تفاوت اقاله با فسخ و انفساخ

اقاله، به معنای انحلال عقد با اراده دو طرف قرارداد می باشد؛ در حالیکه فسخ به معنای انحلال عقد از سوی یکی از طرفین قرارداد می باشد. انفساخ نیز انحلال عقد به حکم قانون خواهد بود. تفاوت اقاله با انفساخ در این است که اقاله، تنها در عقود لازم، اعمال شده، در حالیکه انفساخ، در عقود لازم و جایز، جاری خواهد بود. 

بر اساس ماده 10 قانونی مدنی، تمامی قراردادهای منعقد شده میان افراد، تا جایی که مخالف قوانین امری نباشند، معتبر بوده و قابل احترام هستند. افراد، ممکن است برای امور مختلفی، نظیر انجام یک تعهد در قبال دریافت مزد، خرید و فروش یک ملک یا هر امری که مالیت دارد، اقدام به انعقاد قرارداد با یکدیگر نمایند. پس از انعقاد قرارداد، طرفین آن، باید به مفاد قرارداد، پایبند بوده و نمی توانند، هر زمان که بخواهند، نسبت به برهم زدن آن، اقدام کنند. 

با این وجود، ممکن است اشخاص، بعد از مدتی تصمیم به انحلال عقد بگیرند یا آنکه عقد به علت یا سببی اجرا نشده و منحل گردد. قانونگذار در قانون مدنی انحلال قرارداد را به سه صورت اقاله، فسخ و انفساخ، با استثنائاتی، جایز دانسته و شرایط هر یک را به تفصیل بیان نموده است.

در همین راستا قصد داریم در این مقاله، ابتدا اقاله، فسخ و انفساخ را تعریف نموده و در ادامه، تفاوت اقاله با انفساخ و فرق اقاله با فسخ را بررسی نماییم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه، در ادامه مقاله، با ما همراه باشید.

تعریف اقاله، فسخ و انفساخ

ماده 183 قانون مدنی، عقد را اینگونه تعریف می نماید: «عقد عبارت است از اینکه، یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر، تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن‌ها، قرار گیرد.» اما در برخی شرایط، طرفین قرارداد، تصمیم به انحلال عقد گرفته یا قرارداد، بنا به دلایلی، منحل می شود. به طور کلی، انحلال قرارداد را می توان، به سه حالت اقاله، انفساخ و فسخ تقسیم نمود. در ادامه به تعریف هر یک خواهیم پرداخت.

فسخ: ماده 219 قانون مدنی، عقد را الزام آور و قابل اتباع برای طرفین قرارداد معرفی می نماید. با این وجود، این ماده، خیاراتی را برای طرفین عقد، قرار داده است که در صورت وقوع آنها، طرفین، حق فسخ قرارداد را خواهند داشت. فسخ به معنای زایل نمودن است. زمانی که لفظ فسخ را در مورد عقد، به کار بریم، به معنای باطل نمودن تمامی تعهدات طرفین، به صورت یک طرفه در قرارداد است.

تفاسخ یا اقاله: ماده 283 قانون مدنی، مقرر می دارد: «بعد از معامله، طرفین می توانند به تراضی، آن را اقاله و تفاسخ کنند.» بر اساس این ماده، اقاله، یکی از موارد انحلال قرارداد، بعد از انجام معامله، با موافقت و رضایت دو طرف قرارداد می باشد. اقاله قرارداد، یعنی، اشخاصی که قرارداد را منعقد نموده اند، تصمیم بگیرند، ادامه تعهد به قرارداد را متوقف و قرارداد را بین خودشان منحل کنند. 

انفساخ: انفساخ به معنای ابطال غیر ارادی و قهری عقد می باشد. به عبارت دیگر طرفین قرارداد، در انفساخ قرارداد، نقشی نداشته و به حکم قانون، اتفاق می افتد. به عنوان مثال، عقد وکالت با فوت وکیل یا موکل، منحل می شود. از آنجا که این مورد، تنها بر اساس حکم قانون بوده و طرفین در آن نقشی ندارند، انفساخ نامیده می شود. 

تفاوت اقاله با انفساخ

در بخش قبل موارد انحلال عقد را نام برده و هر یک را تعریف نمودیم. همانطور که گفته شد، ماده 219 قانون مدنی، عقودی را که بر اساس قانون، واقع می شوند را لازم‌ الاتباع و الزام آور دانسته است، مگر اینکه به رضای طرفین اقاله یا به علت ‌قانونی، فسخ شود. سوالی که در این بخش مطرح می شود آن است که فرق اقاله با انفساخ چیست، در این بخش به بررسی این مورد خواهیم پرداخت. 

در مورد فرق این دو باید گفت، اقاله تنها در عقود لازم امکان پذیر است، در حالیکه انفساخ در عقود لازم و جایز، جاری می باشد. عقد لازم، عقدی است که جز در موارد معینه، در قانون، امکان فسخ آن برای هیچ یک از طرفین، وجود ندارد. اما در عقد جایز، هر یک از طرفین، هر زمان که بخواهد، می توانند آن را فسخ کند.

به عنوان مثال، طبق ماده 954 قانون مدنی، عقد وکالت که عقدی جایز است، با فوت یا حجر هر یک از طرفین عقد، منفسخ می گردد یا ماده 387 قانون مدنی، عقد بیع را که عقدی لازم است، در صورتی که مبیع قبل از تسلیم، بدون تقصیر و اهمال بایع، تلف شود، منفسخ می داند. 

تفاوت اقاله با فسخ

همانطور که در بخش های قبل، بیان نمودیم، یکی از راه های انحلال عقد، فسخ می باشد. فسخ به معنای آن است که یکی از طرفین عقد، با اراده خود عقد را به هم بزند. سوالی که در این بخش، مطرح می شود آن است که فرق اقاله با فسخ چیست؟ در این بخش، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

فسخ در عقود جایز و عقود لازم، صورت می گیرد. به طور مثال، طبق ماده 1120 قانون مدنی «عقد دائم، به فسخ یا طلاق، منحل می شود» و همچنین، ماده 1122 قانون مدنی، موارد فسخ نکاح که به طرفین، اختیار فسخ را می دهد، بیان نموده است. فرق فسخ با اقاله در این است که در اقاله، دو طرف، با هم تصمیم به برهم زدن معامله دارند، اما در فسخ، به اراده یک طرف، عقد منحل می گردد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت اقاله با فسخ و انفساخ در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفاوت اقاله با فسخ و انفساخ پاسخ دهند.