مالیات بر ارث سهام

در محاسبه مالیات بر ارث سهام و تعیین اینکه مالیات بر ارث سهام چقدر است، باید فاکتورهایی چون، نوع سهام، سال فوت متوفی و طبقه ورثه را مد نظر قرار داد. برای پرداخت مالیات بر ارث سهام عدالت و سایر سهام ها، حسب مورد می توان از طریق درگاه ملی خدمات مالیات یا مراجعه حضوری به اداره مالیات، اقدام کرد.

ایجاد عدالت مالیاتی، از مهم ترین اهداف قانون گذار قانون مالیات های مستقیم می باشد و از این رو، در تاریخ 1395/01/01، با هدف تعدیل مالیات و ایجاد عدالت مالیاتی، قانون مالیات، دستخوش اصلاحات و تغییرات ویژه ای شد و این اصلاحات، قواعد مالیاتی در برخی موارد مشمول مالیات را کاملا، دچار تغییر کرد.

ازجمله مواردی که پس از اصلاح قانون مالیات، تغییر نمود، بخش مالیات بر ارث سهام قانون مالیات مستقیم، است. به موجب این اصلاحات، مالیات بر ارث سهام متوفی قبل از 1395/01/01 و مالیات بر ارث سهام متوفی بعد از 1395/01/01، دچار تغییراتی اساسی گردید و به علت همین امر، ضرروی است وراث، از اینکه در قانون قدیم و جدید مالیات، نرخ مالیات بر ارث سهام چقدر است و نحوه محاسبه مالیات بر ارث سهام عدالت، سهام های بورسی و غیر بورسی، چگونه می باشد، مطلع شوند.

لذا در مقاله حاضر، مالیات بر ارث سهام بورس، سهام عدالت، سهام بورسی و غیر بورسی شرکت ها و سهام شرکت سهامی خاص، مورد بررسی قرار گرفته و پس از توضیح ارزش‌ گذاری اوراق بهادار در محاسبه مالیات بر ارث، در خصوص مواردی چون، نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث سهام، معافیت‌ های مالیات بر ارث اوراق بهادار در قوانین مالیاتی و جریمه تاخیر در پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار، صحبت شده است.

مالیات بر ارث سهام بورس

سهام بورس، ازجمله موال و دارایی ­هایی است که در نتیجه فوت شخص، اعم از فوت واقعی یا فرضی، به وراث وی، انتقال می یابد و وراث موظفند، پس از تقسیم ترکه، نسبت به سهم الارث خود، مالیات بر ارث سهام بورس بجامانده از متوفی را بپردازند.

نکته مهم اینکه، با توجه به تغییر قوانین مالیاتی در فروردین 1395، مالیات بر ارث ترکه متوفی قبل از تاریخ 1395/01/01، بر اساس قوانین قدیم و قبلی مالیات بر ارث و مالیات بر ارث ترکه متوفی بعد از تاریخ 1395/01/01، بر اساس قوانین جدید مالیاتی، محاسبه می گردد.

در قانون قدیم مالیات، نرخ مالیات بر ارث سهام، 5 درصد از ارزش سهام، در تاریخ فوت متوفی است؛ اگر سهام متوفی، بورسی باشد، ارزش سهام در تاریخ فوت، بر اساس آخرین قیمت معاملاتی سهم در بازار بورس تعیین می گردد.

مالیات بر ارث سهام بورس در خصوص متوفی 1395/01/01 به بعد، در بند دوم ماده 17 قانون مالیات های مستقیم، پیش بینی شده است. صدر این ماده و بند 2 آن، مقرر می دارند: " اموال و دارایی ­هایی که در نتیجه فوت شخص، اعم از فوت واقعی یا فرضی، انتقال می یابد، به شرح زیر، مشمول مالیات هستند:"

مالیات بر ارث، "نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آن ها، یک و نیم (1/5) برابر نرخ های مذکور در تبصره (1) ماده (143) و ماده (143مکرر) این قانون بوده و باید، طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث"، پرداخت گردد. بنابراین، برای بررسی کسر مالیات بر ارث سهام بورس، باید ماده (143) و ماده (143مکرر) قانون مالیات های مستقیم را نیز بررسی کرد. 

