حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن

حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن، هنگام تنظیم متن وکالتنامه، اهمیت می یابد. حق توکیل به غیر، به معنای اذن موکل به وکیل، بابت گرفتن وکیل در انجام موضوع وکالت است و وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر، به منزله آن است که نه تنها وکیل قابل عزل نیست، بلکه حق وکالت در وکالت نیز، دارد.

امروزه، عقد وکالت، در بسیاری از موارد، میان افراد، منعقد می گردد که به موجب آن، یکی از طرفین، دیگری را نائب یا نماینده خود می نماید تا با دارا بودن اختیارات تعیین شده به موجب قرارداد یا عقد وکالت، اقدام نماید. بر این اساس، در عقد وکالت، با سه مسئله رو به رو هستیم: وکیل یا نماینده، موکل یا کسی که وکیل را نائب خود قرار داده و موضوع وکالت، یعنی امری که به وکیل سپرده شده است.

با این حال، وکیل نمی تواند از انجام تعهدات خود، امتناع کرده یا انجام کار را به شخص دیگر واگذار نماید؛ مگر اینکه موکل، به صورت صریح یا ضمنی، حق توکیل به غیر را به وکیل داده باشد. از همین رو، وجود یا عدم وجود حق توکیل به غیر در متن قرارداد، موضوعی مهم است که عدم توجه به آن، ممکن است مشکلات زیادی ایجاد نماید.

به همین مناسبت، در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی اینکه حق توکیل به غیر چیست، پرداخته و پس از توضیح انواع آن و نکات حقوقی مهم مربوطه، شرایط صحت حق توکیل به غیر، مفهوم حق توکیل به غیر ولو کرارا، وکالت بلاعزل به حق توکیل به غیر در طلاق و نیز، تفاوت آن با تفویض وکالت را شرح دهیم.

حق توکیل به غیر به چه معناست

در برخی از انواع وکالت نامه هایی که امروزه منعقد می شود، اصطلاحی تحت عنوان وکالت در وکالت یا حق توکیل، ملاحظه می شود؛ لذا ممکن است این سوال مطرح شود که حق توکیل به غیر به چه معناست و وجود این شرط در وکالت نامه، چه آثاری دارد؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت که اساسا قرارداد وکالت، یکی از عقود قائم به شخص می باشد؛ به همین لحاظ، شخصیت وکیل، در انعقاد این قرارداد، تاثیر گذار بوده و اساسا، وکیل نمی تواند انجام تعهدات خود که ضمن متن وکالتنامه به آن اشاره شده است را به دیگری واگذار نماید. با این حال، برخی ملاحظات، سبب می شود که وکیل، نتواند شخصا به تعهدات خود عمل نماید. در چنین مواردی، ممکن است حق توکیل به غیر، در وکالت نامه پیش بینی شود.

بنابراین، حق توکیل به غیر، به این معناست که موکل، ضمن عقد وکالت، به وکیل خود، این حق را داده است تا بتواند برخی از امور مربوطه را از طریق وکالت دادن به دیگری، انجام دهد که این امر، تحت عنوان وکالت با حق توکیل به غیر، شناخته می شود. به عنوان مثال، موکل، به وکیل دادگستری، وکالت می دهد که از وی، در دادگاه کیفری، دفاع نماید؛ با این حال، اگر وکیل بنا به مشغله کاری نتواند در دادگاه حاضر شود، می تواند به دیگری وکالت دهد تا به جای او، در دادگاه حضور یافته و از موکل دفاع کند.

انواع حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن

بر اساس قانون، کلیه جوانب مربوط به تعهدات طرفین، می بایست ضمن عقد وکالت، مشخص گردد؛ از جمله موضوع وکالت در وکالت، یا حق توکیل به غیر. همانطور که اشاره شد، حق توکیل به غیر، به این معناست که موکل، به وکیل این اختیار را می دهد که موضوع وکالت را خود به شخصه انجام داده و یا اینکه در مواردی، انجام آن را به دیگری، واگذار نماید. نظر به اهمیت این اصطلاح، در این قسمت، انواع حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن، توضیح داده می شود.

