ارث خواهر و برادر مجرد

ارث خواهر و برادر مجرد، بر اساس طبقات ارث، ابتدا به والدین وی اعم از پدر و مادر تعلق گرفته که سهم الارث مادر، یک سوم و پدر، دو سوم ترکه است و در صورت نبود ایشان، به خواهر و برادران وی خواهد رسید که اگر صرفا یک نفر باشند، کل ترکه و در صورت داشتن چند خواهران یا چند برادر، میان آنها بالسویه تقسیم شده و اگر متوفی، هم خواهر و هم برادر داشته باشد، برادر دو برابر خواهر ارث می برد.

فوت افراد، آثار حقوقی خاصی به بار خواهد آورد که یکی از مهم ترین این آثار، تقسیم ارث میان ورثه متوفی می باشد. در قانون مدنی و قانون امور حسبی، قواعد مربوط به تقسیم ارث متوفیان و ورثه آنها، به صورت دقیق، تعیین شده است که با رجوع به این قوانین، می توان تقسیم سهم ارث را انجام داد.

یکی از حالاتی که بحث از تقسیم ارث در آن مطرح می شود، تقسیم ارث فرزندان مجرد یک خانواده می باشد و این سوال مطرح می شود که ارث خواهر و برادر مجرد، چگونه تقسیم می شود؟ به عبارت دیگر، اگر دختر و پسر مجرد یک خانواده، فوت نماید، ارث وی به چه کسانی خواهد رسید؟ پاسخ دقیق به این سوال، از ایجاد اختلافات بعدی، جلوگیری می نماید.

از همین رو، در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که ارث خواهر و بردار مجرد به چه کسانی تعلق می گیرد و سهم الارث پدر و مادر در صورت فوت فرزند چگونه است؟ سپس، سهم الارث خواهر و برادر از فرد مجرد را مورد بررسی قرار داده و در ادامه نیز، نحوه تقسیم سهم الارث خواهر و برادر مجرد را شرح خواهیم داد. در صورت تمایل به آشنایی با قانون جدید سهم الارث خواهر و برادر مجرد با ما همراه باشید.

ارث خواهر و برادر مجرد به چه کسانی تعلق می گیرد

پس از فوت هر شخص، ابتدا ترکه یا ماترک وی، می بایست صرف عمل نمودن به وصایای احتمالی متوفی شده و پس از کنار گذاشتن هزینه کفن و دفن و پرداخت بدهی های متوفی، اقدام به تقسیم ارث میان ورثه وی نمود. یکی از حالات تقسیم ارث، تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد می باشد. به عبارت دیگر، در صورتی که در یک خانواده، خواهر و برادر مجردی فوت نماید، این سوال مطرح می شود که نحوه تقسیم ارث ایشان چگونه است؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد نیز، همچون سایر متوفیان، بر اساس قانون مدنی، به عمل خواهد آمد. یکی از قواعد اصلی و اولیه برای تقسیم ارث متوفیان، آن است که ابتدا، ورثه متوفی، با توجه به طبقات و درجات ارث، مشخص شده و سپس، میزان دقیق سهم الارث، طبق قانون، معین گردد.

لذا سوالی که در این قسمت، قصد داریم بدان پاسخ دهیم، آن است که ارث خواهر و برادر مجرد به چه کسانی تعلق می گیرد؟ به عبارت دیگر، تقسیم ارث برادر بدون فرزند یا تقسیم ارث خواهر بدون فرزند، به چه صورت می باشد؟ در پاسخ به این سوال، ابتدا باید اشاره نمود که بر اساس ماده 862 قانون مدنی، طبقات و درجات ارث، به شرح زیر است:

1) در طبقه اول ارث، پدر و مادر متوفی، فرزندان خود متوفی و اولاد آنها قرار دارند؛

2) در طبقه دوم ارث، اجداد متوفی، برادران و خواهران متوفی و فرزندان ایشان قرار دارند؛

3) در طبقه سوم ارث، عموها، عمه ها، خاله ها و دایی های متوفی و فرزندانشان قرار دارند.

بر این اساس، در صورتی که شخصی فوت کند، ارث، به ترتیب، به طبقه اول، تعلق گرفته و در صورت نبود ایشان، به طبقه دوم، تعلق می گیرد. در صورتی که ورثه ای در طبقه دوم وجود نداشته باشد، سهم الارث متوفی، به طبقه سوم، تعلق خواهد داشت.

بر اساس این قاعده کلی، در ارتباط با ارث خواهر و برادر مجرد، باید گفت که در صورتی که خواهر و برادر مجرد، پدر و مادر یا یکی از آنها را داشته باشند، سهم الارث متوفی، میان پدر و مادر، تقسیم خواهد شد که نحوه تقسیم آن، در قسمت های بعد، شرح داده می شود. لذا در این صورت، خواهر و برادرها، چون در طبقه دوم ارث هستند، از سهم الارث، بهره مند نخواهند شد.

