الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری

الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری، در مواد ۳۰۱ تا ۳۳۷ قانون مدنی، پیش بینی شده و به مواردی اشاره دارد که شخص بدون وجود قرارداد، به دلیل اقدامات زیانبار خود، مسئول جبران خسارت است؛ نظیر غصب، اتلاف، تسبیب و استیفا. مسئولیت مدنی در این موارد نیازمند وجود ضرر، فعل زیانبار و رابطه سببیت می باشد.

الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری از مباحث مهم حقوقی است که در قانون مدنی ایران به تفصیل به آن پرداخته شده است. این موضوع نقش کلیدی در تنظیم روابط افراد جامعه ایفا می کند و جبران خسارت، همچنین احیای حقوق تضییع شده افراد را تضمین می نماید.

اهمیت این مسئله زمانی آشکار می شود که شخصی بدون وجود قرارداد، متحمل ضرر شده و نیازمند حمایت قانونی باشد. عدم آگاهی از قواعد ضمان قهری و الزامات خارج از قرارداد، می تواند به بی عدالتی و عدم جبران خسارت های غیرقراردادی بینجامد.

لذا در مقاله حاضر، اینکه الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری چیست، مورد بررسی قرار گرفته و پس از ارائه مثال هایی برای این موضوع، درباره شرایط تحقق مسئولیت مدنی در الزامات خارج از قرارداد، تفاوت این الزامات با الزامات قراردادی، همچنین، درباره عوامل منتفی کننده الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری، توضیح داده شده است.

الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون مدنی

در توضیح الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون مدنی ( با ذکر مواد قانونی ) باید گفت، الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون مدنی به مواردی اشاره دارد که شخص بدون وجود قرارداد، به دلیل اقدامات زیانبار خود، مسئول جبران خسارت است. این الزامات در مواد ۳۰۱ تا ۳۳۷ قانون مدنی ایران پیش بینی شده اند. بر اساس ماده ۳۰۷ قانون مدنی، چهار مورد اصلی، موجب ضمان قهری می شود:

 غصب (استیلای غیرقانونی بر مال دیگران)؛ اتلاف (تلف مستقیم مال غیر)؛ تسبیب (ایجاد سبب برای ورود خسارت)؛ استیفا (استفاده غیرمجاز از مال یا عمل دیگری) برای مثال، ماده ۳۱۱ قانون مدنی تصریح می کند:

"غاصب باید مال مغصوب را عینا به صاحب آن رد نماید و اگر عین تلف شده باشد، باید مثل یا قیمت آن را بدهد". همچنین، ماده ۳۲۸ قانون مدنی بیان می دارد: "هر کس مال غیر را تلف کند، ضامن آن است و باید مثل یا قیمت آن را بدهد". این مواد نشان می دهد قانونگذار با تدوین قواعد دقیق، به دنبال حفظ حقوق مالکانه افراد و جلوگیری از بی عدالتی می باشد. علاقمندان به دانلود و مطالعه مواد قانونی الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون مدنی می توانند از طریق باکس زیر، اقدام کنند.

علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص مسئولیت مدنی می توانند نسبت به مطالعه و بررسی مقاله پیشنهادی در لینک زیر، اقدام کنند. در ادامه، مثال هایی برای الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون مدنی، ارائه خواهد شد.

مثال برای الزامات خارج از قرارداد

از آنجا که مطالعه مثال برای الزامات خارج از قرارداد به درک بهتر مفاهیم حقوقی کمک می کند، در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، مثال هایی در خصوص این نهاد حقوقی، ارائه شده است تا خوانندگان محترم، در صورت نیاز، از آن استفاده کنند.

مثال اول در باب غصب است: به عنوان مثال، در حالتی که فردی بدون اجازه، خودروی دیگری را برای چند روز استفاده کند، غصب رخ داده و در این حالت، مالک می تواند مطابق ماده ۳۱۱، عین خودرو یا قیمت روز آن را مطالبه نماید. ماده 311 مقرر داشته: "غاصب باید مال مغصوب را عینا به صاحب آن رد نماید و اگر عین تلف شده باشد، باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر به علت دیگری رد عین ممکن نباشد، باید بدل آن را بدهد."

مثال دوم در باب اتلاف است: به عنوان مثال، اگر شخصی به طور تصادفی شیشه مغازه ای را بشکند، باید هزینه تعویض آن را بپردازد و ماده ۳۲۸ قانون مدنی به این موضوع، اشاره دارد. این ماده، مقرر داشته: "هر کس مال غیر را تلف کند، ضامن آن است و باید مثل یا قیمت آن را بدهد اعم از این که از روی عمد تلف کرده باشد یا بدون عمد و ‌اعم از این که عین باشد یا منفعت و اگر آن را ناقص یا معیوب کند، ضامن نقص قیمت آن مال است."

