ابطال تقسیم نامه

ابطال تقسیم‌ نامه، می‌ تواند به دلیل وجود شرایطی نظیر عدم رعایت اصول حقوقی، اجبار در تنظیم، ضرر به یکی از طرفین یا عدم رعایت حقوق ورثه (به‌ ویژه در صورت وجود محجور)، درخواست گردد. پس از ثبت دادخواست و ارائه مدارک، دادگاه مستندات و شرایط را بررسی کرده و در صورت احراز دلایل قانونی، تقسیم‌ نامه را بی‌ اثر اعلام می‌ کند.

از آنجا که در مالکیت مشاعی (مالکیت دو یا چند نفر بر یک مال) یا در ترکه تقسیم نشده، تک تک مالکان و وراث، در جزء جزء مال مشاعی و ترکه بجا مانده، سهیم هستند و بدون اذن دیگری، حق دخل و تصرف در آن را ندارند، نهادی حقوقی با نام تقسیم نامه، مورد پیش بینی قرار گرفته تا افراد بتوانند به موجب تنظیم قرارداد آن، به مالکیت مشاعی خود، پایان دهند و سهم خود در مال مشاعی را تعیین نمایند. 

گاهی مسائلی نظیر اشتباهات در تنظیم، تخلفات یا تقسیم ناعادلانه می‌ تواند سبب اختلاف میان طرفین تقسیم نامه گردد و موجبات درخواست بطلان یا ابطال تقسیم‌ نامه از مرجع صالح را فراهم آورد. با توجه به قواعد حاکم بر ابطال تقسیم نامه، ضروری است، طرفین و تنظیم‌ کنندگان این سند، با دلایل ابطال و نحوه و مراحل انجام آن آشنا باشند تا از مشکلات قانونی و مالی در آینده جلوگیری کنند یا در صورت بروز مشکل، به بهترین شکل، در پی احقاق حق خود برآیند.

لذا در مقاله حاضر، ابطال تقسیم نامه، شرایط و مدارک لازم، همچنین، نحوه و مراحل انجام این امر، مورد بررسی قرار گرفته و پس از توضیح درباره فرق ابطال و بطلان تقسیم نامه، نمونه دادخواست ابطال تقسیم نامه عادی، نمونه رای ابطال تقسیم نامه، همچنین رای وحدت رویه مربوط به این موضوع، ارائه شده است.

ابطال تقسیم نامه

در توضیح ابطال تقسیم‌ نامه باید گفت، این امر، به‌ معنای لغو و بی‌ اثر کردن قراردادی است که میان مالکان یک مال مشاع یا ورثه، در مورد تقسیم مال یا ترکه، تنظیم شده است. ممکن است تقسیم‌ نامه، به دلیل اشتباهات در تنظیم یا نقض قوانین و اصول حقوقی، مورد ابطال قرار گیرد؛

در صورتی که شرایط قانونی برای تقسیم یک مال مشاع، به‌ درستی رعایت نشود یا از ابتدا نادرست تنظیم شده باشد، طرفین می‌ توانند اقدام به درخواست ابطال تقسیم‌ نامه کنند. این فرآیند ممکن است بر اثر تغییر شرایط مالی، شکایت یکی از طرفین، یا وجود اشتباهات فنی و حقوقی در تقسیم‌ نامه، صورت گیرد.

ابطال تقسیم‌ نامه در مواردی مانند تقلب، اشتباهات عمدی یا غفلت در فرایند تنظیم آن نیز قابل اجرا است. به عنوان مثال، ممکن است تقسیم، به طور ناعادلانه ای انجام شده باشد یا تقسیم‌ نامه، با رعایت اصول اساسی حقوقی مانند اصول عدالت و مقررات مالیاتی تنظیم نشده باشد، در نهایت، با درخواست ابطال تقسیم‌ نامه، دادگاه باید به‌ طور دقیق بررسی کند که آیا شرایط قانونی برای ابطال آن وجود دارد یا خیر.

در خصوص تقسیم نامه های مربوط به ارث، در صورتی که یکی از وراث، از تقسیم‌ نامه راضی نباشد یا حقوق وی در تقسیم نادیده گرفته شده باشد، همچنین در شرایطی که یکی از ورثه، محجور باشد و وراث، بدون اخذ حکم از دادگاه، نسبت به تنظیم تقسیم نامه، اقدام کنند، امکان درخواست ابطال تقسیم‌ نامه وجود خواهد داشت.

