فرانچایز چیست

فرانچایز یا حق امتیاز عبارت است از پرداخت مبلغی به صاحب یک برند و نام تجاری و دریافت حق فعالیت ذیل حوزه کاری آن برند. در این نوع قرارداد که انواع مختلفی هم دارد؛ امتیاز گیرنده تحت قوانین و ضوابط برند اصلی فعالیت می کند و امتیاز گیرنده هم دانش فنی خود را در اختیار وی قرار می دهد.

قرارداد فرانچایز یا حق امتیاز یکی از روش های توسعه کسب و کار و شروع فعالیت واحدهای کوچک تجاری است که تحت قوانین و ضوابط خاصی تنظیم می شود تا امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده از این قرارداد منتفع شده و صنایع مختلف نیز از این موضوع بهره ببرند و فضای تجاری کشور رونق یابد.

اطلاع از مواردی همچون مفهوم قرارداد فرانچایز و قوانین حاکم بر آن به افراد کمک می کند تا در خصوص استفاده از این روش برای شروع کسب و کار خود تصمیم گیری کرده و به پشتوانه دانش فنی و تجربه امتیازدهنده بتوانند به سوددهی و کسب درآمد بپردازند.

در این مقاله؛ به جهت آگاهی خوانندگان از مبحث فرانچایز چیست؛ به بررسی مواردی همچون مفهوم این قرارداد و انواع آن و مراحل انجام آن پرداخته می شود و موضوعاتی همچون تفاوت فرانچایز با نمایندگی، تفاوت فرانچایز با فرانشیز بیمه و مزایا و معایب بهترین قرارداد فرانچایز نیز مطرح می شوند تا دیدی شفاف از این مفهوم تجاری ارائه شود.

فرانچایز چیست

در دنیای تجارت امروز روش های متعددی برای شروع یک کسب و کار وجود دارد. یکی از بهترین مدل های شناخته شده در تمام دنیا برای راه اندازی یک کسب و کار، مدل فرانچایز نام دارد. در اینجا ممکن است سوال ایجاد شود که اساسا فرانچایز چیست و آیا جزو بهترین انواع قرارداد تجاری محسوب می شود؟

در پاسخ به این سوال باید گفت فرانچایز یا حق امتیاز، فرآیندی است که طی آن یک شرکت و نام تجاری بزرگ و شناخته شده به شرکت های کوچک تر مجوز می دهد تا تحت نام برند وی فعالیت کرده و به دانش و فرمول محصولات این شرکت دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال یک رستوران بزرگ و صاحب نام به افراد دیگری مجوز می دهد تا با نام اصلی این رستوران تحت عنوان شعب در سراسر یک کشور یا حتی سراسر دنیا به فعالیت بپردازند.

این امتیاز دهنده تمامی دانش و مهارت خود را در زمینه تهیه انواع غذا در اختیار امتیاز گیرندگان قرار می دهد و در واقع امتیاز گیرندگان هزینه ای را بابت راه اندازی اولیه کسب و کار خود و تهیه مجوز سالیانه به امتیاز دهنده پرداخت می کنند. این روش یکی از بهترین روش های راه اندازی تجارت و کسب و کاری است که در مدت زمان کمتری به سوددهی می رسد و اعتبار آن به نوعی تضمین شده است.

انواع فرانچایز

فرانچایز یا حق امتیاز که از جانب امتیاز دهنده به فرد امتیاز گیرنده اعطا می شود انواع مختلفی دارد که هر یک از آن ها ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. در حالت کلی انواع فرانچایز به 4 دسته تقسیم می شود که در ادامه توضیحاتی پیرامون هر کدام از آن ها ارائه می شود:

فرانچایز یکتا: در این نوع قرارداد که ساده ترین و رایج ترین نوع فرانچایز است، امتیاز دهنده مجوز فعالیت در یک واحد یا شعبه را به امتیاز گیرنده اعطا می کند.

مولتی فرانچایز: در این نوع از قرارداد فرانچایز برعکس فرانچایز یکتا، امتیاز دهنده حق افتتاح چند شعبه از برند خود را در بازه های زمانی مختلف به امتیاز گیرنده اعطا می کند.