مثال سوم در مورد تسبیب است: به عنوان مثال، اگر فردی چاله ای در معبر عمومی حفر کند و عابری در آن سقوط نماید، حفرکننده چاله مسئول جبران خسارت است و ماده ۳۳۱ قانون مدنی به آن، اشاره دارد. این ماده، مقرر داشته: "هر کس سبب تلف مالی بشود باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر سبب نقص یا عیب آن شده باشد باید از عهده نقص قیمت آن برآید."

مثال چهارم در مورد استیفا است: به عنوان مثال، چنانچه شخصی از خدمات پزشک، بدون قصد تبرع استفاده نموده اما از پرداخت حق الزحمه، خودداری کند، پزشک می تواند اجرت المثل را مطالبه نماید و ماده ۳۳۶ قانون مدنی، به این موضوع اشاره دارد. این ماده مقرر داشته: "هر گاه کسی، بر حسب امر دیگری، اقدام به عملی نماید که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتا مهیای آن عمل باشد، عامل، ‌مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر این‌ که معلوم شود که قصد تبرع داشته است."

شرایط تحقق مسئولیت مدنی در الزامات خارج از قرارداد

در توضیح اینکه شرایط تحقق مسئولیت مدنی در الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری چیست، باید گفت، تحقق مسئولیت مدنی در الزامات خارج از قرارداد شامل سه عنصر اصلی است: وجود ضرر، فعل زیانبار و رابطه سببیت، در شرح و توضیح این سه عنصر می توان گفت:

 ضرر باید مستقیم، مسلم و جبران نشده باشد؛ فعل زیانبار و اقدام شخص باید غیرقانونی و نامشروع باشد و بین فعل زیانبار و ضرر وارد شده باید رابطه علی وجود داشته باشد. ماده ۳۳۲ و 334 قانون مدنی در این باره مقرر داشته اند:

 به موجب ماده 332، اگر فردی سبب خسارت شود و دیگری مباشر آن باشد، مسئولیت بر عهده مباشر است؛ مگر اینکه سبب اقوی باشد. همچنین، ماده ۳۳۴ تاکید می کند، مالک حیوان، تنها در صورت تقصیر در نگهداری، مسئول خسارات است. در ادامه، تفاوت الزامات قراردادی و الزامات خارج از قرارداد، بررسی خواهد شد.

تفاوت الزامات قراردادی و الزامات خارج از قراردادها

یکی از مسائل مهمی که افراد باید از آن مطلع باشند، عبارت از اینکه تفاوت الزامات قراردادی و الزامات خارج از قراردادها چیست. از این رو، در ادامه این تیتر از مقاله حقوقی دینا، تفاوت الزامات قراردادی و الزامات خارج از قرارداد، بررسی می گردد.

در توضیح تفاوت الزامات قراردادی و الزامات خارج از قرارداد باید گفت، تفاوت این دو در منشا ایجاد مسئولیت است. در الزامات قراردادی، تعهدات، ناشی از توافق طرفین می باشد و نقض آن موجب مسئولیت می گردد. اما در الزامات خارج از قرارداد، مسئولیت، بدون قرارداد و به حکم قانون ایجاد می شود.

برای مثال، اگر فروشنده، کالای معیوب تحویل دهد، مسئولیت او قراردادی است. اما اگر راننده ای با بی احتیاطی به عابری آسیب بزند، مسئولیت او قهری و خارج از قرارداد است. در ادامه، عوامل منتفی کننده الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری، بررسی خواهد شد.

عوامل منتفی کننده الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری

برخی عوامل، منتفی کننده الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری هستند و اطلاع از آن ها، بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو، در ادامه این تیتر، عوامل منتفی کننده الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری، بررسی شده اند که عبارتند از:

قوه قاهره: حوادث غیرقابل پیش بینی و خارج از کنترل مانند سیل یا زلزله.

دفاع مشروع: خسارت ناشی از دفاع از جان، مال یا ناموس (ماده ۳۳۰ قانون مدنی).

اجازه قانون: اقدامات مطابق قانون مانند تخریب ساختمان ناایمن توسط شهرداری.

فعل شخص ثالث: اگر خسارت مستقیما توسط شخص ثالث وارد شده باشد. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص مسئولیت مدنی و کیفری ولی قهری می توانند نسبت به مطالعه و بررسی مقاله پیشنهادی در لینک درادامه بخوانید، اقدام کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون الزامات خارج از قرارداد یا ضمان قهری در قانون پاسخ دهند.