شرایط ابطال تقسیم نامه

شرایط ابطال تقسیم نامه زمین، ارث و...، مبحثی است که در این تیتر از مقاله، مورد توضیح و بررسی، قرار خواهد گرفت. با توجه به اینکه برخی از این شرایط، عمومی و برخی از این شرایط، اختصاصی هستند. در ادامه، در دو بخش جداگانه، شرایط عمومی و اختصاصی ابطال تقسیم نامه، بررسی و ذکر خواهد شد.

شرایط عمومی ابطال تقسیم نامه

برخوراری از مدارک لازم؛ توان اثبات امر مورد ادعا؛ اهلیت داشتن برای ثبت دادخواست ابطال تقسیم نامه؛ ذی نفع بودن ثبت کننده دادخواست؛ تنظیم شدن صحیح و قانونی تقسیم نامه ای که درخواست ابطال آن وجود دارد (یعنی موضوع آن صریح، روشن و معیین باشد، جهت آن مشروع و قانونی باشد، طرفین با قصد و رضا و بدون اکراه، آن را تنظیم کرده باشند و از اهلیت قانونی برای تنظیم تقسیم نامه، برخوردار بوده باشند.)

شرایط اختصاصی ابطال تقسیم نامه

 بر اساس ماده 589 قانون مدنی، در صورتی که تقسیم به موجب قانون، ممنوع باشد یا شرکا متعهد به عدم تقسیم شده باشند، امکان ابطال تقسیم‌ نامه وجود دارد. همچنین اگر تقسیم به‌ گونه‌ ای باشد که برخلاف مفاد قانونی یا توافقات شرکا انجام شده باشد، می‌توان برای ابطال آن اقدام کرد.

مطابق ماده 591 قانون مدنی، اگر تقسیم به اجبار و بدون توافق شرکا صورت گرفته باشد و این تقسیم شامل ضرر برای یکی از طرفین باشد، امکان ابطال تقسیم‌ نامه وجود دارد.

در ماده 592 قانون مذکور، تاکید و تصریح گردیده که اگر تقسیم، باعث ضرر یکی از شرکا شود، وی می‌ تواند مانع از اجرای آن گردد. علاوه بر این، طبق ماده 593 قانون مدنی، اگر تقسیم باعث کاهش شدید ارزش سهم یکی از مالکان شود، می‌ توان آن را غیرقابل قبول دانست و در نتیجه، ابطال تقسیم‌ نامه را درخواست کرد.

طبق ماده 600 قانون مدنی، اگر پس از تقسیم مشخص گردد که یکی از شرکا دچار ضرر شده یا در حصه او عیبی وجود دارد که در زمان تنظیم تقسیم‌ نامه مشخص نبوده، وی می‌ تواند درخواست ابطال تقسیم نامه را داشته باشد.

به موجب ماده 601 قانون مدنی نیز، اگر تقسیم به اشتباه انجام شده باشد، به‌طور کامل باطل خواهد شد. همچنین بر اساس ماده 602 این قانون، در صورتی که پس از تقسیم، مشخص شود که بخشی از مال مورد تقسیم، متعلق به شخص ثالث بوده و این امر به‌ صورت نابرابر بین شرکا تاثیر گذاشته باشد، تقسیم‌ نامه قابل ابطال است.

نکته مهم اینکه، بر اساس آرای صادره، "تقاضای اعلام بطلان تقسیم نامه نسبت به قسمت نامرغوب و پذیرفتن آن در قسمت مرغوب، صحیح نیست و اگر تقسیم به غلط واقع شود، کلا باید باطل گردد."

همچنین باید دانست، بر اساس آرای صادره از سوی دیوان عالی کشور، "درصورت اجرای طولانی مدت تقسیم نامه و عدم اعتراض به آن در خلال این مدت و انجام نقل و انتقالات سهم برخی مالکین بر مبنای تقسیم نامه، دعوای اعلام بطلان تقسیم نامه، مسموع نخواهد بود."

شایان ذکر است، در صورتی که بین وراث، شخص محجور یا غایب مفقود الاثر وجود دارد، وراث نباید شخصا و بدون مراجعه به دادگاه، نسبت به تنظیم تقسیم نامه، اقدام کنند. نظر دادستان درباره ابطال تقسیم نامه زمین مورثی که یکی از ورثه آن محجور یا غایب است نیز همین بوده و وراث باید در این شرایط، برای تقسیم ترکه باقی مانده از جمله زمین، صرفا از طریق ثبت دادخواست و مراجعه به محکمه صالح، اقدام کنند. در تیترهای بعدی، نمونه دادخواست ابطال تقسیم نامه ارث، ارائه خواهد شد.

