قرار منع تعقیب یعنی چه

یکی از قرارهای نهایی که در دادسرا صادر می گردد، قرار منع تعقیب می باشد. قرار منع تعقیب در دو مورد صادر می گردد: عملی از جانب متهم انجام گرفته، ولی آن عمل جرم نمی باشد و  دلایل کافی برای ارتکاب جرم از ناحیه متهم وجود ندارد. نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب از طریق دفاتر خدمات قضایی و پر کردن فرم مخصوص بوده که این اعتراض در دادگاهی که برای رسیدگی به اصل جرم صلاحیت دارد، مورد رسیدگی قرار می گیرد.

محاکم قضایی به طور کلی دو نوع رای را صادر می نمایند که عبارتند از قرار و حکم . قرارها نیز در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه قرارهای مقدماتی و قرارهای نهایی تقسیم می شوند. منظور از قرارهای مقدماتی، قرارهایی هستند که پرونده را آماده صدور رای در آن مرحله از دادرسی می کنند، مانند قرار ارجاع به کارشناسی. اما قرارهای نهایی به قرارهایی گفته می شود که با صدور آن ها پرونده از آن مرجعی که در حال رسیدگی به آن می باشد، خارج می گردد، مانند قرار ترک تعقیب و قرار جلب به دادرسی.

قرار منع تعقیب، یکی از قرار های نهایی بوده که در برخی از پرونده ها در دادسرا صادر می گردد، این قرار مطابق قانون آیین دادرسی کیفری در دو مورد صادر می گردد: عملی از جانب متهم انجام گرفته، ولی آن عمل جرم نمی باشد و  دلایل کافی برای ارتکاب جرم از ناحیه متهم وجود ندارد.

از آنجا که قرار منع تعقیب، دارای احکام و مقررات خاص خود بوده و اعتراض به قرار منع تعقیب نیز تابع ضوابط و شرایط خاصی می باشد، در این مقاله به بررسی احکام و قواعد قرار منع تعقیب می پردازیم. با این توضیح که ابتدا مفهوم قرار منع تعقیب را توضیح داده و سپس، نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

قرار منع تعقیب

آرایی که از محاکم قضایی اعم از دادگاه کیفری و دادگاه حقوقی صادر می شود، به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: قرار و حکم . قرارها نیز در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه قرارهای مقدماتی و قرارهای نهایی تقسیم می شوند. منظور از قرارهای مقدماتی، قرارهایی هستند که پرونده را آماده صدور رای در آن مرحله از دادرسی می کنند، مانند قرار ارجاع به کارشناسی. اما قرارهای نهایی به قرارهایی گفته می شود که با صدور آن ها پرونده از آن مرجعی که در حال رسیدگی به آن می باشد، خارج می گردد، مانند قرار ترک تعقیب و قرار جلب به دادرسی. 

یکی از انواع قرار نهایی در دادسرا ، قرار منع تعقیب می باشد. این قرار و دلایل صدور آن در ماده 278 قانون آیین دارسی کیفری مصوب سال 1392 مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته است. مطابق این ماده: «هرگاه به علت جرم نبودن عمل ارتکابی، قرار منع تعقیب صادر و به هر دلیل قطعی شود... هرگاه به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل، قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود...»

بنابراین همانطور که ملاحظه می شود، قرار منع تعقیب در دو مورد صادر می گردد:

عملی از جانب متهم انجام گرفته، ولی آن عمل جرم نمی باشد.

توضیح آنکه با توجه به اصل قانونی بودن جرم و مجازات، تنها در صورتی می توان عملی را جرم دانست و مرتکب آن را مجازات کرد که قانون، آن عمل را جرم دانسته و برای آن تعیین مجازات کرده باشد. بنابراین اگر عمل ارتکابی توسط متهم مطابق قانون جرم نباشد، نمی توان وی را محکوم به مجازات نمود و لذا ضروری است تا قرار منع تعقیب صادر شود.   

دلایل کافی برای ارتکاب جرم از ناحیه متهم وجود ندارد

ادله اثبات جرم در ماده 160 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مشخص گردیده است. به موجب این ماده :«ادله اثبات جرم عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است...» بنابراین در صورت که واقعا جرمی واقع شده اما دلایل کافی اعم از اقرار، سوگند، شهادت، قسامه و علم قاضی برای اثبات آن جرم وجود نداشته باشد، اتهام قابل اثبات نبوده و باید قرار منع تقیب صادر شود. 

نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب

پس از توضیح قرار منع تعقیب و موارد صدور آن، در این بخش به توضیح نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب می پردازیم. مقررات نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری در مواد 270 تا 277 مورد پیش بینی قرار گرفته است که در این بخش به توضیح آن می پردازیم.

قرار منع تعقیب به موجب بند الف ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری، همچون قرار موقوفی تعقیب، از قرارهای غیر قطعی و قابل اعتراض می باشد.

مهلت اعتراض به قرار منع تعقیب برای اشخاص مقیم ایران، 10 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، 1 ماه از تاریخ ابلاغ قرار منع تعقیب می باشد.

مرجعی که صلاحیت رسیدگی به اعتراض به قرار منع تعقیب را دارد، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل جرم را دارد.

در صورت اعتراض به قرار منع تعقیب از سوی شاکی، وی لازم است تا ظرف 10 روز یا یک ماه از ابلاغ قرار در سامانه ثنا به وی، همانند اقدام برای ثبت شکواییه از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی و پر کردن فرم مخصوص، مراتب اعتراض به قرار منع تعقیب را ثبت نموده تا دفتر خدامات قضایی، اعتراض را برای دادگاه صالح ارسال نماید.

دادگاه کیفری در جلسه فوق العاده به اعتراض به قرار منع تعقیب رسیدگی کرده و تصمیم دادگاه در مورد اعتراض به قرار منع تعقیب، قطعی است مگر در مورد جرایم بند های الف، ب، پ و ت ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، که در این حالت، تصمیم دادگاه قابل تجدیدنظر می باشد. این جریام عبارتند ار:

الف- جرائم موجب مجازات سلب حیات
ب- جرائم موجب حبس ابد
پ ـ جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
ت ـ جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر 

دادگاه در صورتی که اعتراض به قرار منع تعقیب را موجه بداند، قرار جلب دادرسی صادر کرده و پرونده را به دادسرا برگردانده تا بازپرس متهم را احضار نمود، اقدام به تفهیم تهام به وی کرده و پس از اخذ تامین مناسب، پرونده را به دادگاه ارسال نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قرار منع تعقیب و اعتراض به آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قرار منع تعقیب و اعتراض به آن​ پاسخ دهند .