تبصره 1ماده 143 قانون مالیات مستقیم، مقرر می دارد: "از هر نقل و انتقال سهام و سهمم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم‌ الشرکه شرکا در سایر شرکت ها، مالیات مقطوعی به میزان چهار درصد (4%) ‌ارزش اسمی آن ها وصول می‌ شود. از این بابت وجه دیگری به‌ عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال فوق، مطالبه نخواهد شد. انتقال‌ دهندگان سهام و ‌سهم‌ ­الشرکه و حق تقدم سهام مکلفند، قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند."

ماده 143 مکرر قانون مالیات مستقیم، مقرر می دارد: برای "هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت ها، اعم از ایرانی و خارجی در بورس ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم‌ درصد (5/0%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام"،در نظر گرفته می شود و "از این بابت، وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش، مطالبه نخواهد شد."

شایان ذکر است، به موجب ابلاغیه جدید سازمان امور مالیاتی، "مرجع اعلام ارزش سهام متوفی در شرکت‌ های پذیرفته شده در بورس و بازارهای خارج از بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار می‌ باشد. در مورد سهام و سهم الشرکه و حقوق مالی متوفی در سهام و سهم الشرکه سایر اشخاص حقوقی، ارزش آن بر اساس رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار، تعیین خواهد شد. بدیهی است، محاسبه مالیات بر ارث، با رعایت احکام قانونی مربوط و به ماخذ و نرخ‌ های مندرج در بند (۲) ماده (۱۷) قانون مالیات مستقیم، صورت می‌ گیرد."

مالیات بر ارث سهام عدالت

چنانچه متوفی، دارای سهام عدالت باشد، وراث باید، مالیات بر ارث سهام عدالت را بپردازند تا بتوانند، نسبت به انتقال سهام عدالت متوفی به نام خود، اقدام کنند. در حال حاضر، وضعیت مالیات بر ارث سهام عدالت متوفی، به شرح زیر است:

برای طبقه اول وراث، 6% ارزش اسمی سهام

برای طبقه دوم وراث، 12% ارزش اسمی سهام 

برای طبقه سوم، 24% ارزش اسمی سهام 

علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص قوانین حاکم بر سهام عدالت متوفی می توانند، نسبت به مطالعه مقاله پیشنهادی در لینک زیر، اقدام کنند. در ادامه، در خصوص مالیات بر ارث سهام شرکت و نکات آن، توضیح داده خواهد شد.

مالیات بر ارث سهام شرکت

مالیات بر ارث سهام شرکت را باید از دو منظر، مورد بررسی قرار داد؛ مالیات بر ارث سهام شرکت های غیر بورسی که در بورس و فرابورس، حضور ندارند، نظیر سهام شرکت های سهامی خاص و سهامی عام و مالیات بر ارث سهام شرکت های بورسی که در بورس یا فرابورس، حضور دارند.

مالیات بر ارث سهام شرکت های بورسی در خصوص وراث متوفی بعد از 1395/01/01، برای وارث طبقه اول، 75 درصد ارزش روز سهام، طبقه دوم، 1/5 درصد ارزش روز سهام و طبقه سوم، 3 درصد ارزش روز سهام می باشد. (مستفاد از ماده 17، 143 و 143 مکرر قانون مالیات مستقیم)

مالیات بر ارث سهام شرکت های بورسی در خصوص وراث متوفی قبل از 1395/01/01، 5 درصد از ارزش سهام در تاریخ فوت متوفی است و ارزش سهام در تاریخ فوت، بر اساس آخرین قیمت معاملاتی سهم در بازار بورس تعیین می گردد و از آنجا در قوانین قدیم مالیاتی، نرخ مالیات متعلق به طبقات ارث را بر اساس میزان ارزش کل ماترک، محاسبه می نمودند؛

 وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث، برای دارایی با ارزش 5 میلیون تومان، به ترتیب، 5%، 15% و 35% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، می پردازند؛ در دارایی های تا 20 میلیون تومان، نسبت به مازاد 5 میلیون تومان، وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث به ترتیب، 15%، 25% و 45% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، می پردازند؛

در دارایی های تا 50 میلیون تومان، نسبت به مازاد 20 میلیون تومان، وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث به ترتیب، 25%، 35% و 55% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، خواهند پرداخت و این کسرها، نسبت به مازاد 50 میلیون تومان، 35%، 45% و 65% خواهد بود.