مدارک لازم برای ابطال تقسیم نامه

برای درخواست ابطال تقسیم‌ نامه آپارتمان، ارث و...، برخورداری از مدارک لازم، ضروری است. با این توضیح که برای ابطال این سند، مدارک خاصی لازم است که باید به‌ طور دقیق و مستند به دادگاه ارائه شوند تا رای مقتضی، صادر گردد . در ادامه، در خصوص مدارک لازم برای ابطال تقسیم نامه، توضیح داده خواهد شد.

اولین مدرک ضروری، خود تقسیم‌ نامه است که تمامی جزئیات مربوط به تقسیم مال و توافقات طرفین، در آن ذکر شده است. این تقسیم‌ نامه باید به‌طور قانونی تنظیم گردیده باشد و در صورتی که تغییرات و اصلاحات در آن ایجاد شده، تمامی نسخه‌ های اصلاح‌ شده نیز باید ضمیمه شوند. بدون این مدرک، امکان اثبات ادعای ابطال، وجود نخواهد داشت.

مدارک دیگر شامل اسناد مربوط به مالکیت مال موضوع تقسیم نامه و گواهی‌ های مالکیتی است که نشان‌ دهنده وضعیت حقوقی ملک هستند. در صورتی که تقسیم‌ نامه، مربوط به ارث باشد، گواهی‌ های وراثت و دیگر اسناد مرتبط با وضعیت ارث باید به دادگاه ارائه شود. همچنین در مواردی که نیاز به تشخیص کارشناسی یا ارزیابی باشد، اسناد کارشناسی یا گزارش‌ های فنی که از سوی کارشناسان رسمی صادر شده‌ اند نیز از جمله مدارک ضروری محسوب می‌ گردند.

از دیگر مدارکی که ممکن است برای ابطال تقسیم‌ نامه لازم باشند، می توان به اقرار نامه کتبی یا استشهادیه از شهادت شهودی که حاضر به حضور در محکمه نیز هستند، اشاره کرد. این شهادت‌ ها می‌توانند از جانب کسانی که شاهد تنظیم نادرست یا غیرقانونی تقسیم‌ نامه بوده‌ اند، ارائه شود. باید دانست، هرگونه سند و مدرک و اماره ای که در به علم رسیدن قاضی رسیدگی کننده به پرونده، موثر است می تواند به محکمه، ارائه گردد.

نحوه ابطال تقسیم نامه

نحوه ابطال تقسیم نامه می تواند با توافق طرفین و بدون مراجعه به دادگاه یا از طریق مراجعه به مراجع قضایی و دادگاه‌ های عمومی صورت گیرد. برای ابطال تقسیم نامه عادی با توافق، تمامی طرفین باید بر این امر، رضایت داشته و متنی اصلاحی در خصوص آن، تنظیم کنند، در غیر این صورت یا در شرایطی که تقسیم نامه، رسمی است یا یک یا چند تن از طرفین تقسیم نامه، محجور یا غایب مفقود الاثر هستند، ابطال باید از طریق مراجع قضایی انجام گردد؛

 برای این امر باید، اقدام به تنظیم دادخواست ابطال تقسیم‌ نامه نمود، آن را به صورت WORD برروی یک حافظه ذخیره کرد و با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، آن را به دادگاه، ارسال نمود. در این دادخواست باید دلایل ابطال، به‌ طور دقیق و مستند ذکر شود. برای این کار، طرف درخواست‌ کننده باید، مدارک لازم را به محکمه، ارائه نماید؛ نظیر نسخه اصلی تقسیم‌ نامه، اسناد مالکیتی و هرگونه مدارک دیگری که نشان‌ دهنده تخلف یا اشتباهات در تنظیم تقسیم‌ نامه هستند.

پس از ارسال دادخواست و تشکیل پرونده، وقت رسیدگی، صادر خواهد شد و از طریق سامانه ابلاغ ثنا، اطلاع رسانی خواهد گردید. طرفین دعوا باید در جلسه حضور یابند و دلایل خود را برای ابطال تقسیم‌ نامه ارائه دهند. پس از تصمیم دادگاه و صدور حکم نهایی، اگر ابطال تقسیم‌ نامه تایید شود، باید تمامی آثار حقوقی تقسیم‌ نامه لغو گردد. این امر، شامل لغو حقوق انتقال مالکیت یا دیگر حقوق ناشی از تقسیم‌ نامه خواهد بود. در مواردی که طرفین به رای دادگاه اعتراض داشته باشند، امکان تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر نیز وجود دارد.

