کودک همسری و قوانین آن

مقصود از کودک همسری، ازدواج فرد بزرگسال، با دختر یا پسر زیر سن قانونی و نابالغ می باشد و در قوانین ایران، سن بلوغ برای دختران، 13 سال تمام شمسی و برای پسران، 15 سال تمام شمسی، در نظر گرفته شده است. از مهم ترین عوارض کودک همسری، ابتلای کودک، به بیماری های روحی و قرار گرفتن در معرض خشونت خانگی است.

متاسفانه، علی رغم اهمیت فراوان به حقوق کودکان و تصویب پیمان نامه های بین المللی مختلف در این خصوص، همچنان می توان شاهد پدیده های نادرست و غیر قانونی، نسبت به کودکان بود که از شایع ترین و قابل توجه ترین آن ها، کودک همسری است.

با توجه به اینکه کودک همسری، عوارض منفی بسیاری برای کودک، خانواده وی و جامعه دارد، ضروری است، از مواردی چون، سن ازدواج کودکان در قانون، همچنین، حکم و آثارکودک همسری، مطلع بود و نظر اسلام و قرآن را در این باره، دانست. 

لذا در مقاله حاضر، سن ازدواج در حقوق ایران، مفهوم کودک همسری و قوانین آن، کودک همسری در قرآن و اسلام، مورد بررسی قرار گرفته و پس از ذکر حکم قانونی کودک همسری، در خصوص عوارض آن، صحبت شده است. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر می توانند، ادامه متن مقاله را مطالعه نمایند.

سن ازدواج در حقوق ایران

برای بررسی سن ازدواج در حقوق ایران، باید به قوانین مربوطه، یعنی قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده، مراجعه کرد و موادی که درخصوص سن قانونی ازدواج در ایران، تعیین تکلیف کرده اند را مورد بررسی قرار داد. بر اساس آنچه در ماده 1041 قانون مدنی و ماده 50 قانون حمایت از خانواده آمده، سن قانونی ازدواج دختران و پسران در ایران، حسب مورد، به شرح زیر است:

برای دختران، ۱۳ سال تمام شمسی

برای پسران، ۱۵ سال تمام شمسی

باید دانست، ازدواج در سنینی غیر از موارد فوق الذکر، به عنوان مثال، ازدواج کودکان زیر 10 سال، تنها در صورت وجود دو شرط همزمان، امکان پذیر است: شرط اول، اذن ولی قهری دختر یا پسر (پدر و جد پدری) و شرط دوم، احراز مصلحت ازدواج برای دختر و پسر زیر سن قانونی، توسط دادگاه. شایان ذکر است، دختران، تا مادامی که باکره هستند، صرف نظر از سن، برای ازدواج، به اذن ولی قهری، نیازمندند.

کودک همسری چیست

در پاسخ به این پرسش که کودک همسری چیست و قوانین آن، چه می باشد؟ باید گفت، در صورتی که دختر یا پسری، زیر سن قانونی در نظر گرفته شده برای ازدواج، به عقد دائم یا موقت زن یا مرد بزرگتر از خود درآید، کودک همسری، تحقق یافته است. (بر اساس آمار، در اغلب موارد، دختران، نسبت به پسران، بیشتر در معرض کودک همسری، قرار گرفته و می گیرند.)

باید دانست، در اغلب کشورهای جهان و در پیمان نامه حقوق جهانی کودک، افراد زیر 18 سال را کودک می انگارند و هرگونه ازدواج با دختر یا پسر زیر این سن را نقض حقوق کودک، تعرض به حریم جنسی وی و غیر قانونی تلقی می کنند.

با این حال، در برخی کشورها، به دلایلی نظیر اجازه قانون یا مذهب، پیروی از سنت یا خرافات، همچنین، به علت فقر و فشار خانوادگی و....، آنچه از نظر بسیاری از قوانین و کشورها، کودک همسری، تلقی می گردد، آزاد است و محدودیتی در خصوص ازدواج با کودکان (افراد زیر 18) سال، وجود ندارد یا سن قانونی برای ازدواج با دختران و پسران، بین بازه 13 تا 18 سال، در نظر گرفته شده است.