مالیات بر ارث سهام شرکت های غیر بورسی در خصوص وراث متوفی بعد از 1395/01/01،برای طبقه اول وراث، 6% از ارزش اسمی سهام، برای طبقه دوم وراث، 12% از ارزش اسمی سهام و برای طبقه سوم وراث، 24% از ارزش اسمی سهام می باشد. علت بیشتر بودن مالیات بر ارث سهام غیر بورسی نسبت به بورسی، ترغیب افراد به سرمایه گذاری در بورس می باشد.

مالیات بر ارث سهام شرکت های غیر بورسی در خصوص وراث متوفی قبل از 1395/01/01 این مالیات، در خصوص وراث متوفی قبل از 1395/01/01، 5 درصد از ارزش سهام در تاریخ فوت متوفی است و ارزش سهام در تاریخ فوت، بر اساس آخرین ارزش تمام شده سهم مشخص شده توسط شرکت صادر کننده سهام، تعیین می شود و وراث طبقات مختلف، دقیقا مشابه درصد هایی که در پاراگراف های قبل، برای مالیات بر ارث سهام شرکت های بورسی در خصوص وراث متوفی قبل از 1395/01/01، ذکر شد، مالیات، خواهند پرداخت.

مالیات بر ارث سهام شرکت سهامی خاص

در تیترهای پیشین، توضیح داده شد که مالیات بر ارث سهام چقدر است و محاسبه مالیات بر ارث سهام عدالت، چگونه می باشد. در این تیتر از مقاله، در خصوص مالیات بر ارث سهام شرکت سهامی خاص که جزو شرکت های غیر بورسی، محسوب می گردد، توضیح داده خواهد شد. مالیات بر ارث سهام شرکت سهامی خاص، به شرح زیر است:

مالیات بر ارث سهام شرکت سهامی خاص، در خصوص وراث متوفی بعد از 1395/01/01، برای طبقه اول وراث، 6% از ارزش اسمی سهام شرکت سهامی خاص، برای طبقه دوم وراث، 12% از ارزش اسمی سهام شرکت سهامی خاص و برای طبقه سوم وراث، 24% از ارزش اسمی سهام شرکت سهامی خاص می باشد.

مالیات بر ارث سهام شرکت سهامی خاص، در خصوص وراث متوفی قبل از 1395/01/01، 5 درصد از ارزش سهام در تاریخ فوت متوفی است و ارزش سهام در تاریخ فوت، بر اساس آخرین قیمت معاملاتی سهم در بازار بورس تعیین می گردد. نرخ مالیات متعلق به طبقات ارث نیز، بر اساس میزان ارزش سهام تعیین می شود و به شرح زیر است:

وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث، برای دارایی با ارزش 5 میلیون تومان، به ترتیب، 5%، 15% و 35% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، می پردازند؛ در دارایی های تا 20 میلیون تومان، نسبت به مازاد 5 میلیون تومان، وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث به ترتیب، 15%، 25% و 45% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، می پردازند؛

در دارایی های تا 50 میلیون تومان، نسبت به مازاد 20 میلیون تومان، وراث طبقات اول، دوم و سوم ارث به ترتیب، 25%، 35% و 55% ارزش ماترک را به عنوان مالیات بر ارث، خواهند پرداخت و این کسرها، نسبت به مازاد 50 میلیون تومان، 35%، 45% و 65% خواهد بود.

ارزش گذاری اوراق بهادار در محاسبه مالیات بر ارث

پس از بررسی درصدهای محاسبه مالیات بر ارث سهام عدالت و توضیحاتی که در خصوص مالیات بر ارث سهام شرکت ها ارائه شد. در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، ارزش گذاری اوراق بهادار در محاسبه مالیات بر ارث، مورد بررسی و توضیح، قرار خواهد گرفت.

بر اساس بند (ب) ماده ۲ آئین نامه اجرایی موضوع تبصره (۲) ماده ۲۶ قانون مالیات مستقیم و آخرین ابلاغیه سازمان امور مالیاتی در خصوص آیین نامه اجرایی مذکور، در توضیح ارزش گذاری اوراق بهادار در محاسبه مالیات بر ارث، باید گفت؛

"مرجع اعلام ارزش سهام متوفی در شرکت‌ های پذیرفته شده در بورس و بازارهای خارج از بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار می‌ باشد. در مورد سهام و سهم الشرکه و حقوق مالی متوفی در سهام و سهم الشرکه سایر اشخاص حقوقی، ارزش آن بر اساس رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تعیین خواهد شد."

نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث سهام

نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث سهام، مبحثی است که در این تیتر از مقاله دینا، بررسی خواهد شد. به طور کلی، محاسبه مالیات بر ارث سهام، تابع فاکتورهایی چون، سال فوت متوفی (اینکه قبل از 1395/01/01 فوت کرده یا بعد از آن)، طبقه ورثه و نوع سهام (بورسی و غیر بورسی آن) می باشد. 

مستفاد از ماده 17 قانون مالیات مستقیم، نرخ مالیات بر ارث سهام متوفی بعد از 1395/01/01، بر اساس نرخ های تاریخ انتقال دارایی به وراث، تعیین می گردد، حال آنکه نرخ مالیات بر ارث سهام متوفی قبل از 1395/01/01، 5 درصد ارزش سهام در تاریخ فوت متوفی است؛ ارزش سهام بوررسی در تاریخ فوت، بر اساس آخرین قیمت معاملاتی سهم در بازار بورس تعیین می گردد و ارزش سهام غیر بورسی در تاریخ فوت، بر اساس آخرین ارزش تمام شده سهم مشخص شده توسط شرکت صادر کننده سهام، تعیین می شود.

 دقت به این نکته در محاسبه مالیات بر ارث سهام نیز مهم است که همواره، وراث طبقه اول، مالیات بر ارث سهام کمتری را نسبت به وراث طبقه دوم و سوم می پردازند. باید مد نظر قرار داد که بر اساس تبصره 2 بند 6 ماده 17 قانون مالیات مستقیم، نرخ های ذکر شده در مواد قانون مالیات، در خصوص وراث طبقه اول، مصداق دارند و برای محاسبه مالیات بر ارث وراث طبقه دوم و سوم، به ترتیب باید، نرخ مالیات طبقه اول را دو و چهار برابر نمود.

 در خصوص نحوه پرداخت مالیات بر ارث سهام نیز باید میان ورثه متوفی قبل از تاریخ 1395/01/01 و ورثه متوفی بعد از این تاریخ، تفکیک قائل شد. روش پرداخت مالیات بر ارث سهام، توسط ورثه متوفی قبل از تاریخ 1395/01/01، حضوری و روش پرداخت مالیات بر ارث سهام، توسط ورثه متوفی بعد از تاریخ 1395/01/01 هم به صورت حضوری و هم به صورت اینتنرتی می باشد. با این توضیح که:

وراث متوفی قبل از سال 1395، باید پس از اخذ گواهی انحصار وراثت و دریافت حکم تقسیم ترکه، به اداره مالیاتی محل سکونت متوفی، مراجعه نمایند و با تکمیل فرم اظهارنامه مالیات بر ارث و تحویل مدارک لازم و مورد نیاز، تشکیل پرونده دهند؛

با طی مراحل فوق، پرونده مالیات بر ارث سهام متوفی، نزد ممیز مالیاتی، فرستاده خواهد شد و پس از تعیین مبلغ مالیات متعلقه، رسید پرداخت مالیات، به وراث، تحویل می گردد و آن ها می توانند از طریق شعب بانک، عابر بانک و یا دستگاه پوز اداره مالیات، نسبت به پرداخت مالیات متعلقه، اقدام کنند.

در صورتی که تاریخ فوت فرد، بعد سال 1395 باشد، وراث وی می توانند بعد از طی مراحل اخذ گواهی حصر وراثت و تقسیم ترکه، برای تشکیل پرونده مالیات بر ارث، به درگاه ملی خدمات مالیات my.tax.gov.ir مراجعه کنند و پس از گذراندن مراحل ثبت اظهارنامه مالیاتی و تعیین شدن میزان مالیات متعلقه توسط ممیز، مالیات بر ارث سهام خود را از طریق همین درگاه یا از طریق سامانه پرداخت برخط قبوض مالیاتی payments.tax.gov.ir، بپردازند.

