اجراییه و مراحل صدور آن

اجراییه، ورقه ای است که برای اجرای حکم، صادر می شود. مراحل صدور اجراییه، بعد از آن که حکم دادگاه قطعی شد، انجام می گیرد. امکان اعتراض و ابطال اجراییه، در قانون، پیش بینی شده است. به اجراییه هایی که از مراجع صدور اجراییه ثبتی به موجب سند رسمی لازم الاجرا صادر می شوند، اجراییه ثبتی می گویند که آنها نیز به موجب قانون ، قابل ابطال می باشند.

مهم ترین مرحله دادرسی، اجرای حکم است که قانون گذار در قانون اجرای احکام مدنی، احکام آنها را وضع کرده است. زمانی که دادگاه، حکمی صادر می کند، باید به محکوم علیه ( کسی که محکوم شده است ) یا وکیل و یا قائم مقام قانونی او ابلاغ شود و محکوم له ( کسی که حکم به نفع او صادر شده است ) یا نماینده و یا قائم مقام قانونی او، باید کتبا اجرای حکم را از دادگاه، تقاضا نماید.

اجرای حکم، با صدور اجراییه به عمل می‌ آید و انجام این امر، به وسیله دادگاه نخستین است. مراحل صدور اجراییه، احکام خاص خود را دارد و حتی بعد از صدور، دارای مهلت قانونی مقرر برای اجرا است که محکوم له و محکوم علیه، باید به آن مطلع باشند. همچنین، اجراییه ها لزوما از دادگاه صادر نمی شوند و امکان صدور آنها از مراجع ثبتی نیز امکان پذیر است.

با توجه به اهمیت بحث اجرائیه در دعاوی میان افراد، در این مقاله، قصد داریم، به این سوال پاسخ دهیم که اجراییه چیست؟ سپس در ادامه، مراحل صدور و نحوه اعتراض و ابطال اجراییه را بررسی کرده و در آخر اجراییه ثبتی و نحوه ابطال آن را توضیح خواهیم داد. اگر در خصوص اجرائیه و مراحل صدور آن سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

اجراییه چیست ؟

اجراییه در لغت، به معنای برگه ای است که به منظور آگاهی کسی که اجرا علیه او است، از طرف اجرا مراجع دادگستری، مانند شورای اختلاف صادر شده و به محکوم علیه، ابلاغ می شود و پس از مهلت مقرر، اجرا حکم انجام می گیرد. در واقع اجراییه، فرم چاپی است که برای اجرای حکم و با تقاضای محکوم له صادر می شود .

مطابق ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی: " اجرای حکم، با صدور اجراییه به عمل می‌ آید، مگر این که در قانون، ترتیب دیگری مقرر شده باشد. اجرای حکم با صدور اجراییه، با دادگاه نخستین است. به موجب ماده 6 قانون اجرای احکام مدنی، باید تمامی مشخصات هویتی اصحاب دعوا در اجراییه نوشته شده و به امضا رییس دادگاه و مدیر دفتر رسیده و به مهر دادگاه، ممهور و برای ابلاغ فرستاده شوند. 

مشخصات هویتی شامل نام و نام خانوادگی و محل اقامت محکوم له و محکوم علیه است و همچنین، مشخصات حکم و موضوع آن و این که پرداخت حق اجرا به عهده محکوم علیه است، باید در اجراییه ذکر بشوند.

بر اساس ماده 7 قانون اجرای احکام مدنی: ‌"برگه های اجرائیه، به تعداد محکوم‌ علیهم، به علاوه دو نسخه صادر می‌ شود. یک نسخه از آن، در پرونده دعوی و نسخه دیگر، پس از ابلاغ به‌ محکوم‌ علیه، در پرونده اجرایی، بایگانی می‌ گردد و یک نسخه نیز، در موقع ابلاغ، به محکوم‌ علیه داده می‌ شود." در نتیجه تعداد برگ های اجراییه، به تعداد محکوم علیه ها بستگی دارد.

