معاملات سوآپ یا قرارداد معاوضه ای

در پاسخ به این سوال که معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای چیست باید گفت که سواپ قراردادی است که برای مبادله کردن جریان های مالی در آینده مورد استفاده قرار می گیرد که انواع آن  شامل سوآپ کالا، سوآپ نکول اعتباری، سوآپ سهام و . . . می شود. همچنین یکی از ویژگی های مهم معامله سوآپ این است که در بازارهای غیر رسمی انجام می شود و نیازی به ثبت  ندارند.

برخی از قرارداد های مالی در مدیریت ریسک و بهینه ‌سازی سرمایه‌گذاری‌ ها، جز ابزارهای کلیدی محسوب می شوند. یکی از این ابزارهای مهم، قرارداد سوآپ است که به ‌ویژه در بازارهای مالی امروزی، نقش به سزایی در تسهیل معاملات و مدیریت ریسک ‌های مالی ایفا می‌کند.

در واقع معاملات سوآپ یا معاوضه ای به سرمایه گذاران این امکان را می دهد تا ریسک های مرتبط با نوسانات را مدیریت کنند. به همین دلیل شناخت و آگاهی از معاملات سواپ و جزئیات آن نظیر ویژگی، اجزای تشکیل دهنده و انواع این معامله برای سرمایه گذاران به نظر امری ضروری می باشد.

از این رو، در این مقاله، پس از پاسخ به این که پرسش معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای چیست و ویژگی و اجزای تشکیل دهنده آن چه می باشد؛ به  انواع آن پرداخته می شود. در نهایت؛ تفاوت پیمان های آتی با معاملات سوآپ  مورد بررسی قرار می گیرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص با ما همراه باشید.

معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای به زبان ساده چیست

یک نوع از قراردادهای مشتقه، قرارداد های سوآپ می باشد که در تجارت کاربرد بسیاری دارد. اما سوالی که ممکن است در ذهن برخی از افراد ایجاد شود این است که معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای به زبان ساده چیست و چه ماهیتی دارد که در این بخش پاسخ به آن مورد بررسی قرار می گیرد. 

سواپ در لغت به معنای عوض کردن و مبادله کردن است. سوآپ یا معاوضه یک قرارداد بین دو طرف برای مبادله مالی است. در واقع در این قرارداد طرفین توافق می کنند که جریان‌های نقدی یا بدهی‌ های خود را مبادله کنند. به زبان ساده تر در قرار داد سواپ طرفین تعهد می کنند که پرداخت‌ های آتی خود را با مجموعه ‌ای از پرداخت ‌های آتی طرف مقابل عوض کنند.

قرارداد سوآپ در اواخر دهه 1980 معرفی شد و به سرعت به یکی از رایج ترین قراردادهای مالی تبدیل شد که از جمله پرکاربرد ترین آن ها می توان به سوآپ نفتی، سوآپ ارزی، سوآپ گوشی، سوآپ در فارکس و سوآپ آزمایشگاهی اشاره نمود که در ادامه هر کدام از این موارد توضیح داده می شود.

سوآپ نفتی: سوآپ نفتی یک نوع قرارداد مالی است که در آن دو طرف توافق می‌کنند تا جریان‌های نقدی مرتبط با قیمت نفت را مبادله کنند. این نوع سوآپ به ‌ویژه برای شرکت ‌های نفتی، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفتی و همچنین سرمایه‌گذاران مالی که در بازار نفت فعالیت می‌کنند، کاربرد دارد.

سوآپ ارزی: یک نوع قرارداد مالی است که در آن دو طرف توافق می‌کنند تا مبلغ مشخصی از ارزهای مختلف را در یک تاریخ معین مبادله کنند.

سوآپ گوشی: سوآپ گوشی به معنی انتقال قطعات برد گوشی آسیب دیده بر روی یک برد سالم، بدون حذف اطلاعات گوشی می باشد که در اصطلاح به آن احیای گوشی مرده می گویند.

سوآپ در فارکس: سوآپ در فارکس به هزینه یا درآمدی اشاره دارد که ناشی از نگهداری یک موقعیت (پوزیشن) در بازار فارکس برای یک شب است. به زبان ساده تر سوآپ در فارکس به کارمزد شبانه ای اشاره دارد که به کارگزار برای مبادله تعلق می گیرد.

