اطاله دادرسی یعنی چه

در خصوص این پرسش که اطاله دادرسی یعنی چه باید گفت که منظور از اطاله دادرسی این است که روند رسیدگی به یک پرونده به طور غیر معمولی به درازا بکشد که اشخاص می توانند نسبت به این موضوع اعتراض کرده یا درخواست تسریع در رسیدگی را در قالب یک لایحه به مرجع صالح تقدیم نمایند که در متن مقاله به نمونه لایحه آن پرداخته شده است.

اطاله دادرسی یکی از مشکلات اساسی دستگاه قضایی کشورها است زیرا این امر موجب تاخیر در صدور حکم و اجرای عدالت در جامعه می شود. در واقع اطاله دادرسی باعث می شود که افراد از سیستم قضایی کشور خود نارضایتی داشته باشند و در این خصوص وقت و هزینه های زیادی از آن ها تلف شود.

حال با توجه به این که حل مشکل «اطاله دادرسی»، یکی از نگرانی های دستگاه قضایی می باشد لذا در این خصوص اهمیت دارد که بهترین راهکار برای کاهش اطاله دادرسی و نحوه اعتراض به آن مورد بررسی قرار بگیرد. زیرا حل کردن این معضل باعث تسریع در رسیدگی به پرونده ها و صدور حکم خواهد شد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پرداختن به این موضوع که اطاله دادرسی یعنی چه ؛ به بررسی آن در قانون ایران بپردازیم. سپس در مورد بهترین راه کاهش اطاله دادرسی و واخواهی به قصد طولانی تر شدن فرایند رسیدگی صحبت خواهیم کرد. در انتها هم به نحوه اعتراض به اطاله دادرسی، درخواست تسریع در رسیدگی به پرونده و نمونه لایحه برای اطاله دادرسی پرداخته خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

اطاله دادرسی یعنی چه

در خصوص این پرسش که اطاله دادرسی یعنی چه باید گفت که اطاله از نظر لغوی به معنای به درازا کشیدن و طول دادن است بنابراین منظور از اطاله دادرسی این است که روند رسیدگی به یک پرونده به طور غیر معمولی طولانی شود. اطاله دادرسی می تواند مشکلات متعددی را برای طرفین دعوا ایجاد کند زیرا طولانی شدن دادرسی ممکن است باعث افزایش استرس و نگرانی طرفین شده و وقت و هزینه زیادی از آن ها تلف شود. علاوه بر این ممکن است که طولانی تر شدن فرایند رسیدگی توسط قاضی، بازپرس، خوانده یا وکیل طرفین صورت بگیرد.

اطاله دادرسی توسط قاضی: اطاله دادرسی به معنای طولانی شدن فرایند دادرسی توسط قاضی است. در واقع گاهی اوقات اطلاعات و شواهد و حجم بالای مدارک باعث اطاله دادرسی می شود زیرا در این صورت قاضی نیاز به بررسی دقیق و کامل اطلاعات دارد. 

اطاله دادرسی در امور کیفری توسط بازپرس : گاهی اوقات بازپرس برای این که در امور کیفری تحقیقات بیشتری کند نیاز به زمان بیشتری دارد به همین خاطر این امر موجب می شود که روند رسیدگی طولانی تر شود اما باید توجه داشت که بر اساس بند 4 ماده 15 قانون نظارت بر رفتار قضات، تأخیر یا تجدید وقت دادرسی بدون وجود جهت قانونی و بدون ذکر آن تخلف بوده و در صورت وجود شرایط بازپرس به یکی از مجازات های درجه چهار تا هفت این قانون محکوم می شود.

اطاله دادرسی توسط خوانده: بر اساس ماده 96 قانون آیین دادرسی مدنی خوانده می تواند برای ارائه اصول اسناد و مدارک خود، از دادگاه تقاضای مهلت کند و جلسه دادرسی را به تاخیر بیاندازد البته دادگاه باید با درخواست خوانده موافقت کند و جلسه دیگری را به صورت خارج از نوبت تشکیل دهد.

اطاله دادرسی توسط وکیل: گاهی اوقات وکلا نیز می توانند به واسطه عذر موجه مانند فوت یکی از بستگان نسبی یا سببی، ابتلا به بیماری، حوادث قهری مانند سیل و زلزله از دادگاه تقاضای تاخیر جلسه را بنمایند. البته به شرط این که عذر خود را کتبا به اطلاع دادگاه برسانند. از طرف دیگر ماده 220 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد:« ادعای جعلیت و دلایل آن به دستور دادگاه به طرف مقابل ابلاغ می‌شود. در صورتی که طرف به استفاده از سند باقی باشد، موظف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، اصل سند موضوع ادعای جعل را به دفتر دادگاه تسلیم نماید.

مدیر دفتر پس از دریافت سند، آن را به نظر قاضی دادگاه رسانیده و دادگاه آن را فوری مهر و موم می‌نماید. چنانچه در موعد مقرر صاحب سند از تسلیم آن به دفتر خودداری کند، سند از عداد دلایل او خارج خواهد شد.» بنابراین اگر یکی از طرفین در دادگاه سندی ارائه دهد، شخص یا وکیل وی می تواند نسبت به آن ادعای جعل مطرح کند که در این مورد دادگاه موظف است به این موضوع رسیدگی کرده و نظر خود را ارائه بدهد و این امر می تواند یکی از دلایل اطاله دادرسی باشد. همچنین بر اساس ماده 234 قانون آیین دادرسی مدنی رد کردن اظهارات شهود ظرف مقابل نیز موجب طولانی تر شدن روند رسیدگی می شود.

