کند و مشتری هم که متعهد به پرداخت پول است در عوض دادن پول به فروشنده ، حق دارد صاحب خانه شود . یا در قرارداد طراحی ساختمان ، شرکت طرح ملزم به انجام تعهد خود است و محق است تا در قبال آن دستمزد دریافت کند و سفارش دهنده هم در ازاء تعهد به پرداخت وجه از طرح کشیده شده استفاده می کند . 
پس در عقد معوض همیشه دو تعهد متقابل وجود دارد ( تعهد به تحویل دادن خانه برای فروشنده و تعهد به پرداخت هزینه برای خریدار ) و دو حق وجود دارد ( حق دریافت پول برای مشتری و حق دریافت خانه برای خریدار ) .
بنابر آنچه گفته شد ، ممکن است این مطلب به ذهن متبادر شود که اکثر قراردادها معوض اند ؛ اما این تصور صحیح نیست ؛ چرا که در مقابل عقود معوض ، عقود مجانی نیز می توان شناسایی نمود . در ادامه با عقود غیر معوض یا مجانی آشنا می شویم . 

تفاوت عقد معوض و عقد مجانی

قرارداد بنابر طبیعت و ذات خود به این ترتیب است که هر کدام از طرفین قرارداد ، در برابر مالی که پرداخت می کند و یا تعهدی که برای انجام کاری بر عهده می گیرد ، مالی از طرف دیگری یا تعهدی را از جانب او برای خود بدست می آورد . به این دسته از عقود ، عقد معوض می گویند .

برای مثال در عقد بیع یا خرید و فروش خانه ، فروشنده در عوض تعهد ِدادن خانه به مشتری ، حق دارد پول دریافت کند و مشتری هم که متعهد به پرداخت پول است در عوض دادن پول به فروشنده ، حق دارد صاحب خانه شود . یا در قرارداد طراحی ساختمان ، شرکت طرح ملزم به انجام تعهد خود است و محق است تا در قبال آن دستمزد دریافت کند و سفارش دهنده هم در ازاء تعهد به پرداخت وجه از طرح کشیده شده استفاده می کند . 
پس در عقد معوض همیشه دو تعهد متقابل وجود دارد ( تعهد به تحویل دادن خانه برای فروشنده و تعهد به پرداخت هزینه برای خریدار ) و دو حق وجود دارد ( حق دریافت پول برای مشتری و حق دریافت خانه برای خریدار ) .
بنابر آنچه گفته شد ، ممکن است این مطلب به ذهن متبادر شود که اکثر قراردادها معوض اند ؛ اما این تصور صحیح نیست ؛ چرا که در مقابل عقود معوض ، عقود مجانی نیز می توان شناسایی نمود . در ادامه با عقود غیر معوض یا مجانی آشنا می شویم . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعریف عقد معوض و عقد مجانی و تفاوت آنها​ در کانال تلگرام حقوق قراردادها عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعریف عقد معوض و عقد مجانی و تفاوت آنها پاسخ دهند .