جرایم غیر عمدی و مجازات آن

جرم غیر عمدی و مجازات آن، جرمی است که شخص هیچ قصد و سو نیت خاصی از نتیجه عمل خود نداشته است و بر اساس ماده 145 قانون مجازات اسلامی تحقق این گونه از جرائم، منوط به احراز تقصیر مرتکب می باشد. همچنین جرایم غیرعمدی به انواع مختلفی تقسیم می شود که از جمله آن می توان به جرم شبه عمدی و خطای محض اشاره نمود.

مطابق ماده 2 قانون مجازات اسلامی هر رفتاری اعم از انجام دادن یک کار (فعل) و انجام ندادن کار (ترک فعل) که در قانون مجازات، برای آن کیفر تعیین شده باشد، جرم محسوب می گردد. همچنین عناصر تشکیل دهنده جرم شامل عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی می شود. 

لازم به ذکر است که بر اساس عنصر روانی جرائم به دو دسته جرم عمدی و جرم غیرعمدی تقسیم بندی می شود. حال از آن جایی که جرایم غیرعمدی انواع مختلفی دارد و مجازات آن متفاوت از جرم عمدی است و از آنجا که ممکن است بسیاری جرایم به صورت غیر عمدی اتفاق می افتد، پرداختن به جزئیات جرایم غیر عمدی و مجازات آن امری ضروری می باشد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پرداختن به این موضوع که جرایم غیر عمدی چیست و عنصر مادی، روانی و معنوی و قانونی در این جرائم چه می باشد؛ به بیان انواع جرایم غیر عمدی با مثال بپردازیم و در انتها در مورد مجازات جرایم غیر عمدی صحبت خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

جرایم غیر عمدی چیست

در ابتدا باید گفت برای این که جرمی محقق شود لازم است 3 عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی وجود داشته باشد که در صورت فقدان هر یک از این عناصر جرمی واقع نمی شود. همچنین در تعریف هر یک از این عناصر باید بیان داشت که منظور از عنصر قانونی جرم این است که رفتار ارتکابی باید به موجب قانون جرم شناخته شده باشد تا قابل مجازات باشد.

علاوه بر این عنصر مادی به رفتاری گفته می شود که برای جرم دانستن آن عمل باید از مرتکب سر بزند. اما نکته قابل توجه این است که برای وقوع یک جرم، احراز عنصر قانونی و مادی کافی نخواهد بود و ضروری است که عنصر معنوی هم وجود داشته باشد که منظور از آن عمد یا سونیت مرتکب در انجام آن جرم می باشد. به عبارت دیگر شخص برای انجام جرم باید قصد و تصمیم قطعی داشته باشد تا قابل مجازات باشد.

حال ممکن است در ذهن برخی از افراد این پرسش مطرح شود که جرایم غیر عمدی چیست یا جرایم غیر عمد شامل چیست که در پاسخ به آن باید گفت جرم غیر عمدی، جرمی است که شخص هیچ قصد و سوءنیتی از نتیجه عمل خود نداشته است و بر اساس ماده 145 قانون مجازات اسلامی تحقق آن منوط به احراز تقصیر می باشد.

همچنین تفاوت آن با جرائم عمدی در این است که جرم عمدی با علم و قصد مرتکب صورت می گیرد در حالیکه در جرم غیر عمدی مرتکب به هیچ عنوان خواستار آن نتیجه نبوده است و در این خصوص ماده 144 قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد:« در تحقق جرائم عمدی علاوه بر علم مرتکب به موضوع جرم، باید قصد او در ارتکاب رفتار مجرمانه احراز گردد.

در جرائمی که وقوع آنها بر اساس قانون منوط به تحقق نتیجه است، قصد نتیجه یا علم به وقوع آن نیز باید محرز شود.» به عبارتی در جرائم مطلق مرتکب تنها باید عمد در رفتار خود داشته باشد ولی در جرائم مقید به جز قصد فعل، قصد نتیجه هم لازم است.

همچنین برای درک بهتر جرائم غیر عمدی می توان به این مثال عنصر روانی اشاره کرد که شخصی به دلیل سرعت زیاد و بدون این که قصد قتلی داشته باشد با دیگری تصادف می کند و کشته می شود که این جرم را به دلیل نداشتن سو نیت باید از نوع جرائم غیر عمدی دانست.

عنصر مادی، روانی و معنوی و قانونی در جرائم غیر عمدی

همانطور که در بخش قبلی نیز گفته شد برای تشکیل یک جرم لازم است که عناصری مانند عنصر قانونی، مادی و معنوی وجود داشته باشد تا بتوان مرتکب را مجازات نمود. حال در این بخش از مقاله به جهت آشنایی کاربران، عنصر مادی، روانی و معنوی و قانونی در جرائم غیر عمدی مورد بررسی قرار می گیرد.

