منعزل یعنی چه

در پاسخ به این سوال که منعزل یعنی چه می توان گفت یعنی شخصی که از سمت و مقام خود به صورت خود به خود و بدون نیاز به حکم دادگاه برکنار شود. همچنین جنون یا سفه ولی قهری، فوت موکل، از بین رفتن صفت شرط شده در متولی مال موقوفه از جمله موارد انعزال در حقوق می باشد.

برای این که بتوان شخصی را به عنوان وکیل، وصی، ولی، قاضی و متولی موقوفه انتخاب کرد لازم است که در ابتدا او یکسری شایستگی هایی داشته باشد. در واقع برای عهده دار شدن کاری از جانب دیگری، برخورداری از یکسری شرایط و ضوابط ضروری می باشد.

اما گاهی اوقات ممکن است به دلایل مختلفی از جمله جنون یا سفه شخص صاحب منصب از سمت خود منعزل شده و دیگر در آن مورد خاص سمتی نداشته باشد. از طرف دیگر واژه منعزل در قوانین بسیار استفاده شده است و برای تفسیر از مواد قانونی لازم است که ابتدا افراد از معنا و مفهوم آن آگاهی داشته باشند.

به همین خاطر در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که منعزل یعنی چه و معنی انعزال و معزول در حقوق چه می باشد به موارد انعزال در حقوق ایران بپردازیم. سپس در خصوص معنای منعزل از ولایت صحبت خواهیم کرد جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

منعزل یعنی چه

در علم حقوق منعزل از ریشه کلمه عزل می باشد و به معنای این است که شخصی سابقا سمت، مقام و منصبی داشته ولی در حال حاضر به دلایل مختلفی از سمت خویش برکنار شود . به عنوان مثال عقد وکالت یک عقد جایز است و به اراده هر یک از طرفین قابل فسخ می باشد و اگر فسخ از جانب موکل باشد، در این صورت وکیل عزل می شود و دیگر دعوای مطروحه سمتی نخواهد داشت.

همچنین در پاسخ به این سوال که منعزل یعنی چه باید گفت که در لغت ‌نامه دهخدا واژه منعزل به معنای گوشه‌گزین و جدا شده می باشد. در واقع منظور از این کلمه در ادبیات فارسی افرادی است که از مردم فرار می کنند و تنها زندگی کردن را ترجیح می دهند.

اما در اصطلاح حقوقی منعزل معنا و مفهوم متفاوتی دارد و به کسی گفته می شود که از سمت و مقام خود به صورت خود به خود برکنار شود. البته باید توجه داشت که سبب این برکناری می تواند اختیاری( مانند عزل وکیل توسط موکل) یا قهری( مانند مجنون شدن پدر و جد پدری) باشد.

معنی انعزال و معزول در حقوق

از جمله واژه های پرتکرار در متون حقوقی و قوانین، کلمه انعزال و معزول می باشد . حال ممکن است که عده ای از اشخاص با این مفهوم آشنا نبوده و برای آن ها این سوال ایجاد شود که معنی انعزال و معزول در حقوق چه می باشد که پاسخ آن به شرح زیر است:

در پاسخ به سوال فوق باید بیان داشت که در حقوق ایران اصطلاح انعزال به معنای برکناری قهری و معزول به معنای برکناری و زائل شدن سمت می باشد البته باید توجه داشت که اصطلاحات فوق الذکر بیشتر در باب ‌های وکالت، وقف، وصیّت و قضاوت به کار می رود.

از طرف دیگر کلمات انعزال و معزول از ریشه کلمه عزل می باشد که در مواد قانونی متعددی از آن استفاده شده است. به عنوان مثال ماده 80 قانون مدنی مقرر می دارد:« اگر واقف وصف مخصوصی را در شخص متولی شرط کرده باشد و متولی فاقد آن وصف گردد منعزل میشود.» از طرف دیگر ماده 1248 قانون مدنی هم کلیه مواردی را که قیم معزول می شود را بیان کرده است. بنابراین تفاوت معزول و انعزال در این است که معزول به معنای عزل شدن هست و انعزال برکناری قهری پس در یک معنا به کار نمیروند.