فرانچایز منطقه ای: در این نوع قرارداد هم حق افتتاح چند واحد در یک منطقه به امتیاز گیرنده داده می شود و شخص دیگری در منطقه مشخص شده امکان دریافت امتیاز افتتاح شعبه را نخواهد داشت.

فرانچایز پیشرفته: در این مدل از فرانچایز امتیاز گیرنده علاوه بر حق افتتاح چند شعبه از برند اصلی امکان فروش مجوز خود به اشخاص دیگر را نیز خواهد داشت. در این صورت این مجوز های فروخته شده تحت عنوان فرانچایز فرعی شناخته می شوند.

استفاده از هر کدام از این روش ها بستگی به امتیاز دهنده اصلی و مدل کسب و کار وی دارد. هر شرکت و برند می تواند با توجه به ضوابط و الگوهای کسب و کاری خود یک یا چند نوع از بهترین انواع فرانچایز را انتخاب کند.

مراحل انجام فرانشیز

آگاهی از مراحل انجام فرانشیز به امتیاز گیرندگان کمک می کند تا با دیدی بازتر نسبت به تنظیم قرارداد و شروع کسب و کار خود اقدام نمایند. در این بخش از مقاله به بررسی این مراحل پرداخته می شود تا خوانندگان اطلاعات لازم را در خصوص این موضوع کسب نمایند.

در مرحله اول متقاضی دریافت حق امتیاز باید نسبت به حوزه کسب و کار برند اصلی اطلاعات کسب کند تا بتواند دیدی از درآمد و موفقیت خود در آینده داشته باشد. اطلاع از قوانین فرانچایز نیز به امتیاز گیرنده در این زمینه بیشتر کمک می کند. پس از تصمیم نهایی نوبت به مذاکره با امتیاز دهنده اصلی و کسب اطلاع از قوانین و ضوابط نام تجاری اصلی می رسد و در صورت موافقت طرفین قرارداد فرانچایز منعقد می شود.

پس از دریافت حق امتیاز، امتیاز گیرنده باید نسبت به تحقق شرایط وضع شده از سوی امتیاز دهنده از قبیل تعیین مکان فعالیت و نظارت های لازم تلاش کند تا اصول قرارداد حفظ شده و کسب و کار وی به سود دهی و بازدهی برسد.

انواع قرارداد فرانچایز

قراردادهای فرانچایز انواع مختلفی دارند که با استفاده از آن ها روش کسب و کار متفاوت خواهد بود. انواع قرارداد فرانچایز در سه دسته اصلی قرار می گیرند که با توجه به حوزه فعالیت برند اصلی تعیین می شوند. انواع این قرارداد ها عبارتند از:

فرانچایز صنعتی: در قرارداد فرانچایز صنعتی امتیاز گیرنده خودش محصولات را تحت نظارت امتیاز دهنده تولید می کند و به فروش می رساند. به عنوان مثال رستوران های زنجیره ای از این قرارداد تبعیت می کنند.

فرانچایز توزیعی: در این قرارداد امتیاز گیرنده کالاهای از پیش تولید شده را از امتیاز دهنده دریافت کرده و در شعبه خود به فروش می رساند. هایپر مارکت های زنجیره ای از این نوع قرارداد استفاده می کنند.

فرانچایز خدماتی: در این نوع از قرارداد امتیاز دهنده دانش ارائه خدمات مختلف را در اختیار امتیاز گیرنده قرار می دهد و امتیاز گیرنده تحت نام برند اصلی به ارائه خدمات می پردازد.

ارائه هر یک از این قراردادهای فرانچایز از سوی امتیاز دهندگان بستگی به صنعتی دارد که برند اصلی حول محور آن شکل گرفته است. امتیاز گیرندگان می توانند با توجه به علاقه خود وارد صنعت مورد نظر شده و بهترین نوع قرارداد را از بین انواع قرارداد فرانچایز مطرح شده مورد استفاده قرار دهند.