مراحل صدور اجراییه

برای بیان مراحل صدور اجراییه، ابتدا لازم است گفته شود که صدور اجرائیه، بدون درخواست محکوم له صورت نمی گیرد . بنابراین محکوم له، درخواست اجراییه را به دفتر دادگاه اعلام کرده و دفتر دادگاه صادر کننده حکم بدوی، درخواست اجرای حکم را به همراه پرونده به دادگاه تقدیم می کند . دادگاه، در صورت احراز شرایط برای صدور اجراییه ، دستور لازم برای صدور آن را صادر می کند . 

مراحل صدور اجراییه، شامل موارد ذیل، می باشد:

حکم قطعی صادر شده باشد و یا حکم بعد از دادگاه تجدید نظر قطعی شده باشد.

احکام دادگاه های دادگستری وقتی به موقع اجرا گذارده می‌ شود که به محکوم‌ علیه یا وکیل یا قائم‌مقام قانونی او ابلاغ شده باشد.

محکوم‌ له یا‌ نماینده و یا قائم‌مقام قانونی او کتبا تقاضا اجرای حکم را از دادگاه کرده باشد.

مهلت قانونی ده روزه برای محکوم علیه در نظر گرفته می شود تا حکم را اجرا کند.

نحوه اعتراض به اجراییه

اعتراض به اجرائیه، در شرایطی امکان پذیر است که در قانون پیش بینی شده است. برای نمونه به موجب ماده 11 قانون جرای احکام مدنی، اگر اشتباهی در صدور اجرائیه رخ داده باشد، هر یک از طرفین می تواند، نسبت به اجراییه اعتراض کند و درخواست تصحیح یا ابطال آن را نماید. برای مثال، اگر در مشخصات هویتی یکی از اصحاب دعوا اشتباهی شده باشد و اجراییه برای شخص دیگری صادر شده باشد در این حالت امکان اعتراض به آن وجود دارد.

مهم ترین موارد اعتراض به اجراییه در موارد نقض رای است. موارد نقض رای در ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی شرح داده شده است که اگر حکم یا قرار، دارای یکی از موارد زیر باشد، نقض می گردد. موارد نقض رای شامل موارد ذیل است:

دادگاه صادرکننده رای، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به موضوع را نداشته باشد و در مورد عدم رعایت صلاحیت محلی، وقتی که نسبت به آن ایراد شده باشد.

رای صادره خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی شناخته شود.

عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا در صورتی که به درجه ای از اهمیت باشد که رای را از اعتبار قانونی بیندازد.

آرای مغایر با یکدیگر، بدون سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.

تحقیقات انجام شده ناقص بوده و یا به دلایل و مدافعات طرفین توجه نشده باشد.

اگر اجراییه ای برای حکمی صادر شود که یکی از موارد بالا را دارد، در این حالت، اصحاب دعوا می توانند در دادگاه، نسبت به اجراییه اعتراض نمایند، دادگاه به این موضوع رسیدگی کرده و اگر اعتراض، دارای دلایل کافی بود اجراییه تصحیح یا باطل می گردد.

 نحوه ابطال اجراییه

 مهم ترین موارد ابطال اجراییه، موارد نقض رای مندرج در ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی است که شامل مواردی مانند نقص انجام تحقیقات مقدماتی، عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا و غیره می باشد. همچنین وجود اشتباه اثر گذار، در صدور اجراییه از موارد ابطال اجراییه می باشد.

در این شرایط، هریک از اصحاب دعوا که درخواست ابطال اجرائیه دارد باید به شعبه دادگاه بدوی صادر کننده رای مراجعه کرده و درخواست خود مبنی بر ابطلال اجراییه را اعلام کند، دادگاه بعد از بررسی درخواست ابطال، در صورتی که دلایل را قوی بداند، درخواست ابطال را پذیرفته و اجراییه را باطل می کند.

