مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال

مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال، در جرایم تعزیری، بسته به درجه جرم، جزای نقدی یا ماندن در کانون اصلاح و تربیت بوده و در جرایم مستوجب حد یا قصاص، همان حد یا قصاص خواهد بود، مگر ثابت شود رشد عقلی مرتکب، کامل نبوده یا از ماهیت جرم یا حرمت آن، درکی نداشته است.

قانون گذار، در تعیین انواع مختلف مجازات، نکات و موضوعات متفاوتی را مدنظر قرار می دهد تا هم با مجازات، جبران ضرر و زیان قربانی را بنماید و هم، مجرم را اصلاح کرده و خاطر جامعه را آسوده کند. با در نظر گرفتن همه این تدابیر، باز هم گاهی، تعیین مجازات، به ویژه زمانی که مرتکب جرم، نوجوان بین 15 تا 18 سال است، دشوار می باشد. چراکه مجازات هایی نظیر حبس، می تواند، تاثیر بسیار منفی ای بر شخصیت چنین فردی در بزرگسالی داشته باشد. 

از این رو، قانون گذار برای جرائمی که توسط اطفال و نوجوانان صورت می گیرد، مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی به خصوصی را در نظر گرفته است. با این توضیح که نوع اقدامات تامینی و تربیتی، برای مجازات نوجوانان بین 15 تا 18 سال، کاملا بسته به نوع جرم ارتکابی و دایره ضرر و زیانی دارد که بر اثر ارتکاب جرم، ایجاد شده است.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم در خصوص مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال صحبت کرده و بگوییم که مسئولیت کیفری افراد زیر 18 سال، چگونه است. سپس، مجازات چاقو کشی کودکان زیر 18 سال، مجازات شرب خمر برای افراد زیر سن قانونی و مجازات کودکان کمتر از 15 سال را توضیح دهیم.

مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال

برای بررسی مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال تمام شمسی، باید به ماده 88 و 91 قانون مجازات اسلامی جدید، مصوب سال 1392 و برخی اصلاحات آن در سال 1399 که به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، اعمال گردید، مراجعه نماییم. بر اساس مواد فوق الذکر، مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال، در جرایم تعزیری و در جرایم موجب حد و قصاص، به شرح زیر هستند: 

 دو تا 5 سال، نگهداری در کانون اصلاح و تربیت نوجوانان:

در جرایم مستوجب مجازات های تعزیری درجه یک تا سه؛ یعنی، جرایمی که بر اساس ماده 19 قانون مجازات، حبس بیش از بیست و پنج سال، حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال و حبس بیش از ده تا پانزده سال، همچنین، جزای نقدی بیش از دو میلیارد و هشتصد میلیون ریال یا جزای نقدی بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون ریال تا دو میلیارد و هشتصد میلیون ریال و جزای نقدی بیش از یک میلیارد ریال تا یک میلیارد و پانصد میلیون ریال دارند.

یک تا سه سال، نگهداری در کانون اصلاح و تربیت نوجوانان:

 در جرایم مستوجب مجازات های تعزیری درجه چهار؛ یعنی، جرایمی که بر اساس ماده 19 قانون مجازات، حبس بیش از پنج تا ده سال و جزای نقدی بیش از پانصد میلیون ریال تا یک میلیارد ریال دارند.

سه ماه تا یک سال، نگهداری در کانون اصلاح و تربیت نوجوانان یا محکومیت به پرداخت جزای نقدی از 15 میلیون ریال تا 65 ریال و یا انجام دادن خدمات عمومی رایگان، به مدت 180 تا 720 ساعت :

 در جرایم مستوجب مجازات های تعزیری درجه پنج؛ یعنی، جرایمی که بر اساس ماده 19 قانون مجازات، حبس بیش از دو تا پنج سال و جزای نقدی بیش از دویست و چهل میلیون ریال تا پانصد میلیون ریال دارند.

انجام خدمات عمومی رایگان به مدت 60 تا 180 ساعت یا پرداخت جزای نقدی از سه میلیون ریال تا 25 میلیون ریال:

 در جرایم مستوجب مجازات های تعزیری درجه شش؛ یعنی، جرایمی که بر اساس ماده 19 قانون مجازات، حبس تعزیری بیش از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی بیش از شصت میلیون ریال تا دویست و چهل میلیون ریال دارند.