قوانین فرانچایز 

قرارداد فرانچایز مانند هر قرارداد دیگری قوانین خاص خود را دارد که امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده باید تحت این قوانین به فعالیت و همکاری بپردازند. از جمله قوانین فرانچایز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

امتیاز دهنده باید مالک حق امتیاز برند و نام تجاری خود باشد و امکان اعطای مجوز به امتیاز گیرنده را داشته باشد و در مقابل اشخاص ثالث که مدعی مالکیت فکری برند هستند مسئول و پاسخگو باشد.

امتیاز دهنده باید اسرار تجاری و دانش فنی خود را در اختیار امتیاز گیرنده قرار دهد و در صورت به روز شدن این دانش امتیاز گیرنده را هم از پیشرفت صورت گرفته مطلع سازد.

امتیاز دهنده بسته به مفاد قرارداد فرانچایز باید مواد اولیه امتیاز گیرنده را تامین کرده و یا منبع مطمئنی برای تامین مواد اولیه به وی معرفی نماید و می تواند در قبال ارائه این خدمت مبلغی را دریافت نماید.

در اکثر قراردادهای فرانچایز امتیاز دهنده مسئول ارائه آموزش های لازم و اطلاعات تجارت از قبیل وضعیت صنعت و بازار به امتیاز گیرنده است.

به طور معمول هزینه های مربوط به تبلیغات و گسترش و توسعه نام تجاری به عهده امتیاز دهنده است؛ مگر در مواردی که در قرارداد ذکر شود که امتیاز گیرنده حق تبلیغات به صورت مجزا را داشته و هزینه های مربوطه را نیز به عهده می گیرد.

امتیاز گیرنده باید متعهد شود که فعالیت خود را در رابطه با مفاد قرارداد تنظیم کند و موجب بروز ضرر و زیان برای امتیاز گیرنده نشود.

در اکثر قراردادهای فرانچایز قانونی تحت عنوان محرمانگی و رازداری تعریف می شود که به موجب آن امتیاز گیرنده باید متعهد شود که اسرار تجاری برند اصلی را برای اشخاص ثالث فاش ننماید.

امتیاز گیرنده باید از فعالیت هایی که موجب رقابت مستقیم یا غیر مستقیم با نام تجاری اصلی می شود پرهیز کند.

امتیاز گیرنده باید مکان فعالیت خود را تحت نظارت برند اصلی انتخاب کرده و در استخدام نیروی انسانی برای فعالیت خود نهایت دقت را داشته باشد تا اسرار تجاری برند اصلی حفط و نگهداری شوند.

امتیاز گیرنده باید امکان بازرسی و نظارت امتیاز دهنده را فراهم کند تا محیط کسب و کار شفاف باشد و از وارد شدن ضرر و زیان به برند اصلی جلوگیری شود.

امتیاز گیرنده بسته به توافق طرفین باید حق امتیاز را به صورت کلی یا به صورت پرداخت های دوره ای به امتیاز گیرنده بدهد.

امتیاز گیرنده باید برای فعالیت خود بیمه مسئولیت و حوادث تهیه کند تا در صورت بروز اتفاقات پیش بینی نشده ضرری از این بابت متوجه نام تجاری اصلی نشود.

به طور کلی موارد بررسی شده در بالا تعهدات امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده محسوب می شود و باید گفت که در کشور ما هنوز قوانین شفاف و محکمی در حوزه فرانچایز تدوین نشده و قوانین این قرارداد بیشتر به توافق طرفین بستگی دارد.

فرانشیز بیمه چیست؟

در ادبیات بیمه ای مفهومی تحت عنوان فرانشیز به تلفظ فرانسوی و یا فرانچایز با تلفظ انگلیسی وجود دارد. سوالی که ایجاد می شود این است که فرانچایز یا فرانشیز بیمه چیست؟ توضیحی که در این خصوص باید داد این است که فرانشیز بیمه با مفهوم قرارداد فرانچایز یا فرانچایزینگ متفاوت است. 

فرانشیز بیمه درصدی از خسارت است که باید توسط بیمه شونده پرداخت شود و شرکت بیمه تعهدی در قبال آن ندارد. به عنوان مثال در بیمه شخص ثالث در صورتی که تصادفی رخ دهد و فرانچایز بیمه 10 درصد باشد به این معنی است که پرداخت 10 درصد از کل خسارت وارد شده به عهده بیمه شونده است.

