وصیت تملیکی یعنی فردی، عین یا منفعتی از مال خود را، برای زمان بعد از مرگش، مجانا به دیگری، تملیک کند. نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک، با کمک گرفتن از ادله اثبات دعوی، نظیر سند، اقرار و شهادت خواهد بود و اثر قبول وصیت بعد از فوت موصی، انتقال مالکیت مال موضوع وصیت به موصی له است.

   

عناوین اصلی این مقاله

• وصیت تملیکی یا وصیت برای انتقال یک مال چیست
• میزان اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام دیگری دارد
• اثر رد و قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث
سوالات متداول

وصیت، یکی از مهم ترین نهادهای حقوقی پیش بینی شده در قوانین ایران است که افراد، به موجب انواع آن، یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری، مامور می نمایند یا عین یا منفعتی از مال شان را برای زمان بعد از فوت خود، مجانا به دیگری، تملیک می کنند. 

با توجه به رواج وصیت تملیکی و انتقال مالکیت ملک به موجب آن، ضروری است، افرادی که وصیت تملیکی به نفع آن ها شده و بدین ترتیب، می توانند بعد از فوت موصی، مالک مال موضوع وصیت شوند، با نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک و اثر رد یا قبول وصیت، آشنا باشند.

لذا در مقاله حاضر، ماهیت وصیت تملیکی یا وصیت برای انتقال یک مال، میزان اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام دیگری دارد و اثر رد و قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث، مورد بررسی و توضیح قرار گرفته است.

وصیت تملیکی یا وصیت برای انتقال یک مال چیست

قبل از بررسی نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک و اثر رد و قبول آن، باید بررسی کرد که مقصود از وصیت تملیکی یا وصیت برای انتقال یک مال چیست؟ تعریف وصیت تملیکی که یکی از انواع وصیت می باشد، در ماده 826 قانون مدنی، آمده است.

 ماده 826 قانون مدنی مقرر داشته: "وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی، عین یا منفعتی را از مال خود، برای زمان بعد از فوتش به دیگری، مجانا تملیک کند. وصیت کننده، موصی و ‌کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است، موصی له.... نامیده می شود."

بنابراین، هرگاه کسی در زمان حیات و زنده بودن خود، به صورت شفاهی یا با کمک یکی از انواع وصیت نامه (رسمی، خودنوشت و سری) تمام یا بخشی از اموال منقول یا غیرمنقول خود را برای زمان بعد از مرگش، به صورت مجانی، به دیگری تملیک کند، وصیت تملیکی، تحقق خواهد یافت.

میزان اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام دیگری دارد

میزان اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام دیگری دارد، پرسش افرادی است که شخصی به نفع آن ها، وصیت تملیکی نموده و ملکی را به موجب وصیت تملیکی، به آن ها انتقال داده است. لذا در این تیتر از مقاله، در خصوص اعتبار وصیت نامه تملیکی در این شرایط و نحوه اثبات وصیت تملیکی تنظیم شده برای انتقال ملک، صحبت خواهد شد.

از یک منظر، آنچه بر اعتبار وصیت نامه تملیکی، تاثیر مستقیم خواهد گذاشت، این است که وصیت نامه، بر اساس شرایط پیش بینی شده در قانون مدنی و قانون امور حسبی، تنظیم شده باشد. یعنی، اگر وصیت تملیکی، به موجب تنظیم وصیت نامه عادی (وصیت نامه دست نویس یا وصیت خود نوشت) صورت گرفته، شخص وصیت کننده باید، آن را با خط خود تنظیم کرده و وصیت نامه باید، دارای امضا و تاریخ دقیق وصیت باشد؛

اگر وصیت تملیکی، به موجب وصیت نامه رسمی، صورت گرفته، وصیت نامه باید در دفاتر اسناد رسمی دارای اعتبار و مجاز تنظیم شده باشد و اگر وصیت تملیکی، به موجب وصیت نامه سری صورت گرفته، وصیت نامه باید، دارای امضای وصیت کننده بوده و به صورت لاک و مهر شده، در اداره ثبت اقامتگاه موصی یا محل دیگری که در آیین‌ نامه وزارت دادگستری معین می‌ گردد، امانت گذارده‌ شده باشد.