محکومیت به پرداخت جزای نقدی که تا 3 میلیون ریال است:

 در جرایم مستوجب مجازات های تعزیری درجه هفت و هشت؛ یعنی، جرایمی که بر اساس ماده 19 قانون مجازات، حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا حبس تا سه ماه و جزای نقدی بیش از سی میلیون ریال تا شصت میلیون ریال یا جزای نقدی تا 30 میلیون ریال دارند.

شایان ذکر است که حداکثر ساعات کار ارائه خدمات عمومی در یک روز، 4 ساعت خواهد بود و در مواردی، قاضی، این اختیار را دارد که به جای حکم بر نگهداری نوجوان، به صورت روزانه و متداوم در کانون اصلاح تربیت، حکم بر نگهداری نوجوان در خانه، برای ساعاتی معین را بدهد یا تعیین کند که نوجوان، صرفا در دو روز آخر هفته، در کانون اصلاح و تربیت، حضور یابد.

مستفاد از ماده 91 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در این دسته از جرایم، نظیر قتل عمد یا شرب خمر، تنها در صورتی نوجوان، قصاص نخواهد شد یا حد، در مورد وی جاری نمی شود که برای قاضی، به واسطه استعلام از پزشکی قانونی یا هر شیوه ای، محرز گردد، نوجوان بین 15 تا 18 سال، ماهیت یا حرمت جرم انجام شده را درک نکرده است یا شبهه ای در کمال عقل و رشد او وجود دارد.

مسئولیت کیفری افراد زیر 18 سال

پس از توضیح پیرامون اقدامات تامینی تربیتی و مجازات نوجوانان بین 15 تا 18 سال تمام شمسی، در صورت ارتکاب به جرایم مشمول مجازات های تعزیری و حد و قصاص، در این بخش از مقاله، قصد داریم در خصوص مسئولیت کیفری افراد زیر 18 سال صحبت کنیم. مقصود از مسئولیت کیفری، این است که شخص، مسئول اعمال خویش است و در صورت ارتکاب جرم، باید، مجازات شود.

در بررسی مسئولیت کیفری افراد زیر 18 سال، باید این مساله را اولا، با تقسیم کودکان و نوجوانان، به چهار گروه کودکان زیر نه سال، کودکان 9 تا 12، کودکان 12 تا 15 سال و نوجوانان 15 تا 18 سال، ثانیا، با در نظر گرفتن مواد 91 و  88 و 89 قانون مجازات اسلامی که پس از تصویب کنوانسیون حقوق کودک در مجلس، تصویب گردیدند، ثالثا، با تفکیک مستوجب تعزیر بودن جرم یا مستوجب حد و قصاص بودن جرم، بررسی کنیم.

ماده 91 قانون مجازات اسلامی، مقرر می دارد: " در جرایم موجب حد یا قصاص، هرگاه افراد بالغ کمتر از هجده سال، ماهیت جرم انجام شده و یا حرمت آن را درک نکنند و یا در رشد و کمال عقل آنان، شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن آن ها، به مجازات های پیش بینی شده در این فصل محکوم می شوند. تبصره- دادگاه برای تشخیص رشد و کمال عقل می تواند، نظر پزشکی قانونی را استعلام یا از هر طریق دیگر که مقتضی بداند، استفاده کند."

صدر دو ماده 88 و 89 قانون مجازات، به ترتیب، مقرر می دارند: "درباره اطفال و نوجوانانی که مرتکب جرایم تعزیری می‌ شوند و سن آن ها در زمان ارتکاب، نه تا پانزده سال تمام شمسی است، حسب مورد، دادگاه یکی از تصمیمات" مندرج در این ماده (88) را اعمال می کند و "درباره نوجوانانی که مرتکب جرم تعزیری می‌ شوند و سن آن ها در زمان ارتکاب، بین پانزده تا هجده سال تمام شمسی است" مجازات های مندرج در این ماده (89)، اعمال می گردند. بنابراین مواد، مسئولیت کیفری افراد زیر 18 سال، به شرح زیر است:

کودکان زیر 9 سال: این کودکان، فارغ از جنسیت و نوع جرم ارتکابی، فاقد هرگونه مسئولیت کیفری هستند و مجازات نخواهند شد اما، در صورت بروز خسارت مالی و زیان به دیگری، خسارت باید جبران گردد.

