تفاوت چک، سفته و برات چیست

چک، سفته و برات، از جمله مهم ترین انواع اسناد تجاری می باشند. شباهت آنها در این است که کاربرد همه آنها، برای پرداخت وجه است. لکن این اسناد، فرق ها و تفاوت هایی نیز دارند؛ از جمله اینکه چک، سند لازم الاجراست و می توان به شیوه ثبتی، حقوقی و کیفری، آن را مطالبه کرد؛ لکن برات و سفته، لازم الاجرا نبوده و فاقد جنبه کیفری اند.

بر اساس قانون تجارت، به طور کلی، سه دسته مهم و عمده از انواع اسناد تجاری را می توان شناسایی نمود که هر یک از آنها، کاربرد منحصر به فرد خود را داشته و علی رغم وجود شباهت های کلی، واجد برخی تفاوت های مهم نیز، می باشند که این اسناد را می توان شامل چک، سفته و برات دانست.

به طور کلی، بسیاری از افراد، در مبادلات تجاری روزمره خود، از اسنادی همچون چک، سفته و برات استفاده می نمایند که در میان آنها، سفته و علی الخصوص چک، کاربرد وسیعی در حوزه تجارت دارند. به همین دلیل، آشنایی با این اسناد و همچنین، اطلاع از شباهت ها و تفاوت های اساسی میان آنها، ضروری به نظر می رسد که بی توجهی به آن، بعضا ممکن است خسارات مادی فراوانی را برای اشخاص، ایجاد نماید.

به همین مناسبت، در ادامه این مقاله، قصد داریم ابتدا به بررسی چک، سفته و برات و کاربرد هر یک از آنها پرداخته و پس از توضیح خصوصیات مشترک و شباهت چک، سفته و برات، تفاوت ها و فرق های آنها را نیز، مورد بررسی قرار دهیم.

چک و کاربرد آن

امروزه، می توان چک را یکی از مهم ترین انواع اسناد تجاری محسوب نمود که حجم استفاده از آن در مبادلات تجاری میان اشخاص حقیقی و حقوقی، بسیار بالاست و همین امر، لزوم آشنایی با قوانین و مقررات این حوزه را جدی تر می سازد. به همین دلیل، در این قسمت، به توضیح چک و کاربرد آن، پرداخته شده است.

در پاسخ به این سوال که چک چیست، باید گفت که به موجب ماده 310 قانون تجارت، چک به نوشته ای گفته می شود که به موجب آن، صادر کننده، وجوهی را که نزد محال علیه یا بانک دارد، به صورت کلی یا جزیی، به شخص دیگری واگذار می کند.

لذا همانطور که مشخص است، یکی از مهم ترین و عمده ترین کاربردهای چک، آن است که صادر نمودن چک، عمدتا وسیله ای برای پرداخت پول محسوب شده و در واقع، می توان آن را جایگزینی برای پرداخت های نقدی وجوه رایج (پول) محسوب نمود که به موجب آن، صادر کننده چک، بواسطه صدور چک، می تواند این امر را به آسانی انجام دهد.

البته، نکته مهمی که در این ارتباط وجود دارد، آن است که چک (اعم از چک های سنتی و چک های جدید صیادی) می بایست به شکل قانونی صادر شوند که در حال حاضر، ترتیب آن، به موجب قانون جدید صدور چک، متحول شده است و عدم آگاهی کافی از ضوابط مربوط به آن، ممکن است تعقیب کیفری متخلف را در پی داشته باشد که این امر، یکی از مهم ترین تفاوت های چک با سفته و برات نیز هست.

سفته و کاربرد آن

از دیگر اسناد تجاری مهمی که امروزه در نظام حقوقی ایران به کرات مورد استفاده قرار می گیرد، می توان به سند سفته یا فته طلب اشاره نمود که در قانون تجارت، ضمن ماده 307، به تعریف و توصیف آن پرداخته شده است و هرچند طبق قانون سفته، کاربرد سفته نیز، مانند برات و چک، عمدتا ناظر بر وسیله ای برای پرداخت می باشد، امروزه کاربرد آن، تا حدودی دگرگون شده است. لذا در این قسمت، به توضیح سفته و کاربرد آن، خواهیم پرداخت.

بر اساس ماده 307 قانون تجارت، سفته یا فته طلب، به سندی گفته می شود که به موجب آن، امضا کننده سفته، متعهد می شود که مبلغ مذکور در سند را در مهلت مشخص و یا به صورت عندالمطالبه، در وجه شخص معین یا به حواله کرد آن شخص و یا در وجه حامل، آن را کارسازی نماید.

