تقسیم ارث پدر

قانون تقسیم ارث پدر به این صورت بوده که اگر فقط پدر و مادر وی زنده باشند، سهم مادر، یک سوم از ترکه و سهم پدر، دو سوم از ترکه می باشد. چنانچه فرزندان نیز در قید حیات باشند، سهم هر یک از پدر و مادر، یک ششم ماترک بوده و بقیه ترکه میان فرندان دختر و پسر، مطابق قانون نحوه تقسیم ارث پدری بين فرزندان تقسیم می شود. 

یکی از شایع ترین اختلافات و دعاوی در دادگاه ها مربوط به اختلاف وراث در مورد تقسیم ارث و میزان سهم الارث هر یک از وراث است. بهترین راه حل برای تقسیم ارث، توافق میان وراث بوده که در غیر این صورت، تقسیم توسط مراجع قضایی صورت می گیرد.

هنگامی که پدر خانواده فوت می کند، در رابطه با فوت پدر، اولین سوالی که برای وراث مطرح می شود آن است که قانون نحوه تقسیم ارث پدری بين فرزندان دختر و پسر و مادر به چه صورت می باشد؟ از آنجا که اطلاعات حقوقی افراد جامعه در زمینه مسایل مربوط به ارث کافی نبوده، این مساله که سهم ارث وراث از ماترک پدر به چه میزان می باشد، اغلب موجب اختلاف میان آنها و طولانی شدن روند تقسیم ارث می گردد.

به همین دلیل، در این مقاله به توضیح قانون تقسیم ارث پدر پرداخته و در بخش دوم، نحوه تقسیم ارث پدر بین مادر و فرزندان را توضیح داده و سپس به بررسی تقسیم ارث پدری در صورت زنده بودن مادر، گرفتن ارث از پدر زنده و تقسیم ارث پدری بین دختر و پسر پرداخته ایم. با ما همراه باشید.

قانون تقسیم ارث پدر

در رابطه با فوت پدر، اولین سوالی که برای وراث مطرح می شود آن است که قانون نحوه تقسیم ارث پدری بين فرزندان دختر و پسر به چه صورت می باشد؟ و اینکه در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند؟ قبل از پاسخ به این سوال، ابتدا لازم است تا در مورد طبقات و درجات ارث توضیح مقدماتی داده شود تا مشخص گردد که به طور کلی، وراث پدر بعد از فوت وی چه کسانی می باشند؟ مطابق ماده 862 قانون مدنی، افرادی که به عنوان خویشاوندان نسبی از یک شخص ارث می برند، به شرح زیر می باشند:

۱طبقه اول: پدر ، مادر فرد فوت شده و اولاد و اولاد اولاد (نوه) وی

۲طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر متوفی و اولاد آن ها

۳طبقه سوم: اعمام (عموها) و عمات (عمه ها) و اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها) متوفی و اولاد آن ها

با توجه به توضیحات فوق، قانون تقسیم ارث پدر و نحوه تعیین وراث وی به صورت زیر می باشد:

۱تقسیم ارث پدر، در مرحله اول میان فرزندان وی که شامل ارث بردن فرزند رضاعی نیز می شود و پدر و مادر پدر یعنی پدربزرگ و مادربزرگ خانواده، انجام می گیرد.

۲چنانچه پدری که فوت شده، دارای فرزند و پدر و مادر نباشد، طبق قانون تقسیم ارث پدر، نوبت به برادر ها و خواهر های پدر فوت شده و اجداد پدر رسیده که ترکه وی را طبق قانون ارث میان خود تقسیم می کنند.

۳در نهایت اگر پدر فوت شده، فاقد خواهر و برادر و اجداد بود، طبق قانون تقسیم ارث پدر، اعمام (عموها) و عمات (عمه ها) و اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها)ی پدر و اولاد آنها ترکه را به ارث خواهند برد.

نکته ای که باید به آن توجه کرد آن است که در تمام طبقات ارثی فوق، اگر پدر فوت شده دارای همسر باشد، مطابق قانون تقسیم ارث پدر، ابتدا سهم ارث همسر وی داده شده و همچنین، هیچ یک از وراث سه طبقه مانع ارث بردن همسر پدر نمی شوند.