علت تعریف فرانچایز در صنعت بیمه، سودآوری برای شرکت های بیمه است چرا که در صورت نبود فرانچایز بیمه، بیمه شوندگان نگرانی خاصی از بابت هزینه های بیمه ای نداشته و در نتیجه بار مالی زیادی را برای شرکت های بیمه ایجاد می کند؛ اما با وجود فرانشیز بیمه، بیمه شوندگان احتیاط بیشتری در صرف هزینه ها خواهند داشت.

تفاوت فرانچایز و نمایندگی

پس از بررسی مفهوم فرانچایز یا حق امتیاز و مواردی همچون قوانین حاکم بر آن در بخش های قبلی مقاله، برای خوانندگان در خصوص تفاوت فرانچایز و نمایندگی سوال ایجاد می شود. در پاسخ به این سوال باید عنوان کرد که فرانچایز تنها اعطای حق امتیاز است در حالی که نمایندگی نوعی از عقد وکالت است.

در بیان ساده تر می توان گفت قرارداد فرانچایز امکان نظارت بر فعالیت امتیاز گیرنده را فراهم می کند. به عنوان مثال امتیاز دهنده می تواند در مواردی همچون استخدام نیروی کار و حتی طراحی فضای کاری دخیل باشد؛ اما در نمایندگی این گونه اختیارات برای امتیاز دهنده تعریف نشده است.

نمایندگی ها می توانند با استفاده از نام خود تنها محصولات برند اصلی را ارائه نمایند، اما در قرارداد فرانچایز استفاده از نام و علائم تجاری برند اصلی ضروری بوده و در واقع امتیاز گیرنده برای استفاده از این همین مورد مبلغی را تحت عنوان خرید حق امتیاز به امتیاز دهنده پرداخت می کند.

مزایا و معایب بهترین فرانچایز

در دنیای تجارت و کسب و کار، هر الگوی تجاری می تواند مزایا و معایبی را در پی داشته باشد. قرارداد فرانچایز هم از این قاعده مستثنی نبوده و برای امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده مزایا و معایبی را ایجاد می کند. فلذا؛ به برخی از مهم ترین موارد مزایا و معایب بهترین فرانچایز در ادامه اشاره می شود.

قرارداد فرانچایز از صرف هزینه های اضافه برای توسعه کسب و کار جلوگیری می کند چرا که فروش محصولات شناخته شده به نوعی تضمین شده است و خطر ورشکستگی امتیاز گیرنده کمتر است.

امتیاز دهنده آموزش های لازم را در اختیار امتیاز گیرنده قرار می دهد در نتیجه هزینه های آموزش برای شروع کسب و کار مورد نظر حذف می شود.

امتیاز گیرنده با اسرار تجاری برند اصلی آشنا می شود و به آن ها دسترسی خواهد داشت.

در قرارداد فرانچایز امتیاز گیرنده کنترل زیادی روی کسب و کار خود ندارد و باید تحت قوانین و ضوابط برند اصلی فعالیت کند.

امتیاز گیرنده باید مبلغی را علاوه بر مبلغ دریافت حق امتیاز به امتیاز دهنده پرداخت کند و حتی در مواردی سود کسب شده بین امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده تقسیم می شود.

امتیاز دهنده هم در مواردی ممکن است بابت قرارداد فرانچایز دچار ضرر شود از جمله وقتی که امتیاز گیرنده به قوانین برند پایبند نباشد یا اسرار تجاری برند را با رقبا به اشتراک بگذارد. همچنین هزینه های اولیه آموزش برای امتیاز دهنده می تواند سنگین باشد.

در نهایت با توجه به تمام موارد گفته شده در خصوص مزایا و معایب فرانچایز، امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده راجع به توسعه و راه اندازی کسب و کار خود تصمیم گرفته و در صورتی که از این قرارداد منفعت کسب کنند اقدام به استفاده از آن می نمایند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع قرارداد فرانچایز در کانال تلگرام حقوق عقود و قراردادها عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع قرارداد فرانچایز پاسخ دهند.