بنابراین، همانطور که مشخص است، بر اساس قانون تجارت، کاربرد اصلی و مهم سند سفته نیز، بعنوان وسیله ای برای پرداخت پول در آینده می باشد که این پول، می تواند به شخص خاص، به حواله کرد آن شخص و یا در وجه حامل باشد. لذا در معاملات تجاری میان افرادی که طبق قانون تاجر هستند، استفاده از سفته، پر رونق و کارگشاست.

با این وجود، امروزه، به جای سفته، بسیاری از افراد، ترجیح می دهند به دلیل مزایای متعددی که صدور چک بعنوان وسیله ای برای پرداخت دارد، از این سند به صورت گسترده تری استفاده نمایند و عمده کاربرد سفته، به مواردی همچون تضمین داده و ضمانت دادن مربوط می شود؛ همچون سفته تضمین حسن انجام کار که کارگران به کارفرمایان ارائه می دهند و از آن جهت که صدور سفته بر روی اوراق چاپی بسیار ساده است، حجم استفاده از آن نیز، به مراتب بالاست.

برات و کاربرد آن

سومین دسته از انواع اسناد تجاری که در قانون تجارت به آن پرداخته شده است، برات می باشد که امروزه، برخلاف روش های سنتی، می توان اقدام به صدور برات الکترونیک نیز، نمود. هرچند که کاربرد برات، از صدور چک و سفته، به مراتب کمتر است، پرداختن به چیستی و چرایی استفاده از برات، ضروری است؛ لذا در این قسمت، مختصرا برات و کاربرد آن را شرح داده تا در ادامه، بتوان شباهت ها و تفاوت های چک، سفته و برات را تشریح نمود.

به طور کلی، برات، سه رکن اصلی و اساسی دارد که شامل صادر کننده برات (برات کش)، پرداخت کننده برات (برات گیر) و کسی که مبلغ آن را دریافت می نماید (گیرنده یا دارنده برات) می باشند و کاربرد برات، آن است که به موجب آن، برات کش، به برات گیر دستور می دهد تا در موعد معین شده، مبلغی را به دارنده یا گیرنده برات و یا به حوال کرد وی، پرداخت نماید.

بر این اساس، ملاحظه می شود که عمده ترین کاربرد برات نیز، وسیله ای برای پرداخت پول می باشد و همین وجه اشتراک، یکی از مهم ترین شباهت های چک و سفته و برات می باشد. با این وجود، اسناد تجاری نامبرده، در برخی خصوصیات نیز، با هم متفاوت هستند که جزئیات آنها در قسمت های بعد، تشریح شده است. با این حال، پیشنهاد می شود در همین رابطه، مقاله تکمیلی زیر را نیز، در خصوص برات، ملاحظه نمایید.

خصوصیات مشترک و شباهت چک ، سفته و برات چیست

در قسمت های قبل، تلاش شد تا به صورت مختصر، در رابطه با انواع اسناد تجاری چک، سفته و برات و کاربرد هر یک از آنها، توضیحاتی مطرح شود. لکن فارغ از جزئیات اجرایی و عملیاتی در ارتباط با کارکرد هر یک از اسناد مزبور، پر واضح است که این اسناد، واجد برخی شباهت های عمده هستند. به همین دلیل، در این قسمت، به این سوال پاسخ داده شده است که خصوصیات مشترک و شباهت چک، سفته و برات چیست؟

یکی از مهم ترین و اصلی ترین خصوصیات مشترک و شباهت چک، سفته و برات، آن است که همگی آنها، جزء اسناد تجاری می باشند و مشخصات اسناد تجاری را دارند؛ به این معنا که شرایط و احکام قانونی آنها، در قانون تجارت، معرفی شده است.

علاوه بر این، از جمله موارد شباهت و خصوصیات مشترک چک و سفته و برات، آن است که چون اسناد مزبور، وسیله ای برای پرداخت می باشند، به طلبکار، این اطمینان داده می شود که در زمان مقرر، می تواند آن را وصول نموده و یا در صورت لزوم، به روش حقوقی یا کیفری، اقدام به مطالبه آن نماید.

همچنین، هر سه سند تجاری چک، سفته و نیز برات، بیانگر میزان وجه نقد می باشد که بر روی هر یک از این اسناد، درج شده است و اساسا تا زمانی که در مهلت تعیین شده، این مبلغ پرداخت نشود، صرف دادن چک، سفته یا برات، در حکم عمل کردن به تعهد نخواهد بود.

