نیم عشر چیست

نیم عشر، مبلغی است که محکوم علیه، جهت اجرای حکم پرداخت می نماید که نحوه محاسبه آن، پنج درصد از کل مبلغ محکوم به است. تفاوت نیم عشر دولتی و اجرایی، آن است که نیم عشر دولتی، عمدتا در پرونده های مهریه است و نیم عشر اجرایی، در خصوص سایر دعاوی حقوقی است. موارد تخفیف یا معافیت از نیم عشر، شامل پرداخت بدهی ظرف 10 روز یا توافق بر پرداخت آن است.

طرح دعوی توسط اشخاص، در مراجع قضایی، هزینه بر است و به همین دلیل، در قوانین و مقررات مربوطه، پرداخت هزینه های آن توسط اصحاب دعوی، مورد پیش بینی قرار گرفته است. به عنوان نمونه، هزینه های مربوط به فرایند دادرسی، می بایست پرداخت شود تا دادگاه، قادر به رسیدگی و صدور حکم باشد.

اما پس از آنکه دادگاه، حکم را صادر نمود، این حکم باید اجرا شود و اجرایی شدن آن نیز، نیازمند پرداخت هزینه ای جداگانه است که به آن، هزینه های اجرای حکم یا حق الاجرا گفته می شود که مبلغ و میزان آن، نیم عشر است. لکن از آن جهت که در مواردی می توان از پرداخت هزینه مزبور، معاف شد، آشنایی با نحوه محاسبه، موارد تخفیف یا معافیت از آن، ضروری است.

به همین مناسبت، در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که نیم عشر چیست و انواع آن کدامند. سپس، نیم عشر اجرایی اجرای ثبت را بررسی نموده و به این سوال پاسخ می دهیم که نیم عشر اجرایی چگونه محاسبه می شود. در ادامه نیز، موارد تخفیف ، بخشودگی و معافیت در پرداخت نیم عشر اجرایی را ذکر خواهیم نمود.

نیم عشر چیست

فرایند رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه ها، به این صورت است که دادگاه، پس از پرداخت هزینه های دادرسی، اقدام به رسیدگی به پرونده نموده و در نهایت، رای یا حکم قطعی صادر می کند. این حکم، می بایست توسط واحد اجرای احکام دادگستری، اجرا شود که این امر نیز، نیازمند پرداخت هزینه است که به آن، اصطلاحا حق الاجرا یا هزینه های اجرای حکم گفته می شود که با هزینه دادرسی، متفاوت است.

به همین دلیل، عمده افرادی که پرونده آنها در دادگاه، منجر به صدور رای قطعی شده و برای اجرای حکم، اجراییه صادر شده است، با مفهومی تحت عنوان نیم عشر و انواع آن، آشنا شده اند. اما سوالی که ممکن است مطرح شود، آن است که نیم عشر چیست؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است که نیم عشر را بر اساس قانون و رویه قضایی مورد  بررسی قرار دهیم.

به طور کلی، نیم عشر، عبارت است از مبلغی که محکوم علیه یک پرونده حقوقی، می بایست به دولت پرداخت نماید تا حکم صادره علیه وی، اجرایی گردد. در واقع، علاوه بر مبلغ محکوم به (یا اصل بدهی) که می بایست توسط شخص محکوم علیه (بدهکار) پرداخت شود، هزینه هایی نیز، تحت عنوان نیم عشر دولتی یا اجرایی، می بایست پرداخت شود که این حق الاجرا، با هزینه های مربوط به دادرسی، متفاوت است و در واقع، هزینه اجرای حکم می باشد.

در ارتباط با نیم عشر و میزان آن، باید افزود که اساسا، عشر، به معنای یک دهم یا همان ده درصد می باشد و نیم عشر، به معنای نصف این مقدار، یعنی نصف یک دهم است که معادل یک بیستم یا پنج درصد است که پس از محاسبه آن و با در نظر گرفتن مبالغ تخفیف و بخشودگی، باید توسط محکوم علیه، پرداخت شود. در همین ارتباط، مطالعه مقاله زیر نیز، توصیه می شود.

انواع نیم عشر و تفاوت آن ها

نیم عشر یا همان هزینه های اجرای حکم در واحد اجرای احکام دادگستری، عبارت از مبلغی است که محکوم علیه پرونده حقوقی، می بایست به دولت پرداخت نماید که البته، در مواردی، ممکن است محکوم علیه، مشمول معافیت یا تخفیف نیم عشر شود که در ادامه، به آن خواهیم پرداخت. اما سوالی که در این قسمت مورد بررسی قرار گرفته، آن است که انواع نیم عشر و تفاوت آن ها در چیست؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که نیم عشر را می توان به دو دسته کاملا متفاوت، تقسیم بندی نموده و هر یک را به صورت جداگانه، مورد بررسی قرار داد. بدین لحاظ، انواع نیم عشر، عبارتند از نیم عشر اجرایی و نیم عشر دولتی که پس از پرداختن به هر یک، تفاوت آن ها نیز، آشکار می شود.

