اصل ۱۳۱ قانون اساسی

متن اصل ۱۳۱ قانون اساسی، به بیان موردی پرداخته است که رئیس جمهور به عللی نظیر فوت، بیماری، استعفاء، عزل و ... قادر به اداره قوه مجریه نباشد. در بیان تفسیر و نکات حقوقی اصل 131 این قانون می توان بیان داشت که معاون اول رئیس جمهور زمانی می تواند این سمت را بر عهده گیرد که مقام رهبری، با این امر موافقت نماید.

قانون اساسی هر کشور؛ مهم ترین سند حقوقی آن به حساب آمده که در آن اصول سیاسی، ساختار، سلسله مراتب، جایگاه و حدود قدرت سیاسی یک کشور؛ درج شده و تضمین کننده حقوق شهروندان آن به حساب می آید. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز؛ پس از پیروزی انقلاب، ابتدا در 175 اصل و سپس؛ در 177 اصل تالیف گردید.

یکی از اصول مهم این قانون؛ اصل 131 آن می باشد که به مسئله اداره کشور در زمان فوت‏، عزل‏، استعفاء، غیبت‏ یا بیماری رئیس جمهور، پرداخته است. با توجه به این که غیبت رئیس جمهور می تواند بر روند اداره و مدیریت کشور تاثیر گذار باشد؛ اطلاع از تفسیر این اصل و نکات حقوقی آن امری الزامی می باشد.

از این رو، در مقاله حاضر قصد داریم درباره متن اصل ۱۳۱ قانون اساسی، صحبت کرده و پس از ارائه شرح و تفسیر آن، نکات حقوقی این اصل را بگوییم. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

متن اصل ۱۳۱ قانون اساسی

اصل 131 قانون اساسی؛ به بیان حالتی پرداخته است که در آن، مقام ریاست جمهوری به دلایل مختلف، از حضور در مسند خود؛ غیبت داشته باشد. از آن جا که رئیس جمهور یک کشور؛ اداره قوه مجریه را به دست دارد، تعیین تکلیف در خصوص نحوه مدیریت کشور، امری الزامی می باشد. متن اصل ۱۳۱ قانون اساسی در این خصوص بیان می دارد:

«در صورت‏ فوت‏، عزل‏، استعفاء، غیبت‏ یا بیماری‏ بیش‏ از دو ماه‏ رئیس‏ جمهور و یا در موردی‏ که‏ مدت‏ ریاست‏ جمهوری‏ پایان‏ یافته‏ و رئیس‏ جمهور جدید بر اثر موانعی‏ هنوز انتخاب‏ نشده‏ و یا امور دیگری‏ از این‏ قبیل‏، معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور با موافقت‏ رهبری‏ اختیارات‏ و مسئولیت های‏ وی‏ را بر عهده‏ می‏ گیرد و شورایی‏ متشکل‏ از رئیس‏ مجلس‏، رئیس‏ قوه‏ قضاییه، معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور موظف‏ است‏ ترتیبی‏ دهد که‏ حداکثر ظرف‏ مدت‏ پنجاه‏ روز رئیس‏ جمهور جدید انتخاب‏ شود. در صورت‏ فوت‏ معاون‏ اول‏ و یا امور دیگری‏ که‏ مانع انجام‏ وظایف‏ وی‏ گردد و نیز در صورتی‏ که‏ رئیس‏ جمهور معاون‏ اول‏ نداشته‏ باشد؛ مقام‏ رهبری‏ فرد دیگری‏ را به‏ جای‏ او منصوب‏ می‏ کند.»

در مواردی که متن قانون به تصویب رسیده (اعم از قانون عادی یا قانون اساسی) با ابهامی مواجه باشد؛ نیاز به تفسیر متن قانون ایجاد می شود. تفسیر و تبیین متن قانون و مراد قانون گذار؛ به رفع ابهامات و تناقصات آن کمک نموده و اجرای آن را تسهیل می نماید. به منظور اطلاع از تفسیر قانون اساسی، مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

شرح و تفسیر اصل 131 قانون اساسی

در قسمت گذشته متن اصل 131 قانون اساسی را ارائه نموده و بیان کردیم که این اصل، به تعیین تکلیف اداره قوه مجریه در زمانی پرداخته است که ریاست جمهور امکان مدیریت نمودن آن را نداشته باشد. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح شرح و تفسیر اصل ۱۳۱ قانون اساسی بپردازیم.

در شرح و تفسیر این اصل می بایست بیان نمود که در شش حالت؛ معاون اول رئیس جمهور با رعایت شرایطی، اختیارات و مسئولیت های وی را عهده دار می شود که موارد آن عبارت است از: 1- فوت‏ 2- عزل 3- استعفاء 4- غیبت‏ یا بیماری‏ بیش‏ از دو ماه‏ رئیس‏ جمهور 5- زمانی که‏ مدت‏ ریاست‏ جمهوری‏ پایان‏ یافته‏ و رئیس‏ جمهور جدید بر اثر موانعی‏ هنوز انتخاب‏ نشده‏ 6- موارد دیگری‏ از این‏ قبیل.

نکته مهم دیگری که شرح و تفسیر اصل 131 قانون اساسی ضروری است که این است که معاون اول رئیس جمهور زمانی عهده دار مسئولیت های وی خواهد شد که رهبری؛ با این امر موافقت نموده باشد. بنابراین، در صورت مخالفت رهبری، امکان انتقال اختیارات به معاون اول وجود نخواهد داشت.

نکات حقوقی اصل ۱۳۱ قانون اساسی

در قسمت گذشته، به بیان متن اصل صد و سی و یک قانون اساسی پرداخته و شرح و تفسیر آن را بیان نمودیم. در این میان؛ ممکن است که این سوال برای برخی متقاضیان مطرح شود که نکات حقوقی اصل 131 قانون اساسی چیست که در این بخش، به آن پرداخته خواهد شد.

یکی از نکات حقوقی اصل ۱۳۱ این است که این اصل؛ حالتی را که معاون اول نیز قادر به ریاست قوه مجریه نیست را نیز پیش بینی نموده است. در مواردی که معاون اول رئیس جمهور (که عهده دار مسند قوه مجریه گشته است) فوت نماید و یا به هر دلیلی قادر به انجام وظایف نباشد و معاون اولی نیز نداشته باشد؛ رهبر؛ شخصی را به سمت وی منصوب می نماید. البته این امر، زمانی امکان پذیر است که شرایط فوق، یعنی؛ فوت معاون اول یا عدم امکان انجام وظایف وجود داشته و خود معاون اول نیز؛ معاون اولی نداشته باشد.

یکی دیگر از نکات حقوقی اصل 131 این است که معاون اول رئیس جمهور، حداکثر به مدت 50 روز عهده دار اختیارات و مسئولیت های رئیس جمهور خواهد بود؛ زیرا؛ متن این اصل، شورای تشکیل شده از رئیس مجلس، رئیس قوه قضاییه و معاون اول؛ را موظف نموده که در طی این مدت (50 روز) مقدمات انتخاب رئیس جمهور جدید را فراهم آورند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفسیر و نکات اصل ۱۳۱ قانون اساسی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفسیر و نکات اصل 131 قانون اساسی پاسخ دهند.