لکن در صورتی که هیچ کدام از پدر و مادر متوفی در قید حیات نباشند، نوبت به تقسیم ارث، میان طبقه دوم می رسد که در این طبقه، علاوه بر پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های متوفی، خواهران و برادران متوفی نیز، حسب قانون، از سهم الارث مذکور در قانون، بهره مند خواهند شد. در این صورت هم، طبقه سوم، از ارث بهره مند نخواهند شد. اما در صورت نبود هیچیک از ورثه مذکور در طبقه اول و دوم، نوبت به تقسیم ارث، میان اقربای طبقه سوم، خواهد رسید.

سهم الارث پدر و مادر در صورت فوت فرزند مجرد

بر اساس قانون مدنی، پدر و مادر متوفی، در طبقه اول ارث قرار دارند و بر این اساس، رابطه توارث، میان پدر و مادر با فرزند فوت شده، در هر حال، برقرار است. اما سوالی که ممکن است مطرح شود، آن است که سهم الارث پدر و مادر در صورت فوت فرزند مجرد به چه صورت میان ایشان، تقسیم می شود؟ در پاسخ به این سوال، حالات مختلف تقسیم ارث فرزند مجرد میان پدر و مادر وی را شرح خواهیم داد.

حالت اول، زمانی است که دختر یا پسر مجرد، پدر و مادر داشته باشد. در چنین شرایطی، هم پدر متوفی و هم مادر متوفی، از سهم الارث، بهره مند خواهند شد و همانگونه که اشاره گردید، خواهر و برادر دختر و پسر مجرد، از ارث، بهره ای نخواهند برد؛ چرا که پدر و مادر، اصطلاحا، حاجب ایشان می باشند.

حالت دوم، زمانی است که یکی از پدر یا مادر متوفی، زنده بوده و دیگری، در قید حیات نباشد. در این فرض نیز، سهم الارث دختر یا پسر مجرد، به شخص در قید حیات، تعلق خواهد گرفت که نحوه تقسیم سهم ارث مادر از فرزند و سهم ارث پدر از فرزند را در قسمت بعد، شرح خواهیم داد. لکن نکته مهم، آن است که باز هم در صورت وجود پدر یا مادر برای متوفی، اقربای درجه دوم، از جمله پدربزرگ و مادربزرگ متوفی و نیز، خواهر و براداران وی، ارثی نخواهند برد.

در ارتباط با سهم الارث پدر و مادر در صورت فوت فرزند مجرد، باید گفت که بر اساس ماده 906 قانون مدنی، "اگر برای متوفی، اولاد یا اولاد اولاد، (از هر درجه که باشند)، موجود نباشد، هر یک از ابوین، در صورت انفراد، تمام ارث را می برد و اگر پدر و مادر میت، هر دو زنده باشند، مادر یک ثلث و پدر، دو ثلث را می برد. لیکن اگر مادر، حاجب داشته باشد، سدس از ترکه، متعلق به مادر و بقیه، مال پدر است".

سهم الارث خواهر و برادر از فرد مجرد

نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد، به این صورت است که اگر متوفی، پدر و مادر داشته باشد، با تنظیم یک تقسیم نامه ارث، ارث فرزند مجرد میان خود ایشان تقسیم می شود و نوبت به طبقه دوم، یعنی خواهر و برادر متوفی یا اجداد وی، نخواهد رسید. با این وجود، در صورت نبود پدر و مادر، ارث خواهر و برادر مجرد، میان طبقه دوم، قابل تقسیم است که از جمله این اشخاص، خواهران و برادران متوفی هستند. لذا در این قسمت، قصد داریم در خصوص سهم الارث خواهر و برادر از فرد مجرد توضیح دهیم.

یکی از شرایط ارث بردن خواهر و برادر از فرد مجرد، آن است که پدر و مادر، در قید حیات نباشند. اما سوالی که ممکن است مطرح شود، آن است که سهم الارث خواهر و برادر از فرد مجرد چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟ پاسخ به این سوال، بستگی به تعداد خواهران و برادران متوفی خواهد داشت.

بر اساس ماده 917 قانون مدنی، "هر یک از وراث طبقه دوم، اگر تنها باشد، تمام ارث را می برد و اگر متعدد باشند، ترکه بین آنها ... تقسیم می شود". بنابراین، در صورتی که متوفی مجرد، تنها یک خواهر داشته باشد، آن خواهر، تمامی ارث را خواهد برد.