یکی از انواع نیم عشر، نیم عشر اجرایی است. نیم عشر اجرایی، به مبلغی گفته می شود که محکوم علیه یک پرونده حقوقی، پس از صدور اجراییه، باید پرداخت نماید که به آن، هزینه حق الاجرا نیز، گفته می شود. البته، در شرایط خاصی، ممکن است که بدهکار یا محکوم علیه، بتواند از پرداخت نیم عشر اجرایی، معاف گردد که در ادامه، این مطلب توضیح داده شده است.

یکی دیگر از انواع نیم عشر، نیم عشر دولتی است که در بحث مربوط به مهریه، به وضوح روشن است. با این توضیح که زن، از بابت اجرای حکم دریافت مهریه خود، می بایست مبلغ نیم عشر را به دولت، پرداخت نماید که البته، نیم عشر دولتی مهریه، در مرحله اجرای حکم، از دارایی های مرد برداشته شده و به زن، بازگردانده خواهد شد. لازم به ذکر است که اگر زن، توانایی لازم برای پرداخت نیم عشر دولتی را نداشته باشد، می تواند اقدام به ثبت دادخواست اعسار نماید.

در همین ارتباط، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که نیم عشر مهریه چه زمانی باید پرداخت شود؟ در پاسخ به این سوال، باید گفت که زن، به منظور اجرای حکم و صدور اجراییه، می بایست نیم عشر مهریه را بپردازد. در این شرایط، مرد نیز تا ده روز بعد از صدور اجراییه، مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند و یا اینکه برای پرداخت مهریه، با همسرش توافق کند که در این صورت، صرفا نصف نیم عشر دولتی، قابل پرداخت خواهد بود.

بر این اساس، تفاوت نیم عشر دولتی و اجرایی، در آن است که نیم عشر دولتی، مربوط به مرحله اجرای حکم در پرونده های مطالبه مهریه می باشد؛ اما نیم عشر اجرایی، به حق الاجرای سایر پرونده های حقوقی دادگاه، همچون مطالبه بدهی یا وجه چک، اطلاق می گردد که البته، مبلغ و مقدار هر کدام از آنها، یکسان (پنج درصد) می باشد.

نیم عشر اجرایی اجرا ثبت

نیم عشر اجرایی، عبارت است از مبلغی که محکوم علیه پرونده حقوقی، در راستای اجرای حکم صادره از دادگاه، باید بپردازد. اما در مواردی، ممکن است که طلبکار یا محکوم له، برای وصول طلب خود، به استناد یک سند رسمی، به اداره ثبت مراجعه نموده و درخواست مطالبه وجه مربوطه را داشته باشد. در این شرایط، سوالی که مطرح می شود، آن است که نیم عشر اجرایی اجرا ثبت چگونه باید محاسبه و پرداخت شود؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که اساسا در چنین حالتی نیز، نیم عشر اجرایی یا همان پنج درصد مبلغ محکوم به، می بایست توسط محکوم علیه، پرداخت شود. با این حال، در صورت عدم امکان دریافت طلب، اموال بدهکار از طریق اداره ثبت، توقیف شده و به منظور پرداخت طلب طلبکار، از طریق فرایند مزایده، به فروش خواهند رسید.

در این حالت، علاوه بر اینکه بدهکار، می بایست نیم عشر اجرای حکم را بپردازد، هزینه های مربوط به برگزاری فرایند مزایده نیز، باید پرداخت شود که حق مزایده، در رابطه با اموال منقول، 6 درصد و برای اموال غیر منقول 4 درصد می باشد که این مبالغ، می بایست توسط محکوم علیه، پرداخت شوند. در همین رابطه، مطالعه مقاله زیر نیز، توصیه می شود.

