نحوه اجرای احکام کیفری

نحوه اجرای احکام کیفری، بر اساس قانون اجرای احکام، بدین صورت است که پس از صدور حکم قطعی، در هر یک از مراحل دادرسی، پرونده، جهت اجرای حکم، به اجرای احکام دادسرا فرستاده می شود. صدور رای قطعی، مجنون یا باردار نبودن متهم، از جمله شرایط احکام کیفری قابل اجرا است. جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی، صرفا در موارد پیش بینی شده در قانون، نظیر گذشت شاکی، عفو و سایر موارد قانونی، امکان پذیر می باشد.

 هدف هر فرد، برای مطرح کردن شکایت خود در دادسرا، دادگاه کیفری، دادگاه حقوقی و سایر نهادهای دادگستری، رسیدن به نتیجه است. آخرین پروسه، در رسیدگی به پرونده، مرحله اجرای احکام می باشد. بدون اجرای حکم صادر شده توسط دادگاه، تلاش های فرد، جهت احقاق حق خود و یا رساندن مرتکب جرم به سزای عمل وی، بی نتیجه خواهد ماند.

بر همین اساس، قانون گذار، در قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری، موادی را به موضوع اجرای احکام حقوقی و کیفری، اختصاص داده و نحوه اجرای احکام کیفری و حقوقی، تشریفات آن، مرجع صالح جهت این امر و موارد جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی را پیش بینی نموده است. 

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، بگوییم اجرای احکام چیست و نحوه اجرای احکام کیفری را بررسی کرده؛ سپس، شرایط احکام کیفری قابل اجرا را بر اساس قانون اجرای احکام، توضیح دهیم و بگوییم که جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی، در چه شرایطی، امکان پذیر است. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

نحوه اجرای احکام کیفری

همانگونه که گفتیم، آخرین پروسه، در رسیدگی به پرونده، مرحله اجرای احکام، بر اساس قانون اجرای احکام می باشد. حکم صادر شده، در موضوعات حقوقی و کیفری، مطابق تشریفات پیش بینی شده در قوانین آیین دادرسی، قابل اجرا، توسط اجرای احکام، خواهد بود. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص نحوه اجرای احکام کیفری، صحبت کنیم. 

برای پاسخ به این پرسش که اجرای احکام چیست و نحوه اجرای احکام کیفری، چگونه است، باید گفت: پس از شروع دعوا، با ارائه شکواییه، جز در موارد استثنا شده از سوی قانون گذار، پرونده به دادسرا ارسال می شود تا تحقیقات مقدماتی راجع به جرم، صورت گیرد. پس از طی مراحل رسیدگی، چنانچه، دلایل کافی، جهت انتساب جرم، به متهم موجود باشد، با صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده، به دادگاه صالح، ارسال می شود. دادگاه با بررسی های لازم، اقدام به صدور رای مقتضی کرده و پرونده را مجددا برای اجرای حکم، به دادسرا، ارسال می کند. 

بنابراین، نحوه اجرای احکام کیفری، بر اساس قانون اجرای احکام، بدین صورت خواهد بود که ابتدا باید رای قطعی، توسط دادگاه، صادر شده و پرونده به شعبه اجرای احکام دادسرایی که در معیت دادگاه انجام وظیفه کرده، ارسال شود. سپس، دادستان یا معاونت اجرای احکام کیفری ای که تحت ریاست و نظارت دادستان است، به دستور دادگاه و به تقاضای شاکی، اقدام به اجرای احکام کیفری قطعی کنند. 

با توجه به اینکه حکم صادر شده، حبس، مجازات های بدنی، مجازات نقدی یا مجازات سالب حیات ( اعدام، قصاص، صلب، رجم ) باشد، نحوه اجرای متفاوتی خواهد داشت. در مواردی که اجرای حکم، نیاز به درخواست محکوم له داشته باشد، اجرای حکم، منوط بر درخواست شاکی جرم خواهد بود.