بر اساس ماده 918 قانون مدنی، اگر متوفی، خواهر و برادر ابوینی (اشتراک در پدر و مادر) داشته باشد، خواهر و برادر ابی، از ارث محروم می شوند. اما در صورتی که خواهر و برادر ابوینی نداشته باشد، ارث ایشان، به خواهر و برادر ابی (اشتراک در پدر) تعلق می گیرد. لازم به ذکر است که اخوه ابوینی و ابی، هیچکدام اخوه امی (اشتراک در مادر) را از ارث بردن محروم نمی کنند.

بر اساس ماده 919 قانون مدنی، "اگر وراث میت، چند برادر ابوینی یا چند برادر ابی، یا چند خواهر ابوینی و چند خواهر ابی باشند، ترکه بین آنها، بالسویه تقسیم می شود". بر این اساس، در صورتی که متوفی، تنها چند خواهر ابوینی یا چند خواهر ابی، یا چند برادر ابوینی یا چند برادر ابی داشته باشد، کل ترکه، به صورت مساوی، میان آنها تقسیم می شود.

بر اساس ماده 920 قانون مدنی، "اگر وراث میت، چند برادر و خواهر ابوینی، یا چند برادر و خواهر ابی باشند، حصه ذکور، دو برابر اناث خواهد بود" بر این اساس، در صورتی که متوفی، چند خواهر و برادر ابوینی یا چند خواهر و برادر ابی داشته باشد، پسران، دو برابر دختران، ارث خواهند برد و به عبارت دیگر، ارث خواهران متوفی، نصف ارث برادران متوفی خواهد بود.

علاوه بر این، طبق ماده 921 قانون مدنی، "در صورتی که ورثه متوفی، چند خواهر امی یا چند برادر امی و یا چند خواهر و برادر امی باشد، ترکه به صورت مساوی، میان ایشان تقسیم می گردد؛ بی آنکه سهم الارث برادر امی، دو برابر سهم الارث خواهر امی باشد که نحوه تقسیم سهم الارث ایشان را نیز، در قسمت بعد، توضیح خواهیم داد.

نحوه تقسیم سهم الارث خواهر و برادر مجرد چگونه است

یکی از مراحل تقسیم ارث بدون انحصار وراثت، آن است که ابتدا، باید ورثه متوفی را بر اساس طبقات و درجات ارث، مشخص نموده و سپس، میزان سهم الارث هر کدام از ورثه را تعیین کرد. یکی از حالات تقسیم ارث، زمانی است که فرزند مجرد خانواده ای، بدون داشتن سابقه ازدواج، فوت می کند. سوال این است که ارث وی، به چه کسانی رسیده و به چه ترتیبی میان آنها تقسیم می شود؟ لذا در این قسمت، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که نحوه تقسیم سهم الارث خواهر و برادر مجرد چگونه است؟

بر اساس قانون سهم الارث خواهر و برادر، نحوه تقسیم ارث، به این صورت است که ابتدا، سراغ طبقه اول رفته، به این صورت که اگر متوفی، پدر و مادر داشته باشد، کل ارث میان ایشان، به شکل زیر، تقسیم می شود:

اگر هر دوی پدر و مادر متوفی در قید حیات هستند، یک سوم از ترکه، به موجب گواهی انحصار وراثت، متعلق به مادر متوفی و دوم سوم آن، متعلق به پدر است. مثلا، اگر کل ترکه، سیصد میلیون تومان است، صد میلیون تومان آن، متعلق به مادر و مابقی، از آن پدر است.

اما در صورتی که صرفا یکی از پدر و یا مادر در قید حیات است، کل ترکه به وی تعلق خواهد گرفت؛ بی آنکه به خواهر و برادر متوفی، سهمی تعلق گیرد. اما نکته مهم، آن است که اگر مادر، حاجب داشته باشد، تنها یک ششم از کل ترکه، به وی تعلق گرفته و مابقی آن، متعلق به پدر است. بر اساس ماده 892 قانون مدنی، منظور از حاجب داشتن مادر، آن است که متوفی، چند خواهر و برادر داشته باشد؛ مشروط به اینکه:

اولا، لااقل، دو برادر، یا یک برادر با دو خواهر، یا چهار خواهر باشند؛ ثانیا، پدر آنها، زنده باشد؛ ثالثا، از ارث، ممنوع نباشد، مگر به سبب قتل؛ رابعا، ابوینی یا ابی تنها باشند. همانطور که اشاره شد، در این شرایط، مادر، یک ششم ترکه را می برد و باقی، به پدر تعلق می گیرد. مثلا اگر ترکه، سیصد میلیون تومان است، 50 میلیون، متعلق به مادر و مابقی، سهم الارث پدر است.