نیم عشر اجرایی چگونه محاسبه می شود ؟

نیم عشر، یا همان حق الاجرا، به مبلغی گفته می شود که توسط محکوم علیه، باید پرداخت شود که البته، در صورت رضایت، ممکن است این مبلغ، بخشوده شود و همانطور که اشاره شد، به دو نوع نیم عشر اجرایی و دولتی، قابل تقسیم بندی است. اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود، آن است که در حالت کلی، نیم عشر اجرایی چگونه محاسبه می شود؟

در ارتباط با نحوه محاسبه نیم عشر اجرایی، باید گفت که ابتدا، کل مبلغ بدهی یا طلب طلبکار را به همراه مبلغ سود و خسارات تاخیر تادیه که به آن تعلق گرفته است را، تا تاریخی که اجراییه صادر شده است، جمع نموده و بدینوسیله، کل مبلغ لازم الاجرا را محاسبه می نماییم. اگر هم مبلغی تحت عنوان حق الوکاله نیز، جزو مدلول سند بوده است، باید به مبلغ قبلی افزوده شود؛ چرا که به این مبلغ نیز، حق الاجرا تعلق خواهد گرفت.

در مرحله بعد، لازم است که یک بیستم، یا همان پنج درصد از مبلغ فوق را محاسبه نمود تا نیم عشر آن، معلوم و مشخص شود که در نهایت، همین مبلغ، از بدهکار یا محکوم علیه، اخذ می گردد. به عنوان مثال، در پاسخ به این سوال که نیم عشر یک میلیارد چقدر است، باید گفت که پنج درصد یا یک بیستم یک میلیارد تومان، مبلغی معادل پنجاه میلیون تومان خواهد بود.

همچنین، در پاسخ به این سوال که نیم عشر مهریه چقدر است، باید گفت که ابتدا، باید کل مبلغ مهریه زن را مشخص نموده و پس از آن، مبلغ 5 درصد از آن را به عنوان نیم عشر دولتی، پرداخت نمود که به عنوان مثال، اگر مهریه خانم، مبلغی معادل 3 میلیارد تومان باشد، پنج درصد آن، حدودا 150 میلیون تومان باید به عنوان نیم عشر، پرداخت شود.

موارد تخفیف ، بخشودگی و معافیت در پرداخت نیم عشر اجرایی

علی رغم تفاوت نیم عشر اجرایی و دولتی در موضوع، مبلغ هر کدام از آنها، معادل 5 درصد اصل طلب به همراه سود و خسارت تاخیر تادیه می باشد که در هر حال، می بایست به منظور اجرایی شدن حکم صادره در دعوی حقوقی، پرداخت شود. با این حال، در مواردی، ممکن است که پرداخت نیم عشر، مشمول تخفیف، بخشودگی یا معافیت شود. لذا در این قسمت، موارد تخفیف، بخشودگی و معافیت در پرداخت نیم عشر اجرایی، شرح داده شده است.

به طور کلی، معافیت یا بخشودگی از پرداخت نیم عشر اجرایی، شامل دو مورد است که یکی از موارد معافیت و بخشودگی در پرداخت نیم عشر اجرایی، آن است که محکوم علیه، ظرف ده روز بعد از صدور اجراییه، بدهی یا مبلغ محکوم به را پرداخت نماید که در این حالت، از پرداخت نیم عشر، معاف خواهد شد؛

همچنین، در صورتی که محکوم له و محکوم علیه، ظرف ده روز پس از صدور اجراییه، با هم توافق یا سازش نموده و یا اینکه ترتیب نحوه اجرای حکم دادگاه را معین نمایند، نیازی به پرداخت نیم عشر به دولت نبوده و محکوم علیه، از پرداخت آن معاف می گردد.

علاوه بر این، در دو مورد، ممکن است که مدیون یا بدهکار، مشمول تخفیف در پرداخت نیم عشر اجرایی شود که حالت اول، زمانی است که شخص محکوم علیه، ظرف ده روز، بخشی از محکوم به را پرداخت نماید که در این صورت، به اندازه میزان بدهی پرداخت شده، از نیم عشر اجرایی وی، کاسته می شود و در واقع، ماخذ بدهی مشمول نیم عشر، کم شده و به تبع آن، مبلغ نیم عشر نیز، کاهش می یابد.

همچنین، در صورتی که مدیون یا محکوم علیه، بعد از مهلت ده روزه، با محکوم له، در ارتباط با پرداخت بدهی و نحوه آن، به توافق و تفاهم برسند، در این صورت، مبلغ نیم عشر، تخفیف داده می شود و لازم است که نصف مبلغ نیم عشر، پرداخت شود که نصف نیم عشر، چیزی معادل دو و نیم درصد از محکوم به، خواهد بود. لازم به ذکر است که نیم عشر دولتی در صورت رضایت طرف مقابل نیز، مشمول تخفیف مذکور خواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه محاسبه نیم عشر و موارد تخفیف و معافیت آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه محاسبه نیم عشر و موارد تخفیف و معافیت آن پاسخ دهند.