کودکان بین 9 تا 12 سال: کودکان در این بازه سنی، مسئولیت کیفری نداشته و صرفا، اقدامات تامینی خفیف، در خصوص آن ها، اعمال می گردد.

کودکان 12 تا 15 سال نیز، حتی در جرایم مستوجب حد و قصاص، علی رغم رسیدن به سن بلوغ، مسئولیت نداشته و صرفا، در جرایم مستوجب حد و قصاص، اقدامات تامینی کمی شدید، نظیر اخذ تعهد کتبی یا نگهداری در کانون اصلاح و تربیت، نسبت به آنان، اعمال می گردد.

نوجوانان بین 15 تا 18 سال: با در نظر گرفتن مواد 89 و 91 قانون مجازات، در صورت ارتکاب جرایم تعزیری، مسئولیت نداشته اما، بسته به درجه جرم، اقدامات اصلاحی و مجازات هایی خفیف، نظیر جزای نقدی، نسبت به آن ها، اعمال می گردد اما، در صورت ارتکاب به جرایم حدی و مستوجب قصاص، مستفاد از ماده 91، دارای مسئولیت بوده مگر، عدم رشد یا عدم درک آن ها نسبت به ماهیت و حرمت جرم، اثبات گردد.

مجازات چاقو کشی کودکان زیر 18 سال

با توجه به حمل چاقو، توسط برخی از کودکان زیر 18 سال، پرسشی که مطرح می گردد این است که مجازات چاقو کشی کودکان زیر 18 سال چیست؟ پاسخ به این پرسش، با در نظر گرفتن فروض مختلف، اعم از ایجاد ضرب و جرح عمدی با چاقو و ایجاد رعب و وحشت و قدرت نمایی، زورگیری و اخاذی و تهدید با چاقو، متفاوت است.

برای بیان مجازات چاقو کشی کودکان زیر 18 سال، در فرض چاقو کشی منجر به ضرب و جرح عمدی یا فرض قدرت نمایی، تهدید و اخاذی با چاقو، ابتدا باید، مجازات این موارد را گفته و سپس، اعمال این مجازات را بر روری سه گروه از کودکان تا 9 سال، کودکان 9 تا 15 سال و کودکان 15 تا 18 سال، با در نظر گرفتن مواد 146 تا 148 قانون مجازات و مواد 88 و 89 و 91 قانون مجازات توضیح دهیم.

در صورتی که کودک، زیر 9 سال باشد: مجازاتی نخواهد داشت.

در شرایطی که کودک بین 9 تا 12 سال باشد، مجازات نخواهد شد و یکی از اقدامات اصلاحی خفیف ماده 88 قانون مجازات، نظیر نصیحت توسط قاضی یا اخذ تعهد از والدین برای کوشش در تادیب کودک، اعمال می شود. 

در شرایطی که کودک بین 12 تا 15 سال باشد، مجازات ضرب و جرح با چاقو یا قدرت نمایی با چاقو، بر وی اعمال نمی شود اما، چون جرم ضرب و جرح عمدی با چاقو، قصاص دارد، مستفاد از تبصره 1 ماده 88 قانون مجازات، به کودک، اخطار داده می شود، از او تعهد کتبی اخذ می گردد یا در صورت تشخیص قاضی، از سه ماه تا یک سال، در کانون اصلاح و تربیت، نگاه داشته می شود. 

در شرایطی که مرتکب ضرب و جرح عمدی با چاقو، نوجوانان بین 15 تا 18 سال باشند، با توجه به ماده 91 قانون مجازات، چنانچه رشد عقلی آن ها و آگاهی آنان، نسبت به جرم ارتکابی مستوجب قصاص، ثابت شود، مجازات خواهند شد و در غیر این صورت، مجازات قصاص، نسبت به آن ها، اعمال نمی گردد. در صورتی که نوجوان در این بازه سنی، صرفا با چاقو، قدرت نمایی کنند، یکی از اقدامات اصلاحی خفیف ماده 89 قانون مجازات، نظیر جزای نقدی یا خدمات عمومی رایگان، به عنوان مجازات، نسبت به آنان، اعمال می شود.