لازم به ذکر است سوآپ آزمایشگاهی نوعی از قراردادهای سوآپ محسوب نمیشود، پس در پاسخ به پرسش سوآپ در پزشکی چیست باید گفت در واقع سوآپ در پزشکی همان سوآپ آزمایشگاهی است که وسیله ای پرکاربرد برای استفاده در محیط آزمایشگاهی می باشد. 

ویژگی قراردادهای معاوضه ای یا سوآپ

معاملات سوآپ دارای ویژگی خاصی هستند که آن ها را از سایر ابزار و معاملات مالی متمایز می کند. حال در این بخش از مقاله به جهت آشنایی بیشتر کاربران به ویژگی قراردادهای معاوضه ای یا سوآپ پرداخته می شود که این ویژگی ها به شرح زیر می باشد:

اولین ویژگی قرارداد سواپ این است که قراردادهای معاوضه ای معمولا در بازارهای غیر رسمی انجام می شود و نیازی به ثبت ندارند و این موضوع ممکن است معایبی به همراه داشته باشد که از جمله مهم ترین آن می توان به عدم امنیت و ریسک بالای این معاملات اشاره نمود.

همچنین قرارداد سوآپ جز قراردادهای لازم است و طرفین حق برهم زدن آن را ندارند. زیرا این قرارداد در عرصه بین الملل اهمیت بسیاری دارد و بهم زدن آن بدون هیچ دلیل خاصی، موجب نا امنی در نظام قراردادهای بین المللی می شود. ویژگی بعدی این است که قراداد سواپ را باید از نوع قراردادهای رضایی دانست زیرا این قرارداد بر اساس توافقات طرفین و بدون هیچ تشریفاتی منعقد می شود. 

اجزای تشکیل دهنده معامله قرارداد سوآپ یا معاوضه

در خصوص اجزای تشکیل دهنده معامله قرارداد سوآپ یا معاوضه باید گفت که این معامله از چندین جز کلیدی تشکیل شده اند که هریک نقش مهمی در تعیین شرایط و نحوه اجرای قرارداد دارند. اولین جز اصلی دارایی پایه است. منظور از دارایی پایه دارایی است که در قرارداد به آن اشاره و قرار است در آینده معاوضه شود. لازم به ذکر است که این دارایی می تواند وام، اوراق قرضه، سبد دارایی‌ها در بورس (پرتفوی) و . . . باشد. 

یکی دیگر از اجزای تشکیل دهنده قرارداد سوآپ، خریدار و فروشنده می باشد. به عبارت بهتر خریدار در قرارداد سوآپ، به عنوان سرمایه گذار یا فروشنده حمایت شناخته می شود و با دریافت کل بازده مبلغ قرارداد موافقت می کند. از طرف دیگر فروشنده یا همان خریدار حمایت کسی است که نرخ بازده کل را تعیین و تعهد می کند آن را به طرف مقابل پرداخت کند.

جز بعدی صرف سوآپ می باشد. صرف سوآپ به مجموعه پرداختی هایی اشاره دارد که فروشنده قرار است آن را در آینده پرداخت کند. در این خصوص باید توجه داشت که طرفین میزان صرف سوآپ و زمان پرداخت آن را مشخص می کنند. در نهایت مرجع سواپ، اخرین اجزای تشکیل دهنده سوآپ است. مرجع سواپ، شرکت دولت یا صادرکننده وام است که نحوه و زیرساخت پرداخت بدهی را معین می‌کند.

انواع قراردادهای سوآپ یا معاوضه

معاملات سوآپ به چندین نوع مختلف تقسیم می شود که هر یک ویژگی ها و کابردهای خاص خود را دارند. حال در این قسمت از مقاله به جهت آشنایی بیشتر کاربران به انواع قراردادهای سوآپ یا معاوضه پرداخته می شود و در خصوص هر کدام توضیحاتی ارائه می گردد.

قرارداد سوآپ ارزی (currency swap): سوآپ ارز معامله ای است که در آن دو طرف مبلغ را به ارز های مختلف مبادله می کنند به عبارت بهتر طرفین پرداختی های خود با ارز انجام می دهند. لازم به ذکر است که این نوع معامله معمولا برای مدیریت و کاهش ریسک ناشی از نوسانات ارزها استفاده می شود که از رایج ترین انواع آن سوآپ ارز ثابت-ثابت می باشد.