برای پرداخت مالیات بر ارث سهام از طریق درگاه ملی خدمات مالیات، فرد باید، آدرس my.tax.gov.ir را در مرورگر خود، جستجو کند و پس از هدایت شدن به صفحه اصلی سامانه، نام کاربری، رمز عبور و اعداد تصویر امنیتی را در کادرهای مربوطه، وارد نماید. 

در گام بعدی، شخص باید، کد ارسالی به تلفن همراه خود را در کادر مربوطه، وارد کند.

با ورود به حساب کاربری در درگاه ملی خدمات مالیات، فرد باید گزینه "پرداخت قبض های مالیات" را انتخاب کند و با طی باقی مراحل و درج اطلاعات لازم و مورد نیاز، مالیات متعلقه را بپردازد.

برای پرداخت مالیات بر ارث سهام از طریق سامانه پرداخت برخط قبوض مالیاتی payments.tax.gov.ir که از زیر مجموعه های سامانه عملیات الکترونیکی امور مالیاتی است، متقاضی باید، آدرس payments.tax.gov.ir را در مرورگر خود، جستجو نماید و پس از هدایت شدن به صفحه ای مشابه تصویر زیر و درج اطلاعات لازم و مورد نیاز، مالیات متعلقه را بپردازد.

شایان ذکر است، وراث متوفی سال 1395 به بعد نیز می توانند از طریق دستگاه پوز اداره مالیات، شعب بانک یا دستگاه خودپرداز، مالیات متعلقه را بپردازند. در ادامه، معافیت های مالیات بر ارث اوراق بهادار در قوانین مالیاتی، بررسی خواهد شد.

معافیت های مالیات بر ارث اوراق بهادار در قوانین مالیاتی

در بررسی معافیت های مالیات بر ارث اوراق بهادار در قوانین مالیاتی، باید میان متوفی قبل از سال 1395 و بعد از آن، تفکیک قائل شد. در قانون جدید مالیات، هیچ گونه معافیت مالیاتی ای در خصوص مالیات بر ارث اوراق بهادار ورثه متوفی 1395 به بعد، در نظر گرفته نشده است.

در قانون قدیم مالیات، معافیت مالیات بر ارث سهام ورثه متوفی 1395 به قبل، در خصوص سهام بورسی و غیر بورسی متوفی، بدین صورت می باشد که میزان 50% ارزش سهام بورسی متوفی و میزان 40% سهام غیر بورسی متوفی، از مالیات، معاف است.

مستفاد از ماده 25 قانون مالیات مستقیم، وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی، به طور کلی و بدون در نظر گرفتن تاریخ فوت و نوع سهام، از پرداخت مالیات بر ارث، معاف هستند. در ادامه، جریمه تاخیر در پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار، بررسی خواهد شد.

جریمه تاخیر در پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار

در بررسی جریمه تاخیر در پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار، باید میان وراث متوفی سال 1395 به بعد و متوفی قبل از 1395/01/01، تفاوت قائل شد؛ چراکه وراث متوفی قبل از 1395، تابع قانون مالیات قدیم و وراث متوفی بعد از 1395/01/01، تابع قانون جدید مالیات ارث هستند.

در قانون قدیم مالیات بر ارث، وراث متوفی قبل از سال 1395، وکیل یا نماینده قانونی آن ها، ملزم بودند، حداکثر، ظرف مدت 6 ماه از تاریخ فوت، مراتب امر را به سازمان امور مالیاتی، اطلاع داده، اظهارنامه مالیات بر ارث را تسلیم کرده و مالیات متعلقه را بپردازند و در غیر این صورت مشمول جریمه می شدند؛ 10% از کل مالیات متعلق، به عنوان جریمه، تعیین می گردید.

 در قانون جدید مالیات بر ارث مصوب (1395/01/01)، تاریخ مقرری برای تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث و پرداخت مالیات، وجود ندارد؛ چرا که میزان مالیات بر ارث، بر اساس ارزش روز سهام، محاسبه می گردد. به عنوان مثال، مالیات بر ارث سهام متوفی سال 1396 که وراث وی، در سال 1403 برای پراخت آن، اقدام کرده اند، بر اساس نرخ های سال 1403، محاسبه خواهد شد و این امر، به نوعی، جایگزین جریمه شده است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه محاسبه مالیات بر ارث سهام در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه محاسبه مالیات بر ارث سهام پاسخ دهند.