گفتنی است که هر سه سند برات، سفته و نیز چک، جزء اسناد مدت دار محسوب می شوند و به همین دلیل، می توان برای کسب اعتبار، از آنها استفاده نمود که این مطلب، در عملیات تجاری میان تاجران، از اهمیت بسزایی برخوردار است. پیشنهاد می شود در همین رابطه، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید.

تفاوت و فرق چک ، سفته و برات چیست

وجوه اشتراک و خصوصیات مشترک چک و سفته و برات، عمدتا ناظر بر آن است که این اسناد، وسیله پرداخت می باشند. با این وجود، هر یک از این اسناد، کاربرد خاص و ویژه خود را دارند و طبعا، در برخی از قوانین نیز، با هم متفاوت هستند. به همین دلیل، در این قسمت از مقاله، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که تفاوت و فرق چک، سفته و برات چیست؟

مهم ترین تفاوت های چک و سفته، عمدتا ناظر بر موارد زیر می باشند:

یکی از مهم ترین تفاوت های چک با سفته، آن است که اساسا چک، اعم از چک کاغذی یا چک الکترونیکی، یک سند لازم الاجرا محسوب می شود و به همین دلیل، امضای چک، برخلاف امضای سفته، قابل انکار و تردید نیست؛

مهلت دریافت گواهی مبنی بر عدم پرداخت در خصوص چک برای بهره مندی از امتیازات تجاری چک، 15 روز می باشد؛ لکن این مهلت در مورد سند سفته، 10 روز خواهد بود؛

در مورد سند چک، خسارت تاخیر تادیه، از تاریخ موعود محاسبه می شود؛ لکن خسارت تاخیر تادیه سفته، از تاریخ درخواست شخص برای مطالبه، محاسبه می شود؛

در صورتی که چک گم شود، صادر کننده می تواند شکایت کند؛ لکن در صورتی که برای سفته، چنین امکانی پیش بینی نشده است؛

همچنین، بر روی برگه چک، می توان هر مبلغی که لازم است را درج نمود؛ با این حال، ذکر مبلغ در سفته، محدود به میزان مبلغ چاپ شده بر روی سفته می باشد و بالاتر از آن مبلغ را نمی توان بر روی سفته، درج کرد.

مهم ترین تفاوت های چک و برات ناظر بر موارد زیر می باشند:

یکی از اصلی ترین فرق های چک با برات، آن است که چک، ابزاری برای پرداخت در زمان حال محسوب می شود؛ لکن برات، عمدتا برای پرداخت بدهی های آینده به شمار می رود؛

همچنین، لازم به ذکر است که سند چک، یک سند تجاری لازم الاجرا محسوب می شود؛ لکن برات، سند لازم الاجرا محسوب نمی شود و به همین دلیل، نمی توان از طریق اجرای ثبت، اقدام به مطالبه آن نمود؛

لازم به ذکر است که سند چک، در برخی موارد، ممکن است چک کیفری باشد و بتوان علیه صادر کننده چک برگشتی، شکایت کیفری مطرح کرد؛ لکن سند برات از چنین خصوصیتی برخوردار نمی باشد.

مهم ترین تفاوت های سفته و برات ناظر بر موارد زیر می باشند:

یکی از اصلی ترین فرق های سفته و برات، آن است که در سند برات، سه شخص، دخیل می باشند که شامل برات کش، برات گیر، دارنده برات می باشند؛ اما در صدور سفته، صرفا متعهد و متعهد له، حضور دارند؛

لازم به ذکر است که صدور برات، یک عمل ذاتا تجاری محسوب می شود؛ لکن صدور سفته، صرفا در صورتی عمل تجاری محسوب می شود که طرفین معامله، تاجر یا صراف یا بانکدار باشند؛

فرق دیگر سفته و برات، در آن است که اساسا در خصوص سفته، قبول یا نکول، موضوعیت ندارد؛ چرا که این حواله، به عهده فرد دیگری نیست که نیازی به قبول وی داشته باشد؛ لکن قبول برات توسط برات گیر، امری الزامی است؛

در سند برات، حتما باید نام طلبکار، ذکر شود و این امر، جزء شرایط اساسی صحت صدور برات می باشد؛ اما در مورد سفته، می توان بدون ذکر نام و در وجه حامل نیز، این سند را صادر نمود؛

ذکر مکان و چگونگی پرداخت وجه در خصوص برات، ضروری است ولی در ارتباط با سند سفته، وجود محل، اهمیت چندانی ندارد و این، یکی دیگر از تفاوت های مهم سند سفته با برات می باشد. در همین رابطه، پیشنهاد می شود مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شباهت ها و تفاوت های چک، سفته و برات در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شباهت ها و تفاوت های چک، سفته و برات پاسخ دهند.