فرق ابطال و بطلان تقسیم نامه

فرق ابطال و بطلان تقسیم نامه، از منظر حقوقی اهمیت زیادی دارد، زیرا هر یک آثار متفاوتی در قراردادها و اسناد رسمی دارند. از این رو، در ادامه این تیتر از مقاله حقوقی دینا، اساسی ترین فرق و تفاوت بطلان و ابطال تقسیم نامه، ذکر خواهد شد که عبارتند از:

تعریف و مفهوم:

بطلان تقسیم نامه به این معنا است که از ابتدا، به دلیل عدم رعایت شرایط قانونی یا نامشروع بودن، هیچ اثر حقوقی نداشته و گویی هرگز وجود نداشته است. در مقابل، ابطال تقسیم‌ نامه زمانی رخ می‌دهد که این سند، در ابتدا به‌ درستی تنظیم شده، اما بعدا به دلایلی مانند تخلفات یا عدم رعایت حقوق شرکا، نیاز به بی‌ اعتبار شدن داشته باشد.

اثرات حقوقی:

بطلان، از ابتدا به گذشته، حال و آینده تسری دارد و تقسیم‌ نامه‌ ای که باطل باشد، از ابتدا فاقد ارزش حقوقی است. اما ابطال، تنها از زمان صدور حکم دادگاه اعمال می‌ شود و بر گذشته تاثیر ندارد. یعنی تا پیش از حکم، تقسیم‌ نامه معتبر بوده و آثار قانونی داشته است.

نحوه اعمال و اجرا:

در بطلان یک تقسیم نامه، حتی در صورت عدم ثبت دادخواست، این سند باطل و بی اثر است و درواقع، حکم دادگاه در این باره، جنبه اعلامی خواهد داشت، زیرا به‌ دلیل نقض اساسی اصول قانونی، هرگز معتبر نبوده است. اما ابطال، نیازمند ارائه دادخواست از سوی یکی از شرکا و صدور حکم دادگاه است. در نتیجه، بطلان خود به‌ خود بی‌ اثر است، اما ابطال، نیازمند اقدام قضایی برای بی‌ اعتبار شدن سند خواهد بود.

نمونه دادخواست ابطال تقسیم نامه عادی

از آنجا که برای ابطال تقسیم نامه عادی یا رسمی، متقاضی ابطال باید، نسبت به ثبت دادخواست، اقدام نماید و با توجه به اینکه تنظیم صحیح دادخواست، نقشی مهم در به نتیجه رسیدن پرونده خواهد داشت، در این تیتر از مقاله، یک نمونه دادخواست ابطال تقسیم نامه عادی (تقسیم نامه دستی)، ارائه گردیده که از طریق باکس دانلود زیر، در دسترس است.

شایان ذکر است، در یک دادخواست برای ابطال تقسیم‌ نامه عادی یا رسمی، حتما ابتدا اطلاعات کامل طرفین دعوا درج شود و سپس، دلایل ابطال تقسیم‌ نامه، به‌ طور دقیق ذکر گردد. همانطور که در تیترهای پیشین مقاله، اشاره شد، این دلایل می‌ تواند شامل مواردی چون، ناعادلانه بودن تقسیم، اشتباهات در تعیین سهم‌ ها یا نقض اصول توافقات میان طرفین باشد. 

نمونه رای ابطال تقسیم نامه

مطالعه آرای صادره در خصوص ابطال تقسیم نامه، به طرفین دعوی چنین پرونده ای کمک می کند تا به بهترین شکل، نسبت به طرح دعوی یا دفاع از دعوای مطروحه، اقدام کنند. از این رو در این تیتر، یک نمونه رای ابطال تقسیم نامه، ارائه گردیده و متقاضیان دانلود و مطالعه آن می توانند از طریق باکس دانلود زیر، اقدام کنند.

علاقمندان به مطالعه آرای بیشتر در خصوص ابطال تقسیم نامه می توانند به سامانه ملی آرای قضایی، مراجعه کرده و با جستجوی موضوع مد نظر خود، به آرای بیشتر در این حوزه، دسترسی یابند. در ادامه، رای وحدت رویه ابطال تقسیم نامه، ارائه می شود.

رای وحدت رویه ابطال تقسیم نامه

در توضیح رای وحدت رویه ابطال تقسیم نامه باید گفت، این رای نشان می‌دهد که اگر در تقسیم‌ نامه‌ ارث تنظیمی میان وراث، یکی از وراث محجور یا مفقودالاثر باشد، آن تقسیم‌ نامه از اساس، غیرقانونی است و باید در دادگاه بررسی گردد. در چنین شرایطی، تقسیم‌ نامه، قابل ابطال است و درخواست بطلان آن نیز می‌ تواند مطرح شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط و مراحل ابطال تقسیم نامه در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و مراحل ابطال تقسیم نامه پاسخ دهند.