مجازات شرب خمر برای افراد زیر سن قانونی

پس از بررسی مجازات چاقو کشی افراد زیر 18 سال، در این بخش از مقاله، قصد داریم، نحوه اعمال مجازات شرب خمر که 80 ضربه شلاق حدی است را بر افراد زیر سن قانونی، بررسی کنیم. همانند، قسمت های قبلی مقاله، در این بخش نیز کودکان را به گروه های سنی مختلف، یعنی، کودکان تا 9 سال، کودکان 9 تا 12 سال، کودکان 9 تا15 سال و کودکان 15 تا 18 سال، تقسیم کرده و اعمال مجازات را با در نظر گرفتن مواد 88 و 89 و 91 قانون مجازات توضیح خواهیم داد.

کودکان زیر 9 سال، مجازات نخواهند شد.

کودکان بین 9 تا 12 سال، با استناد به ماده 88 قانون مجازات اسلامی، مجازات نخواهند شد و برخی اقدامات تربیتی، نظیر نصحیت توسط قاضی، نسبت به آنان، اعمال می گردد.

کودکان بین 12 تا 15 سال، مستفاد از تبصره 1 ماده 88 قانون مجازات اسلامی، مورد اخطار، تذکر و یا اخذ تعهد کتبی، مبنی بر به عدم تکرار جرم، قرار خواهند گرفت یا از سه ماه تا یک سال، در کانون اصلاح و تربیت، نگهداری می شوند.

کودکان 15 تا 18 سال: فارغ از جنسیت هم بر مبنای ماده 88 قانون مجازات و هم بر مبنای ماده 91 این قانون، مجازات خواهند شد، مگر اینکه برای قاضی، محرز شود به ماهیت جرم شرب خمر یا حرام بودن آن، آگاه نبوده یا عقل آن ها، تکامل پیدا نکرده است.

مجازات کودکان کمتر از 15 سال

برای بررسی مجازات کودکان زیر 15 سال باید، ماده 88 قانون مجازات را مد نظر قرار داد و بین جرایم تعزیری و جرایم دارای مجازات قصاص یا حد، تفکیک قائل شد. همچنین، باید، کودکان را به 3 بازه سنی کودکان زیر 9 سال، کودکان 9 تا 12 سال و کودکان  12 تا 15 سال، تقسیم بندی نمود.

قانون گذار، کودکان زیر 9 سال را نه در جرایم تعزیری و نه در جرایم مستوجب حد یا قصاص، نظیر جرم شرب خمر یا جرم قتل  عمد، مسئول ندانسته و مجازات نخواهد کرد.

در صورت ارتکاب جرایم تعزیری یا جرایم موجب حد و قصاص، توسط کودک نابالغ 9 تا 12، برای مجازات، باید بر مبنای ماده 88 قانون مجازات، با وی رفتار شود که این ماده، اعمالی نظیر نصیحت طفل توسط قاضی، ارجاع او به روانشناس یا مشاور، جلوگیری از رفت و آمد طفل به محل های معین و مواردی از این دست را به عنوان اعمال اصلاحی تربیتی، به عنوان مجازات، برای کودکان این بازه سنی، در نظر می گیرد. 

همچنین، برای مجازات کودکان 12 تا 15 سال، در ارتکاب به جرایم تعزیری ای که حبس درجه پنج به بالا، یعنی حبس بیشتر از 2 تا 5 سال دارند یا جرایمی که مستوجب مجازات حد و قصاص هستند، باید، به تبصره 1 ماده 88 رجوع کرد که مستفاد از این تبصره، نگهداری از کودک در کانون اصلاح و تربیت، به مدت سه ماه تا یک سال یا اخطار، تذکر و یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم، مجازات هایی هستند که بر کودکان 12 تا 15 سال مرتکب جرم موجب حد و قصاص یا جرم تعزیری، درجه 5 به بالا، اعمال می شوند.

شایان ذکر است، در صورتی که کودک 12 تا 15 سال، مرتکب جرم تعزیری کمتر از درجه پنج شود، یعنی جرمی که مجازات کمتر از 2 تا 5 سال حبس دارد، او را در کانون اصلاح و ترتیب، نگاه نخواهند داشت و برخی اقدامات تامینی خفیف، نظیر نصحیت توسط مشاور یا قاضی، بر او، اعمال می گردند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نوع و میزان مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وع و میزان مجازات و اقدامات تامینی نوجوانان بین 15 تا 18 سال پاسخ دهند.