مهم ترین دلیل ارجاع به اداره سجل کیفری، انجام امور مربوط به درخواست گواهی عدم سوء سابقه کیفری می باشد. صدور این گواهی، ممکن است بنا به دلایلی همچون استخدام و یا برخورداری از برخی حقوق اجتماعی یا به منظور استفاده دادگاه، صادر شود. در صورتی که فرد، محکومیت کیفری موثر داشته باشد، به محض گذشت مواعد قانونی، رفع اثر از سجل کیفری صورت می گیرد.

   

عناوین اصلی این مقاله

• سجل کیفری چیست؟
• دلایل ارجاع به اداره سجل کیفری چیست؟
• چه جرایمی در سجل کیفری ثبت می‌ شوند؟
• رفع اثر از سجل کیفری
سوالات متداول

امروزه، اطلاع از سابقه کیفری افراد، تبدیل به بخش بسیار مهمی از فرایند استخدام افراد در سازمان ها و ادارات مختلف شده است؛ به نحوی که بسیاری از افراد، با مفهوم سوء سابقه کیفری، آشنا شده اند. هرچند که به لحاظ حقوقی، سابقه کیفری با آنچه که بعضا در عرف شناخته شده است، متفاوت بوده و آثار متنوعی بر جای می گذارد.

به عنوان مثال، سوء سابقه کیفری، صرفا در مواردی است که جرم عمدی، ارتکاب یافته و محکومیت، قطعی شده است. اما گاهی ممکن است افراد، بنا به دلایل متفاوتی، به اداره سجل کیفری ارجاع داده شوند تا یکسری تشریفات قانونی و قضایی را انجام داده و نتیجه آن را به مرجع ذی صلاح گزارش نمایند. لذا آشنایی با دلایل ارجاع به این اداره و نحوه سوء اثر از سجل کیفری، پر اهمیت است.

 به همین دلیل، در این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که سجل کیفری چیست و دلیل ارجاع به اداره سجل کیفری چیست؟ در ادامه، به توضیح این مطلب می پردازیم که چه جرایمی در سجل کیفری ثبت می شوند و رفع اثر از سجل کیفری به چه صورت است.

سجل کیفری چیست؟

در گذشته، به شناسنامه افراد که حاوی مشخصات و اطلاعات هویتی بود، سجل گفته می شد که امروزه، این مفهوم، تغییر یافته است. اما در هر حال، در زبان عرفی، ممکن است از مشتقات آن، همچنان استفاده شود. یکی از مفاهیم مربوطه، سجل کیفری است که در این قسمت، قصد داریم به بررسی مفهوم آن پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که سجل کیفری چیست؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که منظور از سجل کیفری، همان پرونده کیفری افراد است که حاوی مشخصات مربوط به محکومیت های کیفری موثر وی می باشد و به نوعی، به منزله خلاصه ای از وجود یا عدم وجود سابقه محکومیت کیفری موثر برای فرد می باشد.

امروزه، عمدتا از مفاهیمی همچون گواهی عدم سوء پیشینه یا گواهی عدم سوء سابقه کیفری، به جای سجل کیفری، یاد می شود که شامل اطلاعاتی از قبیل نوع جرم واقع شده، تاریخ ارتکاب آن، مجازات تعیین شده برای جرم، مدت زمان محکومیت و تاریخی است که این حکم قطعی شده است.

ماده 488 قانون آیین دادرسی کیفری، مرجعی تحت عنوان واحد سجل کیفری و عفو و بخشودگی مورد پیش بینی قرار داده است که بر این اساس، از جمله وظایف واحد سجل کیفری و عفو و بخشودگی آن است که اقدام به تنظیم برگ سجل کیفری محکوم علیه در خصوص محکومیت های موثر کیفری نموده و این امر را از طریق ثبت و درج مشخصات دقیق و اثر انگشت و تصویر فرد به صورت الکترونیکی نموده و همچنین، بانک اطلاعاتی مجرمان خطرناک، متهمان تحت تعقیب و متواری و محکومان فراری، را نیز، ایجاد می نماید.

در همین راستا، آیین نامه سجل قضایی نیز، به تصویب رسیده است که بر اساس آن، سامانه ای الکترونیک، به منظور تجمیع و دسترسی به اطلاعات مربوطه، مورد پیش بینی قرار گرفته است که اقدامات لازم به منظور دریافت سجل کیفری از طریق آن انجام می شود. پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر مقاله زیر را مطالعه نمایید.