قرارداد سوآپ نرخ بهره(interest rate swap): در این قرارداد طرفین نرخ بهره را بر اساس یک واحد پولی واحد محاسبه و پرداخت می کنند. در این حالت مبلغ اسمی دو طرف قرارداد با هم برابر است که می توانند آن را به شکل شناور یا ثابت پرداخت کنند.

قرارداد سوآپ نرخ بازده کل (TRORS-Total Rate Of Return Swap): در این نوع سوآپ دو طرف قرارداد بازده کلی که حاصل از یک دارایی پایه است را با پرداخت هاب ثابت یا شناور معاوضه می کنند.

قرارداد سوآپ سهام (Equity swap): این نوع قرارداد بر روی بازدهی سهام است و درآن سبدی از سهام یا شاخص سهام با یکدیگر معاوضه می شود ، بازده مورد نظر در این قرارداد می تواند سود نقدی یا منفعت سرمایه در یک مدت مشخص باشد.

قرارداد سوآپ کالا (Commodity swap): در این قرارداد دارایی پایه به صورت کالا می باشد. به این شکل که شرکت برای تامین کالای مورد نیاز خود در آینده و در جهت مدیریت کردن ریسک تغییرات قیمت ها ، مبلغ ثابتی را می پردازد و طرف دیگر قرارداد مبالغی را بر اساس قیمت کالاها به شرکت پرداخت می کند.این نوع قرداد سوآپ بیشتر در خصوص کالاهایی چون نفت و طلا کاربرد دارد.

قرارداد سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap-CDS): قرارداد سوآپ نکول اعتباری نوعی قرارداد مالی است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد که ریسک نکول (عدم پرداخت بدهی) یک دارایی اعتباری، مانند اوراق قرضه یا وام، را به یک طرف ثالث منتقل کنند. به عبارت بهتر در این نوع قرارداد، خریدار سوآپ متعهد می شود در بازه زمانی مشخص مبلغی را به فروشنده سوآپ(شرکت بیمه) پرداخت کند. در مقابل شرکت بیمه نیز متعهد می شود در صورت وقوع نکول (عدم پرداخت)، مبلغی را به طرف اول پرداخت کند.

بنابراین با توجه به توضیحات فوق باید گفت که هریک از انواع قرادادهای سوآپ برای مدیریت ریسک های مالی و بهینه سازی ساختار مالی استفاده می شود و انتخاب نوع مناسب بستگی به نیازها و شرایط خاص هر دو طرف دارد. اما با این وجود سوآپ ارز یکی از رایج ترین انواع سوآپ می باشد.

تفاوت پیمان های آتی با معاملات سوآپ

پیمان های آتی و معاملات سوآپ هر دو ابزار مالی هستند که برای مدیریت ریسک انجام می شود. حال سوالی که ممکن است که برای عده ای از افراد مطرح شود این است که تفاوت پیمان های آتی با معاملات سوآپ چیست که در این بخش به صورت مفصل به آن پرداخته می شود.

پیمان های آتی و معاملات سوآپ هر دو ابزارهای مالی مشتقه هستند که برای مدیریت ریسک استفاده می شوند اما تفاوت های مهمی بین این دو وجود دارد. پیمان های آتی قراردادهایی معمولا کوتاه مدت هستند و سررسیدهای کوتاه تری دارند.

در حالی که قرارداد سوآپ توافقی است که در آن دو طرف جریان‌های نقدی را در طول زمان مبادله و با هدف کاهش ریسک انجام می شوند. تفاوت دیگر پیمان آتی و قرارداد سوآپ در این است که تسویه در قرارداد سواپ معمولاً در طول زمان و بر اساس دوره‌های مشخص مانند ماهانه یا سالانه انجام می‌شود ولی در پیمان آتی یک بار در تاریخ مشخص تسویه صورت می گیرد. از طرف دیگر قرارداد سوآپ در خارج از بورس و بر حسب شرایط و توافق طرفین معامله صورت می گیرد اما پیمان های آتی در بورس و در چارچوب خاصی منعقد می شود. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای در کانال تلگرام عقود و قراردادها عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع معاملات swap یا قرارداد معاوضه ای در پاسخ دهند.