از منظر دیگر باید دانست، قابلیت اجرای وصیت و اعتبار اجرایی آن، پس از فوت وصیت کننده و قبول از سوی شخصی است که به نفع او، وصیت شده است و صرف انجام وصیت تملیکی در زمان حیات و قبول فردی که به نفع وی وصیت شده، سبب انتقال مالکیت مال و ملک مورد وصیت نخواهد شد. مواد 827، 828 و 829 قانون مدنی در این خصوص، مقرر داشته اند:

"تملیک به موجب وصیت محقق نمی‌ شود، مگر با قبول موصی‌ له، پس از فوت موصی"، البته، "هر گاه موصی‌ له غیرمحصور باشد، مثل اینکه وصیت برای فقرا یا امور عام‌ المنفعه شود، قبول، شرط نیست" و قبول موصی‌ له قبل از فوت موصی، موثر نیست و موصی می تواند از وصیت خود رجوع کند حتی در صورتی که موصی‌ له، موصی‌ به را‌ قبض کرده باشد."

یعنی اگر فرد "الف"، در زمان زنده بودن خود، 1 دانگ از ملک شخصی اش را به نفع فرد "ب"، وصیت کند، انتقال مالکیت 1 دانگ وصیت شده، تنها پس از فوت "الف"، تحقق خواهد یافت؛ شایان ذکر است، اگر "الف"، قبل از فوت خود، به هر روشی از وصیت خویش رجوع کند، مثلا، ملک مورد وصیت را بفروشد یا وصیت قبلی را ابطال و وصیت نامه جدیدی تنظیم کند، بعد از فوت "الف"، شخص "ب"، حق ادعای هیچگونه مالکیتی بر ملک مورد وصیت را ندارد.

همچنین باید دانست، میزان اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام دیگری دارد، کاملا بسته به این است که وصیت کننده، در زمان انجام وصیت، دارای اهلیت قانونی بوده یا خیر و آیا وصیت را در سلامت کامل عقل و با رضایت، انجام داده یا به موجب تهدید و اضطرار.

شایان ذکر است، در صورتی که وصیت، شفاها صورت گرفته باشد و تمام یا برخی از ورثه، منکر آن شوند، نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک، بدین صورت خواهد بود که مدعی وجود وصیت تملیکی و انتقال ملک به موجب آن، باید بتواند ادعای خویش را با کمک ادله اثبات دعوا، در محکمه، ثابت نماید.

اثر رد و قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث

بررسی اثر رد و قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث، از چند منظر قابل انجام است یکی اینکه در صورتی که موصی، مازاد بر ثلث املاک خود را به موجب وصیت تملیکی، به دیگری تملیک کرده باشد، تا یک سوم وصیت بر املاک، نافذ و قابل اجرا خواهد بود و نفوذ و اجرای وصیت زاید بر ثلث، منوط به رضایت و تنفیذ باقی وراث است. (در این شرایط، هر ورثه می تواند، نسبت به سهم الارث خود، اعلام رضایت کند.)

با این توضیح که، گرچه هر فرد می تواند در زمان حیات، در خصوص تمام اموال و املاک خود، وصیت انجام دهد اما، بعد از فوت او، صرفا وصیت وی، نسبت به یک سوم اموال، نافذ است و نفوذ وصیت صورت گرفته نسبت به دو سوم باقی اموال، تنها در صورتی خواهد بود که هر ورثه، نسبت به سهم خود، وصیت نامه را تنفیذ کند.

بررسی اثر رد و قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث، با مراجعه به ماده 830 قانون مدنی نیز ممکن است. این ماده، مقرر داشته، "نسبت به موصی‌ له، رد یا قبول وصیت، بعد از فوت موصی معتبر است؛ بنابراین اگر موصی‌ له، قبل از فوت موصی، وصیت را رد کرده باشد، ‌بعد از فوت می تواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت آن را قبول و موصی به را قبض کرد، دیگر نمی‌ تواند آن را رد کند، لیکن اگر قبل از فوت، قبول کرده ‌باشد بعد از فوت، قبول ثانوی لازم نیست."

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک پاسخ دهند.

سوالات متداول

1- نحوه اثبات وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک چیست؟

2- اثر قبول وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک چیست؟

3- تحقق وصیت تنظیم شده برای انتقال ملک چه زمانی است؟