مشخصات اسناد تجاری

 در این مقاله به بررسی مشخصات اسناد تجاری خواهیم پرداخت .

در دسته بندی اسناد گفتیم که سند به دو دسته اسناد عادی و اسناد رسمی تقسیم می شوند . اسناد تجاری که محدود به چک ، سفته و برات هستند دسته دیگری از اسناد هستند که اگرچه از امتیازات سند رسمی برخوردارند اما سند رسمی محسوب نمی شوند و مانند اسناد رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم نمی شوند بلکه توسط افراد عادی تنظیم و صادر می شوند . برخلاف سند عادی که از نظر ظاهری شکل خاصی در قانون برای آنها در نظر گرفته نشده است ، در اسناد تجاری شکل سند باید به همان ترتیبی باشد که در قانون ذکر شده است ، باشد و اگر این شرایط رعایت نشود سند از شکل تجاری خارج و تبدیل به یک  سند عادی می شود و دیگر نمی تواند از مزایای یک سند تجاری بودن استفاده کند . در واقع علت اینکه اسناد تجاری در قانون به طور مفصل بررسی شده اند مشخصات خاص این اسناد است . از این رو در این مقاله به بررسی مشخصات اسناد تجاری از جمله درج طلب در سند ، وصف تجریدی ، قابلیت نقل و انتقال ، مسئولیت تضامنی ، انتخاب دادگاه ، درخواست قرار تامین خواسته خواهیم پرداخت .

درج طلب در سند تجاری

اسناد تجاری در واقع بیان کننده طلبی هستند که در آنها درج شده است و دارنده سند برای اثبات طلب خود به آن استناد می کند . برای مثال وقتی الف چکی با مبلغ صد هزار تومان در وجه به صادر می کند ، ب به عنوان دارنده چک در تاریخ سررسید چک می تواند به استناد چک طلب خود را دریافت کند . در واقع یکی از ویژگی های اسناد تجاری این است که در آنها مبلغی به عنوان طلب درج شود ، که در اسناد عادی لزومی برای آن وجود ندارد . 
البته گاهی دیده می شود که سند برای امانت یا برای تضمین صادر می شود مثلا چک تضمینی  یا سفته بابت تضمین حسن انجام کار . در این موارد باید ضمانت در متن سند قید شود و اگر نشد باید ثابت شود زیرا در واقع اسناد تجاری دلیل اصلی طلبکار بودن دارنده آن هستند مگر اینکه ثابت شود چک برای تضمین صادر شده است .

اسناد تجاری دارای وصف تجریدی هستند

یکی دیگر از اوصاف اسناد تجاری داشتن وصف تجریدی است . وصف تجریدی در اسناد تجاری یعنی اینکه به محض اینکه سند صادر شد و در اختیار طرف مقابل قرار گرفت فرض بر این است که صادر کننده سند تجاری با علم و آگاهی و اختیار خودش اقدام به امضا سند کرده و خود را متعهد به پرداخت وجه آن نموده است . بنابراین بعد از صدور سند تجاری مثلا چک ، صادر کننده نمی تواند با استناد به مواردی مثل عدم آگاهی از اینکه چرا چک را صادر کرده است از پرداخت وجه چک امتناع کند .

اسناد تجاری قابل نقل و انتقال هستند

قابلیت نقل و انتقال در اسناد تجاری باعث می شود دارنده سند بتواند آن را به دیگری منتقل کند . این کار از طریق پشت نویسی یا ظهر نویسی سند انجام می شود و در مبادلات روزانه و داد و ستد ها بسیار پر کاربرد است .

مسئولیت تضامنی امضا کنندگان اسناد تجاری 

گفتیم که یکی دیگر از مشخصات اسناد تجاری و تفاوت آن با اسناد عادی این است که سند تجاری قابلیت انتقال دارد و دارنده سند با پشت نویسی آن را به نفر بعد منتقل می کند . فرض کنید الف چکی در وجه ب صادر کرده است ، ب چک را به ج انتقال می دهد و ج چک را به شما  انتقال می دهد . شما اگر نتوانستید وجه درج شده در سند را از بدهکار بگیرید می توانید برای دریافت پول خود به هر کدام از الف ، ب و ج مراجعه کنید . البته باید بدانید که نمی توانید وجه سند را از هر یک از آنها به طور جداگانه بگیرد ، شما فقط می توانید وجه را از همه آنها مطالبه کنید و هر کدام از آنها وجه را پرداخت کند ، مسئولیت دیگران هم از بین می رود .

حق انتخاب دادگاه صالح 

یکی دیگر از مشخصات سند تجاری این است که دارنده سند تجاری می تواند به هر کدام از دادگاه زیر برای اقامه دعوی مراجعه کند :

• دادگاه محل اقامت خوانده دعوی ( خوانده کسی است که دارنده سند تجاری می خواهد از او شکایت کند ) .

• دادگاه محلی که سند تجاری در آن محل صادر شده است .

• دادگاه محلی که در آنجا سند تجاری به مورد اجرا گذاشته شده است مثلا دادگاه محلی که برای چک ، گواهی عدم پرداخت صادر شده است . 

درخواست قرار تامین خواسته​

اگر دارنده سند تجاری در مهلت قانونی بابت عدم پرداخت سند تجاری اش اقامه دعوی کند ، می تواند از دادگاه تقاضای صدور قرار تامین خواسته بنماید . یعنی از دادگاه بخواهد اموال طلبکار را توقیف کند . امتیازی که اسناد تجاری درباره قرار تامین خواسته نسبت به اسناد عادی دارند این است که دادگاه بدون درخواست خسارت احتمالی از طلبکار ، قرار تامین خواسته و توقیف اموال را صادر می کند . البته در نظر داشته باشید این امتیاز تنها زمانی عملی می شود که دعوی در مهلت قانونی آن اقامه شده باشد .