یکی از نکات مهم، آن است که اساسا می توان انواع مختلفی از حق توکیل به غیر را در زندگی روزمره شناسایی نمود که از جمله آنها، حق توکیل به غیر برای خرید یا فروش ملک یا خودرو، حق توکیل به غیر در وکالت نامه های کاری و یا حتی حق توکیل به غیر در مواردی همچون وکالت در طلاق زوجه اشاره نمود که ذیلا، مهم ترین انواع حق توکیل و نکات حقوقی آن، بررسی می شود:

حق توکیل به غیر برای خرید یا فروش ملک، در فرضی همچون وکالت دادن به شخصی، برای فروش ملک، ممکن است حق توکیل به غیر نیز، پیش بینی شده باشد؛ در چنین مواردی، وکیل، می بایست موضوع قرارداد (فروش ملک) را انجام دهد؛ با این وجود، ممکن است که برای انجام تعهد خود، از دیگری نیز، کمک گرفته و به وکیل دیگری، وکالت بدهد تا ملک را بفروشد.

حق توکیل به غیر برای خرید یا فروش خودرو یا حتی تعویض پلاک خودرو نیز، به این صورت است که شخص موکل، ضمن عقد وکالت، وکیلی برای انجام امور فوق، تعیین نموده؛ لکن با ارائه حق توکیل به غیر، این وکیل، خواهد توانست برای انجام تعهدات خود، وکیل گرفته و از طریق وی، کار را دنبال نماید.

انجام امور مورد نظر موکل، معمولا با انعقاد یک قرارداد وکالت کاری انجام می شود که به موجب آن، موکل، انجام موضوع وکالت را به وکیل تفویض می نماید؛ با این حال، اگر وکیل، حق توکیل به غیر را داشته باشد، می تواند بی آنکه شخصا این اقدامات را انجام بدهد، دیگری را وکیل خود نماید.

حق توکیل به غیر در دعاوی طلاق نیز، به این صورت است که معمولا مرد، ضمن عقد نکاح یا قرارداد دیگر، زن را وکیل خود نموده تا بتواند به جای وی، فرایند طلاق را انجام بدهد؛ با این حال، اگر حق توکیل به غیر نیز، ضمن وکالت نامه داده شده باشد، می تواند برای انجام تشریفات طلاق، وکیل بگیرد.

شرایط صحت حق توکیل به غیر

حق توکیل به غیر یا وکالت در وکالت، یکی از حقوقی است که ممکن است برای وکیل، در ضمن متن قرارداد وکالت، مورد پیش بینی قرار بگیرد. اما سوالی که در این خصوص ممکن است مطرح شود، آن است که شرایط صحت حق توکیل به غیر چیست و به عبارت دیگر، در چه صورت، وکیل اول، می تواند به این شرط استناد نماید؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت بر اساس ماده 672 قانون مدنی، «وکیل در امری، نمی تواند برای آن امر، به دیگری وکالت بدهد؛ مگر اینکه صریحا یا به دلالت قرائن وکیل در توکیل باشد». لذا یکی از مهم ترین شرایط صحت حق توکیل به غیر، آن است که این امر، به صورت صریح، ضمن قرارداد وکالت، مشخص شده و یا با قرائن موجود، بتوان این حق را برای وکیل، استنباط نمود؛ مثلا وکیل پایه یک دادگستری، ضمن قرارداد، به موکل گفته باشد که من و همکارم، به اتفاق یکدیگر، پیگیری پرونده را بر عهده خواهیم داشت.

علاوه بر این، باید دانست که بر اساس ماده 673 قانون مدنی، «اگر وکیل که وکالت در توکیل نداشته، انجام امری را که درآن وکالت دارد، به شخص ثالثی واگذار کند، هر یک از وکیل و شخص ثالث در مقابل موکل، نسبت به خساراتی که مسبب محسوب می شود، مسئول خواهد بود». لذا در صورتی که حق توکیل به غیر، صراحتا یا ضمنا برای وکیل پیش بینی نشده باشد، ممکن است این امر، سبب مسئولیت وی گردد.

یکی دیگر از شرایط صحت حق توکیل به غیر، آن است که وکیل اول و دوم، در حوزه اختیارات واگذار شده، عمل نمایند؛ در غیر این صورت، مسئول خسارات وارده بر موکل خواهند بود. به طور کلی، وکیل می بایست در حوزه اختیارات تعیین شده در وکالتنامه عمل نماید و خارج از آن، اقدامات وکیل، فضولی بوده و نیازمند تنفیذ و رضایت موکل است.