دلایل ارجاع به اداره سجل کیفری چیست؟

سجل کیفری، یک مدرک قضایی است که باید توسط اداره سجل کیفری صادر شود و به همین دلیل، واجد اهمیت بسیار زیادی است. امروزه، بسیاری از افراد، ممکن است برای دریافت برخی از خدمات عمومی، نیازمند دریافت سجل کیفری خود باشند. در همین رابطه، ممکن است این سوال مطرح شود که علت اعلام نياز به مراجعه شخص به واحد سجل كيفري چه بوده و به عبارت دیگر، دلیل ارجاع به اداره سجل کیفری چیست؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که یکی از مهم ترین دلایل ارجاع به اداره سجل کیفری، آن است که برخی از افرادی که متقاضی استخدام در سازمان ها و ادارات دولتی هستند، می بایست مدرک مهمی تحت عنوان گواهی عدم سوء پیشینه کیفری را تحویل بدهند. به همین دلیل، ممکن است با درخواست ادارات دولتی، افراد به اداره سجل کیفری ارجاع داده شوند.

علاوه بر این، از آن جهت که افرادی که سابقه محکومیت کیفری موثر دارند از برخی از خدمات اجتماعی از قبیل داوطلبی جهت نمایندگی مجلس، کاندیداتوری ریاست جمهوری یا برخی مقامات انتخابی دیگر، محروم می شوند، شرط ثبت نام در چنین انتخاباتی، ارائه گواهی عدم سوء سابقه کیفری است و به همین دلیل، ممکن است افراد، به اداره سجل کیفری ارجاع شوند. در همین ارتباط، ماده 26 قانون مجازات اسلامی، مصادیق محرومیت از حقوق اجتماعی را ذکر نموده است.

همچنین، ارائه گواهی عدم سوء پیشینه ای که فرد، در آن محکومیت موثری نداشته باشد، ممکن است در صدور رای دادگاه و برخورداری از برخی تخفیف های قانونی، تاثیر گذار باشد. لذا ممکن است دادگاه، از فرد، چنین گواهی را تقاضا نماید. به عنوان نمونه، قرار تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، صدور قرار بایگانی پرونده و نیز، ارائه مهلت برای اخذ رضایت شاکی، همگی منوط به ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری موثر می باشند.

نکته مهم، اینجاست که در حال حاضر، افرادی که قصد استعلام سجل کیفری را دارند، می توانند به دو روش حضوری و اینترنتی، اقدام به این امر نمایند؛ بی آنکه نیازی به ارجاع به اداره سجل کیفری باشد. در روش حضوری، متقاضی می تواند با مدارک هویتی، به پلیس بعلاوه 10 مراجعه نموده و در روش غیر حضوری، می توان از طریق سامانه ثنا adliran.ir، اقدام به درخواست گواهی عدم سوء پیشینه نمود که جزئیات آن در مقاله زیر نیز، توضیح داده شده است.

چه جرایمی در سجل کیفری ثبت می‌ شوند؟

برخی از افراد، تصور می کنند که سجل کیفری فرد، حاوی تمامی محکومیت های کیفری بوده و یا اینکه ممکن است که حتی قبل از صدور حکم محکومیت کیفری نیز، پرونده یا سجل کیفری ایشان، خدشه دار شود. اما حقیقتا اینگونه نیست؛ بلکه درج محکومیت کیفری موثر در پرونده، منوط به حصول شرایط خاص و مهمی است. به همین دلیل، در این قسمت از مقاله، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که چه جرایمی در سجل کیفری ثبت می شوند؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که اولا، صرفا جرایمی در سجل کیفری ثبت می شوند که به موجب قانون، یک محکومیت کیفری موثر باشد؛ لذا محکومیت غیر موثر، در سجل کیفری، قابل ثبت نیست. بر اساس تبصره ماده 40 قانون مجازات اسلامی، محکومیت موثر، به محکومیتی گفته می شود که محکوم را به تبع اجرای حکم، از حقوق اجتماعی محروم نماید که به اینگونه محکومیت ها، اصطلاحا محکومیت تبعی نیز گفته می شود که مصادیق محرومیت از حقوق اجتماعی نیز، در قانون ذکر شده است.

