اخراج کارگر در قانون کار

 اخراج کارگر در قانون کار، در صورت وجود شرایطی چون، قصور کارگر در انجام وظایف محوله، نقض آیین‌ نامه‌ های انضباطی کارگاه، پس از تذکرات کتبی و موافقت شورای عالی کار یا شورای صنفی و سایر نهادهای ذی صلاح، میسر است و عواقب آن برای کارفرما، مکلف شدن به پرداخت حق و حقوق کارگر اخراجی، نظیر حق سنوات می باشد.

قانون کار، از مهم ترین قوانینی است که در راستای حمایت از حق و حقوق کارگران در برابر کارفرمایان، ایجاد شده و در خصوص انواع مسائل مربوط به کارگران تابع قانون کار، نظیر مرخصی، حقوق و مزایا، تعطیلات و مواردی از این دست، تعیین تکلیف می نماید.

یکی از مهم ترین موارد پیش بینی شده در قانون کار، قوانین مربوط به اخراج کارگران توسط کارفرما است و از آنجا که اخراج کارگران، تنها در صورت رعایت قواعد پیش بینی شده در قانون کار، مجاز می باشد، ضروری است، کارفرمایان و کارگران تابع قانون کار، از شرایط اخراج کارگر در قانون کار و عواقب این امر برای کارفرما، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، شرایط اخراج کارگر توسط کارفرما از منظر قانون کار، قواعد اخراج کارگر دارای قرارداد یا بدون قرارداد، قوانین اخراج کارگر در قانون کار، عواقب این امر برای کارفرما و حق و حقوق کارگر اخراجی، مورد بررسی قرار گرفته و درباره امکان شکایت در صورت اخراج از کار، توضیح داده شده است.

اخراج کارگر در چه صورت موجه است یا سه شرط برای اخراج کارگر توسط کارفرما در قانون کار

برای بررسی اینکه اخراج کارگر در چه صورت موجه است یا سه شرط برای اخراج کارگر توسط کارفرما در قانون کار چیست؟ باید ماده ۲۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی قرار داد. چراکه کارفرما، صرفا با رعایت مفاد ماده 27 قانون کار و وجود شرایط مذکور در این ماده، مجاز است که کارگر خود را اخراج کند. اخراج با رعایت ماده ۲۷ قانون کار، مشمول موارد و قواعد زیر است:

کارگر، در انجام وظایف محوله، قصور ورزد.

کارگر، آیین‌ نامه‌ های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض کند. ‌شایان ذکر است، مستفاد از تبصره 2 ماده 27 قانون کار، "موارد قصور و دستورالعمل ها و آیین‌ نامه‌ های انضباطی کارگاه‌ ها، به موجب مقرراتی است که با پیشنهاد شورای عالی کار، به تصویب وزیر‌ کار و امور اجتماعی خواهد رسید."

شورای عالی کار و در صورت نبودن این شورا، واحد صنفی، نظر مثبت، نسبت به اخراج کارگر، داشته باشد. مستفاد از تبصره 1 ماده ۲۷ قانون کار " در کارگاه‌ هایی که مشمول قانون شورای اسلامی کار نبوده و یا شورای اسلامی کار و یا انجمن صنفی، در آن تشکیل نگردیده باشد یا فاقد‌ نماینده کارگر باشند، اعلام نظر مثبت هیات تشخیص (‌موضوع ماده 158 این قانون) در فسخ قرارداد کار، الزامی است."

اخراج کارگر در صورت داشتن قرارداد

قبل از توضیح اخراج کارگر در صورت داشتن قرارداد کتبی، لازم به ذکر است که، از منظر نظام حقوقی ایران، قراردادها، اعم از کتبی و شفاهی، محترم هستند و طرفین قرارداد، ملزم به رعایت مفاد آن، می باشد. قانون کار و قرارداد کارگر و کارفرما نیز مستثنی از این امر نیست و کارگر و کارفرما، باید به مفاد قراردادهای کار کتبی و شفاهی، پایبند باشند. در شرایطی که قرارداد دائم یا موقت کارگر و کارفرما، کتبی باشد، اخراج کارگر، مطابق مراحل زیر است:

کارگر باید، در خصوص وظایف خود، قصور ورزد یا آیین‌ نامه‌ های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی کارفرما، نقض کند؛

کارفرما باید، نظر مثبت مراجع ذی صلاح، که حسب مورد، شورای عالی کار، واحد صنفی یا هیات تشخیص است را در خصوص اخراج، دریافت کند؛

کارفرما باید، مطالبات و حقوق معوقه کارگر اخراجی و حق سنوات وی را مطابق قانون کار، محاسبه کرده و بپردازد.

شایان ذکر است، حتی در صورت تایید اخراج در مراجعی چون شورای عالی کار و واحد صنفی، کارگر اخراجی می تواند، نسبت به اخراج خود، اعتراض کرده و موضوع را در مراجع واجد صلاحیت برای رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما، مطرح نماید.