نحوه تقسیم ارث پدر بین مادر و فرزندان

همانند نحوه تقسیم ارث مادر، تقسیم ارث پدر در مصادیق مختلف و قانون نحوه تقسیم ارث پدر بین مادر و فرزندان بستگی کامل به وراثی دارد که در زمان فوت پدر در قید حیات می باشند. به همین دلیل در این بخش، به بررسی قانون تقسیم ارث پدر در مصادیق مختلف با در نظر گرفتن وراث به جا مانده از وی می پردازیم:

۱قانون تقسیم ارث پدر در صورت وجود پدر و مادر وی: اگر پدر فوت شده دارای فرزندی نباشد (البته منظور از فرزند، فرزند مشروع بوده زیرا ارث فرزند نامشروع در حقوق کشور ما ارث نمی برد) و تنها پدر و مادر پدر (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ) زنده باشند، به موجب ماده 906 قانون مدنی، قانون تقسیم ارث پدر به شرح زیر می باشد:

اگر تنها یک نفر از پدر یا مادر پدر فوت شده (یعنی تنها پدر بزرگ یا مادر بزرگ خانواده) در قید حیات باشد، تمام ماترک را به ارث می برد.

اگر هر دو پدر یا مادر پدرفوت شده (یعنی هم پدر بزرگ و هم مادر بزرگ خانواده) در قید حیات باشند، سهم مادربزرگ، یک سوم بوده و هر آنچه از ماترک باقی بماند، سهم ارث پدر پدر فوت شده یعنی پدربزرگ می باشد.

۲قانون تقسیم ارث پدر در صورت وجود فرزندان وی: در حالتی که پدر و مادر پدر فوت شده (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ) در قید حیات نبوده، اما پدر فوت شده دارای فرزند یا فرزندانی باشد، مطابق ماده 907 قانون مدنی، قانون نحوه تقسیم ارث پدری بين فرزندان و مثال سهم دختر و پسر​​ به شرح زیر می باشد:

پدرفوت شده، صرفا یک فرزند دارد. در این حالت، این فرزند اعم از اینکه دختر باشد یا پسر، تمام اموال پدر فوت شده خود را به ارث می برد.

پدر فوت شده، چند فرزند داشته که همه دختر یا پسر هستد. در این فرض، تمام فرزندان به صورت مساوی ارث می برند.

پدرفوت شده دارای چند فرزند بوده که برخی، دختر بوده و برخی دیگر پسر می باشند. در این صورت، سهم فرزندان پسر، دو برابر سهم فرزندان دختر می باشد.

۳قانون تقسیم ارث پدر در صورت وجود فرزندان و پدر و مادر وی: چنانچه پدر فوت شده، هم دارای پدر و مادر بوده و هم دارای فرزند،، قانون تقسیم ارث پدر به صورت زیر می باشد:

وارث پدر فوت شده، عبارتند از پدر و مادر و یک فرزند دختر: در این صورت، به موجب ماده 908 قانون مدنی، سهم ارث مادر از فرزند و سهم ارث پدر از وی، یک سدس (یک ششم) بوده و یک دوم، سهم دختر بوده و باقی مانده، به نسبت سهام میان پدر و مادر و دختر تقسیم می شود.

وارث پدر فوت شده، عبارتند از پدر و مادر و چند دختر: این صورت، به موجب ماده 909 قانون مدنی، سهم هر یک از پدر و مادر، یک سدس (ششم) بوده و دو سوم ماترک، سهم الارث دختران می باشد که به صورت مساوی بین آنها تقسیم می شود.

وارث پدرفوت شده، عبارتند از پدر و مادر و دختران و پسران وی: در این صورت، طبق ماده 907 قانون مدنی، سهم هر یک از پدر و مادر، یک سدس (یک ششم) بوده و بقیه ماترک، به فرزندان وی می رسد. با این توضیح که مثال سهم دختر و پسر به این صورت بوده که سهم فرزند پسر دو برابر سهم فرزند دختر می باشد. 

۴قانون تقسیم ارث پدر در حالت وجود همسر پدر (مادر خانواده): چنانچه پدر فوت شده و در لحظه فوت او، همسر پدر (مادر خانواده) زنده باشد، قانون تقسیم ارث پدر، طبق ماده 913 قانون خواهد بود. یعنی اگر پدر فوت شده، دارای فرزند یا فرزندانی باشد، سهم همسر وی یک چهارم ماترک می باشد؛ اما اگر پدر فوت شده، فاقد فرزند باشد، سهم همسر وی یک دوم ماترک خواهد بود. در هر دو حالت، هر آنچه از ترکه باقی بماند، مطابق قوانین ارث میان سایر ورثه تقسیم می شود.