شرایط احکام کیفری قابل اجرا

در قسمت قبل، در خصوص اینکه اجرای احکام چیست و نحوه اجرای احکام کیفری، پس از صدور کیفرخواست، ارسال پرونده به دادگاه و صدور حکم قطعی توسط دادگاه، چگونه است، توضیح دادیم. همچنین، گفتیم که بسته به نوع مجازات و بسته به اینکه اجرای حکم، نیاز به تقاضای شاکی، داشته باشد یا خیر، نحوه اجرای احکام کیفری، متفاوت خواهد بود. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص شرایط احکام کیفری قابل اجرا، در قانون اجرای احکام، صحبت کنیم و بگوییم که حکم کیفری قابل اجرا، دارای چه شرایطی است. این شرایط، عبارتند از:

رای صادره توسط دادگاه، قطعی شده باشد و مهلت های واخواهی و تجدید نظر از رای، منقضی شده باشند و به تبع آن، رای قطعی شود.

در مواردی که نیاز به درخواست شاکی جرم، جهت اجرای احکام کیفری است، شاکی، تقاضای اجرای حکم کیفری را کرده باشد.

متهم به مجازات شلاق تعزیری، باردار، عادت ماهیانه یا بیمار نبوده (بیماری ای که به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای مجازات، سبب تشدید آن شود) و در صورتی که دارای جنون ادواری است، در دوره افاقه به سر ببرد. همچنین در خصوص مجازات حبس نیز متهم دارای جنون یا بیماری ای که به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای مجازات، سبب تشدید آن شود، نباشد.

پس از توضیح، در خصوص شرایط احکام کیفری قابل اجرا، در ادامه، در خصوص جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی، صحبت خواهیم کرد.

جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی

در قسمت های قبل، در خصوص اینکه اجرای احکام چیست و نحوه اجرای احکام کیفری در دادسرا و شرایط احکام کیفری قابل اجرا، چگونه است، توضیح دادیم و گفتیم که قطعی شدن حکم یا درخواست شاکی خصوصی، از جمله شرایط احکام کیفری قابل اجرا، بر اساس قانون اجرای احکام هستند. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص موارد جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی، با توجه به قانون اجرای احکام و قانون آیین دادرسی کیفری صحبت کنیم که عبارتند از:

فوت متهم یا محکوم علیه در مجازات‌های شخصی: از جمله عواملی است که سبب جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی خواهد شد.

گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت: از دیگر، مواردی است که می تواند از اجرای حکم کیفری قطعی، جلوگیری کند.

شمول عفو: شمول عفو، سبب توقف اجرای مجازات کیفری قطعی و در مواردی که هنوز، مجازات، اجرا نشده است، سبب جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی خواهد شد.

نسخ مجازات قانونی: نسخ مجازات قانونی که مرتکب جرم، به آن متهم شده است نیز از دیگر موارد توقف اجرای حکم کیفری قطعی و یا جلوگیری از اجرای آن است.

مرور زمان در مجازات‌های بازدارنده: چنانچه جرم ارتکابی، دارای مجازات های بازدارنده باشد و مشمول مروز زمان گردد، این امر، از اجرای حکم کیفری قطعی، جلوگیری خواهد کرد.

بارداری، عادت ماهیانه، در دوران شیر دهی بودن (صرفا برای دو سال) ، بیماری که به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای مجازات، سبب تشدید آن گردد و در حالت جنون بودن در جنون ادواری، به طور موقت، سبب جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی در خصوص اجرای حکم شلاق می شوند. جنون و بیماری (در مواردی که به تشخیص پزشکی قانونی اجرای آن، سبب تشدید بیماری شود)، در اجرای مجازات حبس نیز از موارد توقف اجرای مجازات، به طور موقت، خواهند بود.

درخواست اعاده دادرسی، در موارد مربوط به جرایم سالب حیات، قطع عضو و یا قلع قمع نیز، تا زمان تعیین تکلیف پذیرش یا عدم پذیرش درخواست اعاده، می تواند، سبب توقف اجرای احکام کیفری قطعی شود.

شایان ذکر است، در غیر از موراد قطع عضو، قصاص عضو و قلع و قمع نیز فرد می تواند، از دادگاه، تقاضای توقف عملیات اجرایی تا مشخص شدن نتیجه اعاده دادرسی را بنماید و در صورت موافقت دادگاه، با سپردن تامین مناسب، از ادامه عملیات اجرایی، تا مشخص شدن نتیجه اعاده، جلوگیری کند. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه اجرای احکام کیفری ​در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه اجرای احکام کیفری​​ پاسخ دهند.