اخراج کارگر بدون قرارداد

در توضیح شرایط اخراج کارگر بدون قرارداد کار باید گفت، تشریفات اخراج کارگری که دارای قرارداد کار نیست، تفاوتی با اخراج کارگر دارای قرارداد ندارد. یعنی، همانطور که در تیتر اول و دوم مقاله ذکر شد، اخراج باید با رعایت ماده 27 قانون کار صورت گیرد و کارفرما موظف است، تمام حق و حقوق کارگر را به وی، بپردازد.

تنها نکته ای که باید در اخراج کارگر بدون قرارداد، مد نظر قرار گیرد این است که اثبات وجود قرارداد کار، با کارگر است و می تواند در این راستا، حسب مورد به ادله ای که در ادامه ذکر می گردند، استناد کند؛ شهادت شهود، واریزی های حقوق از سوی کارفرما به حساب بانکی او، فیلم دوربین های مدار بسته موجود در محیط کار، پرینت گزارش دستگاه مربوط به ثبت ساعت ورود و خروج، پیامک های رد و بدل شده با کارفرما و هرگونه سند و مدرک موجود و قابل ارائه به محکمه.

شایان ذکر است، در صورتی که کارگر، به موقت بودن قرارداد کار، اقرار نکند یا کارفرما نتواند موقتی بودن قرارداد را ثابت کند، قرارداد کارگر، دائمی محسوب می گردد و حقوق و مزایای کارگر دارای قرارداد کار دائم، به وی تعلق خواهد گرفت.

قوانین اخراج کارگر در قانون کار

همانطور که در مقدمه و تیتر اول مقاله، مورد اشاره قرار گرفت، قوانین اخراج کارگر، در قانون کار مورد پیش بینی قرار گرفته است و کارفرمایی که قصد اخراج کارگر خود را دارد، باید این قوانین را رعایت کند؛ در غیر این صورت، با عواقب قانونی و حقوقی عدم رعایت قوانین اخراج کارگر، مواجه خواهد شد. قوانین اخراج کارگر در قانون کار، عبارتند از:

اخراج با رعایت ماده 27 قانون کار، صورت گیرد یعنی، آیین‌ نامه‌ های انضباطی کارگاه، پس از تذکرات کتبی، توسط کارگر، نقض شوند یا کارگر، در انجام وظایف محوله، قصور ورزد و شورای عالی کار، واحد صنفی و سایر نهادهای ذی صلاح پیش بینی شده در ماده ۲۷ قانون کار، با اخراج کارگر، موافقت کنند؛

کارفرما، مطالبات و حقوق معوقه کارگر را بپردازد و به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به‌عنوان "‌حق سنوات"، به وی پرداخت نماید. مستفاد از ‌تبصره ماده 158 قانون کار "کارگری که مطابق نظر هیات تشخیص باید اخراج شود، حق دارد نسبت به این تصمیم، به هیات حل اختلاف مراجعه و اقامه دعوی نماید."

مستفاد از ماده 165 قانون کار، در صورت غیرموجه تشخیص داده شدن اخراج کارگر نزد هیات حل اختلاف، حکم بازگشت کارگر اخراجی و پرداخت حق‌ السعی او از‌ تاریخ اخراج، صادر خواهد شد و در صورت موجه تشخیص داده شدن اخراج کارگر، کارگر اخراجی، مستحق دریافت حق سنوات (به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر)، خواهد بود.

همچنین، مستفاد از تبصره ماده 165 قانون کار، در صورتی عدم تمایل کارگر، برای بازگشت به کارگاه، کارفرما باید، بر اساس سابقه خدمت کارگر، به نسبت هر سال، 45 روز مزد و‌ حقوق به وی بپردازد.

در بررسی قوانین اخراج کارگر در قانون کار، مد نظر داشتن ماده 20 قانون کار، ضروری است، مستفاد از ماده 20 قانون کار، در شرایطی که قرارداد کار، تعلیق شده باشد و کارفرما، پس از رفع حالت تعلیق، از پذیرفتن کارگر خودداری کند؛

"کارگر حق دارد ظرف مدت 30 روز به هیات تشخیص مراجعه نماید (‌در صورتی که کارگر عذر موجه نداشته باشد) و هر گاه کارفرما نتواند ثابت کند که نپذیرفتن کارگر مستند به دلایل موجه بوده است، به تشخیص هیات مزبور، مکلف به بازگرداندن کارگر به کار و پرداخت حقوق یا مزد وی از تاریخ مراجعه به کارگاه می‌ باشد و اگر بتواند آن را اثبات کند، باید به ازای هر سال سابقه کار، 45 روز آخرین مزد را به وی پرداخت نماید."

شایان ذکر است، مستفاد از تبصره ماده 20 قانون کار، در شرایطی که کارگر، بدون داشتن دلیل و عذری موجه، "حداکثر 30 روز پس از رفع حالت تعلیق، آمادگی خود را برای انجام کار به کارفرما اعلام نکند و یا پس از مراجعه و استنکاف کارفرما، به هیات تشخیص مراجعه ننماید، مستعفی شناخته می‌ شود که در این صورت، کارگر، مشمول اخذ حق سنوات به ازای هر‌سال، یک ماه آخرین حقوق خواهد بود."