 اجراییه ثبتی چیست و نحوه ابطال آن

اگر شخصی دارای سند رسمی لازم اجرایی است که در سند انجام تعهداتی درج شده و فرد خواستار انجام این تعهدات است، در این حالت او می تواند، به یکی از مراجع صدور اجراییه ثبتی، مراجعه کرده و درخواست اجرای تعهد ذکر شده، را اعلام کند. به عنوان نمونه سند ازدواج، سند رسمی لازم اجرایی می باشد که پرداخت مهریه توسط مرد در آن تعهد شده است که در این حالت زن می تواند برای اجرای تعهد پرداخت مهریه به استناد این سند ازدواج، به یکی از این مراجع صدور اجراییه ثبتی مراجعه کرده و درخواست خود را اعلام کند.

بنابراین، به این نمونه اجراییه ها که به موجب یک سند رسمی لازم الاجرا و توسط مراجع صالح، مانند اداره دفاتر اسناد رسمی، اداره ثبت سند و غیره صادر می شوند، اجراییه ثبتی می گویند. در اجراییه ثبتی، نام و مشخصات متعهد، متعهد له و موضوع تعهد درج شده است.

حال ممکن است این سوال پیش بیاید، که نحوه ابطال اجراییه ثبتی به چه صورت است؟ به موجب ماده 1 ‌قانون اصلاح بعضی از مواد قانون ثبت و قانون دفاتر اسناد رسمی: "هر کس دستور اجرای اسناد رسمی را مخالف با مفاد سند یا مخالف قانون دانسته یا از جهت دیگری شکایت از دستور اجرا سند رسمی‌ داشته باشد می‌ تواند به ترتیب مقرر در آیین دادرسی مدنی، اقامه دعوی نماید." فردی که مفاد اجراییه را مخالف قانون می داند، می تواند طرح شکایت کند. در این حالت فرد متقاضی باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و با ثبت شکایت، خواسته خود مبنی بر ابطال اجراییه ثبتی را مطرح کند.

به موجب ماده دو این قانون، مرجع رسیدگی به دعاوی ناشی از دستور اجرای اسناد رسمی، در صلاحیت دادگاه محلی است که در حوزه آن دستور اجرا صادر شده بود. همچنین، رسیدگی به این دعوا تابع مقررات دادرسی اختصاری بوده و خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد. در ماده 5 قانون اصلاح بعضی از مواد قانون ثبت و قانون دفاتر اسناد رسمی، این توضیح داده شده است که اگر دادگاه، دلایل شکایت را قوی بداند یا در اجرا سند رسمی، ضرر جبران‌ ناپذیر باشد، به درخواست مدعی، بعد از گرفتن تامین‌، قرار توقیف عملیات اجرایی را می‌ دهد.

نمونه درخواست اجراییه

همان طور که در بخش های قبل توضیح دادیم، به موجب ماده 2 قانون اجرای احکام مدنی، اجراییه بعد از صدور حکم قطعی و با تقاضای کتبی محکوم‌ له یا‌ نماینده و یا قائم‌ مقام قانونی او از دادگاه، صادر می شود. بنابراین، برای دسترسی آسان تر شما عزیزان، یک نمونه درخواست اجراییه در ذیل قرار داده ایم، که فایل دانلود آن نیز در انتهای مقاله درج شده است.

ریاست محترم شعبه ..........

با عرض سلام و احترام

اینجانب.......... در خصوص پرونده....... به شماره......... که منجر به صدور داد نامه شماره ..............مورخ ......... شده و به قطعیت رسیده است، به موجب ماده ۲ قانون اجرای احکام مدنی، مصوب سال ۱۳۵۶ درخواست صدور اجرائیه و ابلاغ آن را به محکوم علیه خانم............. دارم .

با رعایت احترام

امضا

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اجراییه و مراحل صدور آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاور حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اجراییه و مراحل صدور آن​​ پاسخ دهند .