اما طبق قانون سهم الارث خواهر و برادر، در صورتی که پدر یا مادر متوفی، در قید حیات نباشند، نوبت به تقسیم ارث میان طبقه دوم، از جمله پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها و نیز، خواهران و برادران متوفی می رسد. در ارتباط با نحوه تقسیم ارث خواهر یا برادر مجرد متوفی میان خواهران و برادران، طبق قانون مدنی، به شرح زیر عمل می شود:

در صورتی که متوفی، تنها یک خواهر یا یک برادر داشته باشد، کل ترکه، به وی تعلق خواهد گرفت. اما در صورتی که متوفی، چند خواهر و یا چند برادر ابوینی یا ابی داشته باشد، کل ترکه، میان آنها، بالسویه یا به صورت مساوی، تقسیم می شود. مثلا اگر متوفی مجرد، سه برادر ابوینی داشته باشد و کل ترکه، سیصد میلیون تومان باشد، کل ترکه به صورت مساوی بین ایشان تقسیم می شود. همانطور که گفته شد، تقسیم ارث میان خواهران و برادران امی نیز، به صورت بالسویه (مساوی) است.

لکن در صورتی که متوفی، چند خواهر و برادر ابوینی و یا چند خواهر و برادر ابی داشته باشد، بر اساس قاعده "پسر دو برابر دختر"، ارث میان ایشان تقسیم می شود. مثلا در صورتی که متوفی، دو خواهر و یک برادر ابوینی داشته باشد و کل ترکه وی چهارصد میلیون تومان باشد، ترکه را به چهار سهم صد میلیونی تقسیم نموده که برادر متوفی، دو سهم (معادل دویست میلیون تومان) و هر کدام از خواهران متوفی، یک سهم (معادل صد میلیون تومان) ارث خواهند برد. البته، امکان انتقال سهم الارث به یکی از وراث نیز، وجود دارد.

اگر متوفی، هم خواهر و برادر ابوینی یا ابی و هم خواهر و برادر امی داشته باشد، تقسیم ارث به این صورت است که اگر خواهر و برادر امی، یک نفر باشد، یک ششم ترکه متعلق به وی بوده و مابقی، متعلق به خواهر و برادر ابوینی یا ابی است که حسب مورد، به صورت مساوی یا پسر دو برابر دختر، میان آنها تقسیم می شود. اما اگر خواهر و برادر امی، متعدد باشند، یک سوم ترکه را می برند که به صورت مساوی، میان خود تقسیم کرده و مابقی، باز هم متعلق به خواهر و برادر ابوینی یا ابی است.

علاوه بر خواهر و برادر، پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های متوفی نیز، در طبقه دوم ارث می باشند که حسب مورد، از ارث نوه مجرد خود، بهره مند خواهند شد. بر اساس ماده 924 قانون مدنی، "هر گاه متوفی، اجداد و کلاله (خواهر و برادر) با هم داشته باشد، دو سوم از ترکه، به وراثی می رسد که از جانب پدر، با متوفی قرابت دارند و حین تقسیم آن، پسر دو برابر دختر، ارث خواهد برد. البته، این افراد، می توانند اقدام به بخشش ارث نیز، بنمایند.

یک سوم دیگر ترکه هم، به ورثه ای تعلق می گیرد که از جانب مادر، با متوفی قرابت دارند که آن را به طور مساوی، میان خود تقسیم می کنند. البته اگر خویشاوندان مادری، صرفا منحصر به یک برادر یا خواهر امی باشد، فقط سدس یا یک ششم از ترکه، به وی تعلق می گیرد.

نکته ای که در خصوص وضع  قانون جدید سهم الارث وجود دارد این است که اساسا وضع  قانون جدید بی معناست و قوانین مربوط به ارث و تقسیم آن از فقه اسلامی گرفته شده و وضع  قانون جدید مجددا باعث زیر سوال رفتن قوانین قبلی می شود.  وضع قانون جدید سهم الارث چه برای خواهر و برادر مجرد و چه برای هر یکاز طبقات ارث بری دیگری پایه قانونی ندارد. و می توان گفت دراین خصوص قانون جدید وضع نشده است.

گفتنی است که طبق ماده 925 قانون مدنی، در صورتی که خواهران و برادران متوفی، همگی، فوت کرده و فرزندانی از ایشان بر جای مانده باشد، این فرزندان، به همراه اجداد، ارث می برند که نحوه تقسیم ارث میان این افراد، بر حسب نسل است؛ به این معنا که هر نسل، سهم الارث کسی را می برد که به واسطه او، به میت می رسد؛ مثلا دختران و پسران خواهر متوفی، سهم الارث مادر خود (یعنی خواهر متوفی) را خواهند گرفت. پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر، مقاله زیر را نیز، مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد پاسخ دهند.