عواقب اخراج کارگر برای کارفرما

در قانون کار، به جهت حمایت از حق و حقوق کارگران اخراجی، عواقبی برای کارفرما، در مواقعی که اقدام به اخراج کارگران نماید، مورد پیش بینی قرار گرفته است. لذا، در این تیتر از مقاله، عواقب اخراج کارگر برای کارفرما، مورد بررسی و توضیح قرار خواهد گرفت. این عواقب، عبارتند از:

کارفرما، ملزم می گردد، مطالبات و حقوق معوقه کارگر اخراجی را به وی بپردازد؛

کارفرما ملزم می گردد، حق سنوات کارگر اخراجی را به وی، بپردازد؛

در مواقعی که اخراج به صورت غیرقانونی صورت گرفته باشد و اداره کار، رای به بازگشت کارگر به کار دهد، کارفرماملزم می گردد، حق السعی کارگر ;را از تاریخ اخراج، محاسبه کرده و به وی بپردازد و او را به کار، بازگرداند. در ادامه، در خصوص حق و حقوق کارگر اخراج شده در قانون کار، توضیح داده خواهد شد.

حق و حقوق کارگر اخراج شده در قانون کار

در تیترهای قبلی مقاله، شرایط اخراج کارگر در قانون کار و عواقب این امر برای کارفرما، مورد بررسی و توضیح قرار گرفت. در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، حق و حقوق کارگر اخراج شده در قانون کار بررسی خواهد شد و توضیحاتی درباره آن، ارائه خواهد گردید. حق و حقوق کارگر اخراج شده در قانون کار عبارتند از:

حق سنوات

حقوق معوقه کارگر 

مطالبات معوقه کارگر، نظیر مانده مرخصی و...

عیدی ( شایان ذکر است، در این شرایط، بسته به تاریخی که کارگر اخراج شده، مبلغ عیدی، متغییر خواهد بود و در واقع، در چنین شرایطی، به میزان کاکرد کارگر در سال اخراج، عیدی به او، تعلق خواهد گرفت.) در ادامه، امکان یا عدم امکان شکایت در صورت اخراج از کار، بررسی خواهد شد.

شکایت در صورت اخراج از کار

شکایت در صورت اخراج از کار و مهلت شکایت کارگر خارجی، مبحثی است که در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، مورد بررسی و توضیح قرار خواهد گرفت. در توضیح امکان یا عدم امکان شکایت در صورت اخراج از کار باید گفت؛

 کارگرانی که به اخراج خود توسط کارفرما، اعتراض دارند، می توانند بسته به داشتن قرارداد کتبی یا عدم داشتن آن، از طریق مراجعه به سامانه جامع روابط کار یا مراجعه حضوری به ادارات کار، شکایت خود را ثبت نمایند. با ثبت شکایت، هیات تشخیص اداره کار، شرایط و مدارک کارگر را بررسی نموده و حکم مقتضی را صادر خواهد کرد؛ حکم صادره، قابل اعتراض در هیات حل اختلاف اداره کار می باشد.

برای ثبت شکایت، فرد باید، آدرس prkar.mcls.gov.ir را در مرورگر خود، جستجو نموده و پس از درج نام کاربری و رمز عبور، برروی گزینه "ورود"، کلیک کند. "شایان ذکر است، افرادی که در سامانه، ثبت نام نیستند، باید شخصا و با مراجعه به سایت prkar.mcls.gov.ir یا از طریق مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان دولت، در سامانه، ثبت نام و احراز هویت نمایند و نام کاربری و رمز عبور ورود به سایت جامع روابط کار را دریافت کنند."

در این مرحله، فرد باید، برروی گزینه "پنجره خدمات"، کلیک کند.

در این گام، فرد باید، از کادر "اداره کل روابط کار"، گزینه "ثبت دادخواست بدوی" را انتخاب کند.

در این مرحله، فرد باید، باقی مراحل ثبت شکایت را طی نموده، اطلاعات و مدارک مورد نیاز را بارگذاری کرده و منتظر اعلام مراتب امر از سوی اداره کار بماند. اداره کار، شکایت را به اطلاع کارفرما، خواهد رساند و وقت جلسه رسیدگی را تعیین خواهد کرد. با شرکت در جلسه و ابراز دفاعیات کارگر و کارفرما، رای مقتضی، صادر و به آن ها، ابلاغ خواهد گردید.

در توضیح مهلت شکایت کارگر خارجی از کارفرما، باید گفت، ماده 125 قانون کار، مقرر داشته: "در مواردی که به هر عنوان، رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می‌ شود، کارفرما مکلف است ظرف پانزده روز، مراتب را به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کند. تبعه بیگانه نیز مکلف است ظرف پانزده روز، پروانه کار خود را در برابر اخذ رسید، به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تسلیم نماید. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در صورت لزوم، اخراج تبعه بیگانه را از مراجع ذی صلاح درخواست می‌ کند."

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط اخراج کارگر در قانون کار در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط اخراج کارگر در قانون کار پاسخ دهند.