حق توکیل به غیر ولو کرارا چیست؟

حق توکیل به غیر، یکی از اختیاراتی است که ممکن است برای وکیل، ضمن متن وکالت نامه عادی، مورد پیش بینی قرار گیرد که در این صورت، تا زمان انجام موضوع وکالت، وکیل می تواند به شخص دیگری نیز، وکالت دهد و این امر، مورد قبول موکل قرار دارد و اقدامات وکیل دوم، کاملا نافذ و معتبر است. اما یکی از اصطلاحاتی که در این حوزه وجود دارد، حق توکیل به غیر ولو کرارا می باشد؛ لذا در این قسمت، به بررسی این سوال که حق توکیل به غیر ولو کرارا چیست، پرداخته شده است.

حق توکیل به غیر ولو کرارا، به این معنا است که موکل، به وکیل این اذن را داده است که بتواند در طی انجام تعهدات خود، بارها و بارها، از کمک شخص دیگری نیز، بهره مند شود و این موضوع، منافاتی با عقد وکالت نخواهد داشت. به بیان دیگر، عبارت «ولو کراراً» در کنار حق توکیل به غیر، به معنای امکان حق وکالت دادن به دیگری، ولو برای چندین بار، می باشد.

بنابراین، در پاسخ به این سوال که حق توکیل به غیر ولو کرارا چیست، باید گفت که در صورت بیان چنین قیدی در وکالت نامه، وکیل می تواند برای چندین دفعه، به دیگری وکالت دهد تا موضوع وکالت، در نهایت، به انجام برسد؛ لکن همچنان وکیل اول، می تواند اقدام به انجام موضوع وکالت، نماید.

وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر در طلاق

یکی دیگر از اصطلاحات حقوقی مهم در این حوزه، وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می باشد که نیازمند توضیح است. زمانی که شخصی به دیگری وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد، به این معناست که نه تنها وکیل قابل عزل نیست، بلکه وکیل، حق توکیل به غیر را نیز، خواهد داشت.

در واقع، از این منظر که عقد وکالت، عقدی جایز است و هریک از طرفین، هر زمان که بخواهد، می تواند آن را بر هم زند مگر اینکه عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده شود. وکالت بلاعزل، این حق را از موکل می گیرد که بتواند بدون رضایت وکیل، قرارداد وکالت را فسخ کند و زمانی که وکالت بلاعزل، با حق توکیل به غیر باشد، یعنی آنکه موکل، به وکیل، حق داده که بتواند برای انجام موضوع وکالت، وکیل بگیرد و خود وکالت نیز، قابل فسخ نیست.

اما در ارتباط با وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر در طلاق، باید گفت که اساسا اگر مرد، قصد داشته باشد به همسر خود، وکالت در طلاق بدهد، می تواند با ارائه وکالت بلاعزل به خانم، این امر را انجام دهد و از آن جهت که خانم به عنان وکیل، ممکن است نتواند یا نخواهد فرایند طلاق را دنبال نماید، می بایست حق توکیل به غیر نیز، برای خانم درج شود تا بتواند آن را از طریق وکلای دادگستری دنبال نماید.

تفاوت تفویض وکالت و توکیل به غیر

برای انعقاد عقد وکالت، اعم از وکالت کاری، دادگستری، وکالت در طلاق و غیره، شخصیت وکیل یا نماینده، برای موکل، پر اهمیت است، لذا وکیل، اساسا حق توکیل به غیر را ندارد؛ مگر اینکه در قرارداد وکالت، تصریح شده یا از قرائن، چنین برآید. با این حال، گاهی از اصطلاح تفویض وکالت نیز، سخن گفته می شود و از آن جهت که تفویض وکالت و حق توکیل به غیر، ممکن است با هم مشتبه شوند، پرداختن به تفاوت تفویض وکالت و توکیل به غیر، ضروری است.

تفویض وکالت، به این معناست که وکیل، انجام موضوع وکالت را به شخص دیگری واگذار می نماید و به عبارت دیگر، انجام آن را به دیگری، تفویض می کند؛ بی آنکه به لحاظ حقوقی، اختیارات و تعهدات خود بابت انجام آن را حفظ کند. به عبارت دیگر، در تفویض وکالت، وکیل، هیچگونه اختیاری بابت انجام موضوع وکالت، نخواهد داشت.

حق توکیل به غیر، حتی اگر به صورت توکیل به غیر ولو کرارا باشد، باز هم وکیل اول را از مسئولیت در برابر موکل، مبرا نمی کند؛ در واقع، باز هم وکیل اول، شخصا مسئول به انجام مورد وکالت و یا وکالت دادن به دیگری بابت انجام آن است؛ فلذا حق و تکلیف به انجام موضوع وکالت در این مورد، کماکان پابرجاست.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حق توکیل به غیر و نکات حقوقی آن پاسخ دهند.