تقسیم ارث پدری در صورت زنده بودن مادر

پس از فوت شخص، از جمله مهمترین مسائلی که برای افراد مطرح می شود تقسیم ارثیه می باشد. تقسیم ارث پدری در صورت زنده بودن مادر شرایط متفاوتی دارد. پس از فوت متوفی اولین گام پرداخت دیون و بدهی های او و سپس تقسیم ماترک می باشد. از جمله دیون متوفی می توان به مهریه زوجه اشاره کرد یعنی زوجه این حق را دارد که پیش از تقسیم ارث بین وراث اقدام به مطالبه مهریه خود از ما ترک نماید.

پس از پرداخت دیون، نوبت به تقسیم ماترک می باشد. در صورتی که همسر و فرزندان متوفی در قید حیات باشند، سهم الارث همسر متوفی یک هشتم از کل دارایی می باشد که باید ابتدا سهم الارث مادر جدا و معین شود. سپس در صورتی که پدر و مادر متوفی در قید حیات نباشند، ما بقی ماترک با نسبت دو به یک بین فرزندان متوفی تقسیم می شود.

اگر چنانچه والدین متوفی نیز در قید حیات باشند، قبل از تقسیم ماترک میان فرزندان باید سهم الارث ایشان نیز معین شود، طبق قانون مدنی در صورتی که برای متوفی فرزند و پدر و مادر شد، سهم الارث هر یک از پدر و مادر یک ششم از کل ماترک می باشد.

گرفتن ارث از پدر زنده

از جمله مسائلی که عموما برای افراد مطرح می شود این است که گرفتن ارث از پدر زنده به چه صورت است و چه راه و روشی دارد؟ در همین ابتدای امر در پاسخ به این پرسش باید بگوییم وفق ماده 867 قانون مدنی: «ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌ کند.» و در واقع دریافت ارث از فردی که خود در قید حیات باشد در عمل غیر ممکن است.

ارث امری قهری است و در اثر فوت یک شخص دارایی او به وارثان ان شخص منتقل می شود. اگر پدر قصد دارد اموال خود را برای بعد از فوت خود تنها به یک فرزند بدهد، یا قصد دارد مانع از ارث بردن یکی از فرزندان برای بعد از فوت خود شود، در این خصوص راه حل وجود دارد. از جمله این راه حل ها انتقال قطعی اموال با تنظیم سند رسمی می باشد.

یکی دیگر از روش ها، اقدام به تنظیم قرارداد صلح عمری به صورت رسمی در محضر می باشد، طبق قرارداد صلح عمری پدر می تواند اموال خود را برای بعد از فوتش به فرزند خود یا هر شخصی که بخواهد منتقل کند اما حق انتفاع از ملک مادامی که در قید حیات است برای خودش باقی بماند.

تقسیم ارث پدری بین دختر و پسر

پیش از این به ارائه توضیحاتی در خصوص نحوه تقسیم ارث پدر و گرفتن ارث از پدر زنده توضیحاتی ارائه شده است؛ در این بخش قصد داریم به بررسی تقسیم ارث پدری بین دختر و پسر بپردازیم. تقسیم ارث پدر بین دختر و پسر طبق قانون کشورمان بدین صورت است که سهم الارث پسر دو برابر سهم دختر می باشد.

پس از فوت پدر اولین گام بعد از تادیه دیون و بدهی ها اقدام به تقسیم ارثیه متوفی می باشد. وراث می توانند با توافق یکدیگر و با رعایت سهم الارث اقدام به تقسیم ماترک نمایند اما برای صدور سند رسمی باید حتما فرایند تقسیم ارث از طریق محکمه و به صورت قانونی انجام شود.

فرایند تقسیم ارث پدری بین دختر و پسر تفاوتی ندارد و با تقدیم دادخواست صدور گواهی حصر وراثت به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی آغاز می شود. پس از صدور گواهی حصر وراثت وراث می توانند اقدام به تقسیم ماترک بین خود نمایند و در صورت عدم حصول توافق درخواست کارشناس رسمی دادگستری بدهند تا کارشناس بر اساس گواهی حصر وراثت اقدام به تقسیم ماترک نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قانون تقسیم ارث پدر و مصادیق آن در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قانون تقسیم ارث پدر و مصادیق آن پاسخ دهند.