در ادامه پاسخ به سوال جرایم غیر عمد شامل چیست باید گفت عنصر مادی در جرایم غیر عمدی تقصیر جزایی است که این رفتار شامل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی است. منظور از بی احتیاطی این است که شخص به نتایج کاری خود هیچ توجهی نداشته باشد و به همین دلیل ضرر و آسیبی به طرف مقابل وارد شود. همچنین معنای بی مبالاتی این است که مرتکب عملی که باید انجام می داده را انجام ندهد و آن را ترک کند. از طرف دیگر منظور از عدم مهارت، آشنا نبودن به قوانین و اصول لازم برای انجام یک کار می باشد. علاوه بر این اگر شخص مقررات دولتی را نادیده بگیرد و بر همین اساس مرتکب جرمی شود، این عمل وی تقصیر جزایی بوده و مطابق قانون، مجازات می شود.

لازم به ذکر است که وجود عنصر روانی در جرایم غیرعمدی ضروری است به همین خاطر عنصر معنوی جرم را باید تقصیر مرتکب دانست. البته باید به این نکته توجه داشت که در جرائم غیر عمدی می بایست میان تقصیر مرتکب و نتیجه حاصله رابطه سببیت وجود داشته باشد. به عبارت دیگر صرفا جرم باید به علت تقصیر مرتکب رخ داده باشد.

در نهایت در خصوص عنصر قانونی جرم غیر عمدی باید به ماده 145 قانون مجازات اسلامی اشاره نمود که مقرر می دارد:« تحقق جرائم غیر عمدی، منوط به احراز تقصیر مرتکب است. در جنایات غیر عمدی اعم از شبه عمدی و خطای محض مقررات کتاب قصاص و دیات اعمال می‌شود. تبصره- تقصیر اعم از بی احتیاطی و بی مبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مانند آنها، حسب مورد، از مصادیق بی احتیاطی یا بی‌مبالاتی محسوب می‌شود.» بنابراین مطابق این ماده برای تحقق جرائم غیرعمدی باید تقصیر مرتکب احراز شود.

انواع جرایم غیر عمدی با مثال

برای پاس بهتر به  سوال جرایم غیر عمد شامل چیست باید گفت جرم غیرعمدی انواع مختلفی دارد که ممکن است برخی از اشخاص نسبت به آن بی اطلاع باشند. حال در این قسمت از مقاله قصد داریم که به جهت آشنایی کاربران به بیان انواع جرایم غیرعمدی با مثال بپردازیم و در خصوص هر کدام توضیحات مفصلی ارائه دهیم.

جرایم غیر عمد به دو نوع شبه عمد و خطای محض تقسیم‌بندی می‌شوند. بر اساس ماده 291 قانون مجازات اسلامی، قانونگذار رفتار مرتکب را در جنایات به 3 حالت شبه عمدی دانسته است. اولین حالت این است که مرتکب در رفتار خود عمد داشته ولی قصد تحقق نتیجه را نداشته است مانند این که کارفرما به صورت کارگر خود سیلی بزند و این سیلی موجب فوت او شود در این حالت مرتکب قصد سیلی زدن داشته ولی قصد کشتن او را نداشته است.

مورد بعدی این است که مرتکب جهل موضوعی داشته است مانند این که شخصی با تصور این که طرف مقابلش فوت شده است به او شلیک می کند ولی بعدا پی می برد که طرف زنده بوده است که این مورد هم باید جز جرایم شبه عمدی دانست. حالت سوم هم زمانی است که مرتکب در رفتار خود تقصیر کرده است که مثال عنصر روانی آن این که است شخصی بر اثر بی احتیاطی در رانندگی با وسیله نقلیه با دیگری تصادف کند.

نوع دیگر از جرائم غیر عمدی، جنایت خطای محض می باشد که بر اساس ماده 292 قانون مجازات اسلامی، به انواع مختلفی تقسیم می شود که از جمله آن می توان به جنایت از طریق شخص مجنون یا صغیر، جنایت در خواب یا بیهوشی و همچنین جنایتی که مرتکب نه قصد فعل و نه قصد نتیجه داشته است اشاره نمود و در مورد اخیر می توان به این مثال عنصر روانی اشاره کرد که شخصی به قصد شکار تیری را رها می کند ولی به شخص دیگری اصابت می کند. 

مجازات جرایم غیر عمدی

در بخش های قبلی در خصوص جرایم غیر عمدی  واینکه جرایم غیر عمد شامل چیست توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که جرم غیر عمدی، جرمی است که شخص هیچ قصد و سوءنیت خاصی از نتیجه عمل خود ندارد. حال پرسش اساسی این است که مجازات جرائم غیر عمدی چیست که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

در خصوص مجازات جرم های غیرعمدی می توان به ماده 616 قانون مجازات اسلامی اشاره نمود که بیان می دارد:« در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.»

البته باید توجه داشت که بر اساس تبصره ماده یاد شده این مجازات شامل قتل های غیر عمد ناشی از تصادف رانندگی نمی شود. بنابراین جرائمی که ناشی از تقصیر هستند مجازات آن علاوه بر پرداخت دیه، یک تا سه سال حبس می باشد. لازم به ذکر است که در صورت گذشت شاکی دیه فوق الذکر ساقط می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع جرایم غیر عمدی و مجازات آن در کانال تلگرام موضوعات کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع جرایم غیر عمدی و مجازات آن پاسخ دهند.