بنابراین کلمه انعزال به معنای این است که شخصی به صورت خود به خود و به صورت قهری از سمتش برکنار شود و تفاوت آن با عزل این است که حکم عزل یک حکم تاسیسی است یعنی این حکم از تاریخ صدور حکم، آثار خود را به جای می گذارد و موجب زوال سمت طرف مقابل می شود و نسبت به گذشته اثری ندارد اما در انعزال ولی قهری خود به خود برکنار می شود و اگر دادگاه حکمی صادر کند این حکم صرفا جنبه اعلامی دارد. 

موارد انعزال در حقوق ایران

پس از بررسی معنای منعزل در ادبیات فارسی و حقوق، نوبت به این می رسد که موارد انعزال در حقوق ایران مورد بررسی قرار بگیرد. در همین راستا در این بخش از مقاله به این سوال پاسخ داده می شود که انعزال در حقوق ایران شامل چه مواردی می شود؟

در پاسخ به سوال فوق باید گفت یکی از مهم ترین موارد انعزال در حقوق ایران مربوط به ماده 1249 قانون مدنی می شود که مقرر می دارد :« اگر قیم مجنون یا فاقد رشد گردد منعزل می شود.» بنابراین درصورتی که قیم مجنون یا سفیه شود در این صورت خود به خود و قهری قیم عزل و برکنار می شود. البته ممکن است که قیم برای یک بازه زمانی معین نصب شده باشد که بعد از انقضای این زمان قیم منعزل می شود.

مورد بعدی مربوط به ماده 1182 قانون مدنی که بیان می کند:« هرگاه طفل هم پدر و هم جد پدری داشته باشد و یکی از آن‌ها محجور یا به علتی ممنوع از تصرف در اموال مولی‌‌علیه گردد ولایت‌ قانونی او ساقط می‌شود.» یعنی هرگاه ولی قهری سفیه یا مجنون شود، ولی قهری خود به خود برکنار می شود که در این صورت برای طفل قیم تعیین می شود.

علاوه بر این طبق نص ماده 678 قانون مدنی به محض فوت موکل و حتی قبل از رسیدن خبر فوت او به وکیل، وکیل منعزل می شود و همین قاعده در جنون موکل نیز جاری می باشد. لازم به ذکر است که بر اساس ماده 683 قانون مدنی از بین رفتن موضوع وکالت، انجام عمل مورد وکالت توسط موکل و انقضای مهلت وکالت موجب انفساخ عقد وکالت شده و به صورت خود به خود وکیل برکنار می شود. همچنین در مورد متولی مال موقوفه باید توجه داشت که بر اساس ماده 80 قانون مدنی اگر صفت خاصی در متولی شرط شده باشد و او فاقد آن وصف شود، خود به خود برکنار می شود و برای برکناری نیازی به حکم دادگاه نخواهد بود.

منعزل از ولایت یعنی چه 

همانطور که در بخش های قبلی گفته شد انعزال در لغت به معنای بر کنار شدن است و یکی از موارد انعزال در قانون ایران در مورد ولایت می باشد. حال ممکن است در ذهن برخی از افراد این سوال مطرح شود که منظور از منعزل از ولایت یعنی چه که پاسخ آن به شرح زیر است:

در ابتدا باید گفت که منظور از ولایت قهری همان پدر و جد پدری می باشد در واقع قانون گذار وظیفه اداره امور مالی و غیر مالی فرزند محجور را به عهده پدر و جد پدری قرار داده است. از طرف دیگر مقصود از انعزال ولی قهری آن است که ولایت قهری به دلایل مختلفی از جمله حجر و یا جنون و بدون احتیاج به حکم دادگاه، از بین رود.

به عبارتی با استناد به ماده 1182 قانون مدنی اگر ولی قهری( پدر یا جد پدری) دچار جنون یا سفه شود یا پدر جنسیت خود را تغییر دهد، در این صورت ولایت وی منعزل و ساقط می شود. البته لازم به ذکر است که اگر بعد از مدتی جنون یا سفه او برطرف شود، ولایت قهری او نیز مجددا به قوت خود باز می گردد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص معنی منعزل و موارد آن در حقوق در کانال تلگرام حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان در خصوص معنی منعزل و موارد آن در حقوق پاسخ دهند.