اعمال حقوقی و وقایع حقوقی

منشا ایجاد تعهدات و مسئولیت ها در حقوق، اعمال حقوقی و وقایع حقوقی هستند. اعمال حقوقی که به ایقاعات و عقود، تقسیم بندی می شوند، اعمالی هستند که با اراده فرد و به قصد ایجاد تعهد، صورت می گیرند و سبب ایجاد تعهد برای او و حق برای دیگری می گردند و وقایع حقوقی، بر خلاف اعمال حقوقی، اتفاقات و وقایعی هستند که معمولا، به طور غیر ارادی، سبب ایجاد مسئولیت و تعهد، برای فرد می گردند یا در صورت ارادی بودن، نظیر ارتکاب جرایم عمدی، هدف فرد از انجام آن ها، قصد ایجاد تعهد برای خود نیست.

آنچه که در عالم حقوق، سبب شکل گیری تعهدات و مسئولیت ها می شود، یا به صورت ارادی و با اختیار خود فرد رخ می دهد و یا اینکه به صورت غیرارادی و بر حسب تصادف و رویداد به وقوع می پیوندد. در هر کدام از این موارد، مسئولیت و تکالیفی به فرد تحمیل می شود یا حقی برای فرد دیگر، ایجاد می گردد.

بر این اساس، در یک نگاه اجمالی می توان گفت، رخدادها و تعهدات در حقوق، یا ناشی از وقایع حقوقی هستند و یا ناشی از اعمال حقوقی و از آنجا که آثار هریک از این دو، با یکدیگر تفاوت دارد، ضروری است تا از قواعد، تعریف و تفاوت آن ها مطلع بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، پس از توضیح در این خصوص که تعریف اعمال حقوقی و وقایع حقوقی چیست، تفاوت هریک از این دو را با یکدیگر، بررسی نماییم و جزئیات آن را بگوییم که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

اعمال حقوقی چیست

اعمال حقوقی، جمع عمل حقوقی است و یکی از منشا های ایجاد تعهد در عالم حقوق می باشند و به آن ها، اسباب ضمان قراردادی نیز می گویند که فرد در آن، با اراده خود، خودش را متعهد کرده تا کاری را انجام دهد و بدین ترتیب، منشا آثاری نظیر مسئولیت برای خود یا حق برای دیگری می گردد. با توجه به اینکه در ایجاد اعمال حقوقی، یک اراده دخیل باشد یا دو اراده، می توان آن را به دو نوع زیر، تقسیم کرد: 

ایقاع یا همان عمل حقوقی ای که با یک اراده صورت می گیرد؛ مانند طلاق از جانب مرد که با توجه به تعلق حق طلاق به مردان، در آن مرد می تواند به تنهایی در این باره تصمیم بگیرد و با اراده خود، منجر به وجود آمدن یک وضعیت حقوقی جدید شود.

عقود و قراردادها یا عمل حقوقی ای که با دو یا چند اراده شکل می گیرد؛ مانند بستن قرارداد اجاره به این ترتیب که دو نفر ( موجر و مستاجر )، با اراده خود، در مقابل یکدیگر، متعهد می شوند و برای یکدیگر، حقوق و تکالیفی را ایجاد می کنند؛ موجر، خود را به تحویل ملک برای مدت معین به مستاجر، متعهد می کند و مستاجر، خود را به پرداخت اجاره بها در موعد مشخص شده. در ادامه مقاله، در خصوص تعریف وقایع حقوقی، توضیح خواهیم داد و در نهایت، تفاوت این دو بایکدیگر را خواهیم گفت.

وقایع حقوقی چیست

پس از تعریف اعمال حقوقی، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا بگوییم که تعریف وقایع حقوقی چیست. وقایع حقوقی، جمع واقعه حقوقی است که به آن ها، اسباب ضمان قهری نیز گفته می شود و به تعهداتی اطلاق می گردد که منشا آن ها، به طور معمول، خارج از اراده فرد است و می تواند، ناشی از یک واقعه یا حادثه خارجی باشد. جرم و شبه جرم، از مصادیق واقعه حقوقی هستند.

در مواردی نیز که منشا واقعه حقوقی، ارادی بوده، نظیر ارتکاب جرم، اغلب بدین صورت است که فرد، مستقیما، قصد انشا و ایجاد تکلیف و تعهد برای خود یا حقی برای دیگری را نداشته و با انگیزه های دیگری، سبب ایجاد تعهد و تکلیف برای خود یا حق برای دیگری گردیده است. در واقع می توان گفت واقعه حقوقی، تعهدی است که به فرد نسبت داده می شود، در حالی که این موضوع ممکن است که از خارج اراده فرد باشد.

برای مثال، کسی که در حال شکار است، تیرش به صورت کاملا غیر ارادی، به جنگلبان اصابت کند؛ در این حالت، فرد متعهد به عملی شده است ( جبران خسارت وارد کرده به جنگل بان )، بدون اینکه در این کار اراده و قصد داشته باشد یا در شرایطی که فرد، به صورت ارادی، اقدام به جرم سرقت از دیگری می نماید، در این شرایط، فرد مکلف به رد مال، به صاحب مال است، در حالی که با اراده، اقدام به سرقت کرده، لکن، قصد ایجاد چنین تعهدی را برای خود نداشته است.

تفاوت عمل حقوقی و واقعه حقوقی

در قسمت های قبلی مقاله، در خصوص تعریف هریک از اعمال حقوقی و وقایع حقوقی، توضیح دادیم و گفتیم که هر کدام از آن ها، منشا ایجاد چه آثاری هستند. در این بخش از مقاله، قصد داریم تا با استناد به توضیحات و تعریف های بخش های قبلی مقاله، در خصوص تفاوت عمل حقوقی و واقعه حقوقی، صحبت کنیم که عبارتند از: 

ماهیت اعمال حقوقی، اعتباری است، حال آنکه ماهیت وقایع حقوقی، مادی می باشد.

در اعمال حقوقی، ایجاد مسئولیت و تعهد یا حق، همواره ناشی از اراده و خواست مستقیم فرد است اما، در وقایع حقوقی، همیشه اینگونه نیست و گاهی، تعهد، مسئولیت یا حق، بر اثر یک اتفاق، غیر عمدی یا عامل قهری، ایجاد می گردد.

در اعمال حقوقی، قصد انشا و ایجاد ناشی از اراده وجود دارد، در حالی که در وقایع حقوقی، همواره اینگونه نیست و گاهی بدون اینکه قصد ایجاد و انشا، وجود داشته باشد، صرفا وقایع خارجی، سبب ایجاد یک تعهد یا حق برای شخصی یا نسبت به شخصی می گردند و حتی در صورت وجود اراده، فرد مستقیما، قصد ایجاد تعهد را ندارد.

برای مطالعه بیشتر درباره اعمال حقوقی و وقایع حقوقی در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعمال حقوقی و وقایع حقوقی پاسخ دهند.