کودک همسری در قرآن و اسلام

در تیتر پیشین، کودک همسری و قوانین آن، مورد بررسی قرار گرفت و در این تیتر از مقاله، درباره کودک همسری در قرآن و اسلام و اختلاف نظراتی که در این زمینه وجود دارد، صحبت خواهد شد. در توضیح کودک همسری در اسلام، باید گفت:

بر اساس روایات و با مطالعه نظر فقها، استنباط می شود که در اسلام، محدودیتی برای ازدواج دختران و پسران زیر 18 سال، وجود ندارد و سن مشخصی برای این امر (ازدواج)، تعیین نشده و در صورتی که کودک، از استقلال فكری، همچنین بلوغ جسمی-فکری، برخوردار باشد، می تواند ازدواج کند؛

از منظر اسلام، این امکان وجود دارد، در شرایطی که کودک، از مواردی چون، استقلال فكری و بلوغ جسمی-فكری برخوردار نیست، با اذن ولی، ازدواج کند، منوط بر اینکه؛ مصلحت کودک در نظر گرفته شده باشد و ازدواج کودک، مفسده ای برای او، نداشته باشد.

در توضیح کودک همسری در قرآن و اینکه آیا قرآن، کودک همسری را مجاز می داند، دو نظریه، وجود دارد؛ گروهی، با استناد به آیه 4 سوره طلاق، معتقدند که کودک همسری، در قرآن به رسمیت شناخته شده و گروهی معتقدند، تفسیر گروه اول از آیه 4 سوره طلاق، اشتباه است و در هیچ یک از آیات قرآن، کودک همسری، تجویز نشده است.

آیه 4 سوره طلاق، در خصوص عده طلاق، تعیین تکلیف می نماید و در بخشی از آن، درباره عده زنانی که حیض (عادت ماهیانه) ندیده اند، صحبت می شود. گروهی که معتقدند، کودک همسری در قرآن، تجویز شده، به همین قسمت از آیه، استناد کرده و معتقدند، مقصود از کسانی که عادت ماهیانه نشده اند، کودکان و افراد نابالغ هستند؛

اما، گروهی که معتقدند، در هیچ سوره و آیه از قرآن، کودک همسری تجویز نشده، بر این باورند، مقصود این بخش از آیه 4 سوره طلاق، تعیین تکلیف درباره عده زنانی است که به دلایل مختلف، عادت ماهیانه نداشته اند و درباره عده طلاق فردی که به علت کودکی و نابالغی، قاعدگی نداشته، تعیین تکلیف، نشده است.

حکم قانونی کودک همسری

در توضیح حکم قانونی کودک همسری، باید گفت، در بسیاری از کشورهای جهان، کودک همسری، جرم است و با مرتکب این جرم، مطابق قانون، برخورد خواهد شد. در کشور ایران، جرمی تحت عنوان کودک همسری وجود ندارد و به تبع، مجازاتی نیز برای فردی که با کودک، ازدواج نموده، در نظر گرفته نشده است.

با این توضیح که در قانون مدنی ایران، سن ازدواج دختران، 13 سال تمام شمسی و سن ازدواج پسران، 15 سال تمام شمسی است و برای ازدواج زیر این سنین، اذن ولی قهری و حکم دادگاه، مورد نیاز می باشد. اما با این وجود، چنانچه فردی، بزرگ سال، بدون اذن ولی یا حکم دادگاه، اقدام به ازدواج با دختر یا پسر زیر 13 یا 15 سال نماید، مجازات نخواهد شد.

باید دانست، در حالت اخیر الذکر، یعنی در صورتی که فرد بزرگسال، بدون اذن ولی کودک و بدون حکم دادگاه، اقدام به ازدواج با دختر زیر 13 و پسر زیر 15 سال نماید، ازدواج وی، صحیح بوده و علی رغم نقض دستور قانون گذار در ماده 1041، مجازاتی برای فرد بزرگسال، در نظر گرفته نمی شود.

عوارض کودک همسری

عوارض کودک همسری، غیرقابل چشم پوشی است و با آگاه سازی هرچه بیشتر شهروندان جوامع مختلف در خصوص این عوارض، می توان تا حد زیادی، از تحقق کودک همسری، کاست. مهم ترین و شایع ترین عوارض کودک همسری، عبارتند از:

ابتلا به بیماری های مقاربتی و جنسی

آسیب های جسمی، به علت قرار گرفتن در معرض خشونت خانگی

نرخ بالای مرگ و میر، به علت بارداری در سن پایین

ابتلا به بیماری های استخوانی، به علت کمبود کلسیم ناشی از زایمان های متعدد در سنین پایین 

ترک تحصیل و رواج جرم

 درگیری با انواع بیماری های روحی، نظیر افسردگی و...

بالارفتن نرخ و آمار خودکشی، خیانت، فرار از منزل، خلاف و اعتیاد. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص سن قانونی بلوغ در قوانین ایران می توانند، نسبت به مطالعه و بررسی مقاله پیشنهادی در لینک در ادامه بخوانید، اقدام کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص کودک همسری و قوانین آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون کودک همسری و قوانین آن پاسخ دهند.