بر اساس ماده 25 قانون مجازات اسلامی، جرایمی که محکومیت کیفری موثر را به همراه دارند و مدت زمانی آنها، به صورت کامل ذکر شده است که بر اساس این ماده، " محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده، محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می کند.

الف) 7 سال در محکومیت به مجازات های سالب حیات و حبس ابد؛ از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی؛

ب) 3 سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو (در صورتی که دیه جنایت وارده، بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد)، نفی بلد و حبس تا درجه 4.

پ) دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو (در صورتی که دیه جنایت وارده، نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد) و حبس درجه 5.

لذا در غیر از مواردی که گفته شد، محکومیت کیفری، در پیشینه کیفری فرد محکوم، درج می شود؛ اما در گواهی صادره از مراجع ذی ربط از قبیل اداره سجل کیفری، منعکس نمی شود؛ مگر به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات شخص.

بر این اساس، صرفا جرایمی در سجل کیفری فرد قابل درج شدن هستند که جرم عمدی باشند که جرایم عمدی، جرایمی هستند که مرتکب، با قصد و آگاهی نسبت به ارتکاب آن اقدام نموده باشد. بنابراین، در صورتی که فردی، مرتکب جرایم شبه عمد و خطای محض شده باشد، این محکومیت در سجل کیفری وی ثبت نمی شود.

لازم به ذکر است که سابقه محکومیت های کیفری، اساسا در خصوص افرادی مصداق دارد که بالاتر از 18 سال هستند. لذا اگر اشخاص زیر سن 18 سال، مرتکب جرمی شده باشند، از حقوق اجتماعی محروم نشده و به تبع، این مطلب در پرونده کیفری آنها درج نمی شود. پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید.

رفع اثر از سجل کیفری

بر اساس تبصره ماده 40 قانون مجازات اسلامی، محرومیت از حقوق اجتماعی که سبب درج سوء سابقه در سجل کیفری اشخاص می گردد، امری دائمی نبوده و با توجه به نوع جرم و اثرات آن، مدت زمان محرومیت اجتماعی متفاوت خواهد بود که مدت زمان آن، بین 2 الی 7 سال، متغیر است. اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود، آن است که آیا این محکومیت کیفری، قابل حذف یا اصطلاحا رفع اثر می باشد؟ به عبارت دیگر، رفع اثر از سجل کیفری به چه صورت است؟

یکی از مهم ترین شرایط رفع اثر از سجل کیفری، آن است که مواعد مذکور در ماده 25 قانون مجازات اسلامی (2 الی 7 سال) گذشته باشد. بر اساس ماده 26 قانون مجازات اسلامی، هر کس به عنوان مجازات تبعی، از حقوق اجتماعی محروم شده باشد، پس از گذشت این مواعد، اعاده حیثیت می شود؛ مگر در مورد بندهای (الف)، (ب) و (پ) که در این موارد، محرومیت از حقوق اجتماعی، دائمی می باشد. مثلا، در صورتی که مدت زمان محرومیت از حقوق اجتماعی سپری شود، تاثیر سوء پیشینه برای استخدام نیز منتفی می گردد.

علاوه بر گذشتن مواعد ذکر شده، فرد محکوم، می بایست تا زمان پایان یافتن این مواعد، مرتکب جرم دیگری نشده و از هرگونه تخلف و ارتکاب جرم کیفری، خودداری نماید تا دوران محکومیت های کیفری وی طولانی نشود. در این صورت، بدون انجام دادن اقدام خاصی، رفع اثر از سجل کیفری، محقق می شود و در صورتی که فرد، قصد داشته باشد گواهی عدم سوء سابقه اخذ نماید، هیچگونه مطلبی مبنی بر ارتکاب جرم در آن درج نمی شود. در همین رابطه، مطالعه مقاله زیر نیز، توصیه می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دلایل ارجاع به اداره سجل کیفری در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دلایل ارجاع به اداره سجل کیفری پاسخ دهند. 

سوالات متداول

1- سجل کیفری چیست؟

2- دلیل ارجاع به اداره سجل کیفری چیست؟

3- رفع اثر از سجل کیفری چگونه است؟