بنابراین عوامل مختلفی وجود دارد که موجب طولانی تر شدن دادرسی می شود که از جمله این موارد می توان به طرح کردن دعاوی نادرست، بروز اشتباه در روند ابلاغ اخطاریه و دادنامه، استفاده نکردن از وکیل، آشنا نبودن به مقررات، ازدیاد و ازدحام پرونده‌های مطرح شده در مراجع قضایی و . . . اشاره نمود.

اطاله دادرسی در قانون ایران

همانطور که گفته شد یکی از معضلات اساسی در سیستم قضایی، اطاله دادرسی می باشد که در قوانین مختلفی از جمله قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری به آن اشاره شده است. حال در این بخش از مقاله به جهت آشنایی کاربران به بیان اطاله دادرسی در قانون ایران اختصاص پیدا کرده است.

در قانون ایران در برخی از مواد برای اطاله دادرسی مجازات تعیین شده است که از جمله آن می توان به ماده 15 قانون نظارت بر رفتار قضات اشاره کرد اما در برخی از موارد استثنایی مانند مواد 96 و 220 قانون آیین دادرسی مدنی خوانده و وکیل طرفین می توانند با وجود شرایطی روند رسیدگی را به تاخیر ایجاد کنند .

از طرف دیگر برخی از مواد قانونی که وجود دارد باعث اطاله دادرسی می شود که از جمله آن می توان به ماده 450 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد که در این خصوص مقرر می دارد : « رئیس شعبه، پرونده‌های ارجاعی را بررسی و گزارش جامع آن را تهیه می‌کند یا به نوبت به یکی از اعضای دادگاه تجدیدنظر استان ارجاع می‌دهد. این عضو، گزارش پرونده را که متضمن جریان آن و بررسی کامل در خصوص تجدیدنظرخواهی و جهات قانونی آن است، تهیه و در جلسه دادگاه قرائت می‌کند. خلاصه این گزارش در پرونده درج می‌شود و سپس دادگاه به شرح زیر اتخاذ تصمیم می‌نماید:

الف - در صورتی که تحقیقات ناقص باشد، قرار رفع نقص صادر می‌کند و پرونده را نزد دادسرای صادر کننده کیفرخواست یا دادگاه صادر کننده رأی می‌فرستد تا پس از انجام دستور دادگاه تجدیدنظر استان، آن را بدون اظهار نظر اعاده کند یا دادگاه تجدیدنظر می‌تواند خود مبادرت به انجام تحقیقات نماید.

ب - هرگاه رأی صادره از نوع قرار باشد و تحقیقات یا اقدامات دیگر ضروری نباشد و قرار مطابق مقررات صادر شده باشد، آن را تأیید و پرونده به دادگاه صادر کننده قرار اعاده می‌شود و چنانچه به هر علت دادگاه تجدیدنظر عقیده به نقض داشته باشد، پرونده برای رسیدگی به دادگاه صادر کننده قرار اعاده می‌شود و آن دادگاه، مکلف است خارج از نوبت رسیدگی کند.

پ - هرگاه رأی توسط دادگاهی که صلاحیت ذاتی یا محلی ندارد صادر شود، دادگاه تجدیدنظر استان، رأی را نقض و پرونده را به مرجع صالح ارسال و مراتب را به دادگاه صادر کننده رأی اعلام می‌کند.

ت - اگر عملی که محکومٌ علیه به اتهام ارتکاب آن محکوم شده به فرض ثبوت، جرم نبوده یا به لحاظ شمول عفو عمومی یا سایر جهات قانونی متهم قابل تعقیب نباشد، رأی مقتضی صادر می‌کند.

ث - در غیر از موارد مذکور در بندهای فوق، هر گاه جرم از جرائم مستوجب مجازات‌های حدود، قصاص و جرائم غیرعمدی مستوجب بیش از نصف دیه یا جرائم تعزیری درجه چهار و پنج باشد به‌ طور مطلق و در جرائم تعزیری درجه شش و هفت در صورت محکومیت به حبس و در سایر جرائم در صورت اقتضاء، دادگاه تجدیدنظر با صدور دستور تعیین وقت رسیدگی، طرفین و اشخاصی را که حضورشان ضروری است احضار می‌کند. طرفین می‌توانند شخصاً حاضر شوند یا وکیل معرفی کنند، در هر حال عدم حضور در دادگاه حقوقی یا عدم معرفی وکیل مانع از رسیدگی نیست.»

بنابراین تحقیقات ناقص، عدم رعایت صلاحیت دادگاه و جرم نبودن عمل انتسابی از موارد مهم اطاله دادرسی در محاکم کیفری می باشد. علاوه بر این افراد باید بدانند که اطاله دادرسی توسط قاضی تخلف بوده و بر اساس ماده 15 قانون نظارت بر رفتار قضات، مجازات می شوند.

بهترین راه کاهش اطاله دادرسی

همانطور که گفته شد اطاله دادرسی مشکلات و معضلات بسیاری را برای طرفین دعوا ایجاد می کند. به همین خاطر حقوق دانان برای رفع این مشکل راه حل هایی را در نظر گرفته اند که در این بخش به بهترین راه کاهش اطاله دادرسی اشاره می شود. 

اولین راهکار در این خصوص، کاهش حجم پرونده ها در مراجع قضایی است زیرا بر اساس اصل 156 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قوه قضاییه مکلف است که اقدامات مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین را در نظر بگیرد تا از این طریق بتواند حجم پرونده ها را کاهش دهد. همچنین در این مورد ضروری است موادی که در قانون موجب طولانی تر شدن روند رسیدگی می شود، اصلاح یا حذف شوند. 

لازم به ذکر است که فرهنگ استفاده از وکیل باید در میان مردم فرهنگ سازی شود تا اشخاص در مورد پرونده های خود بتوانند از مزایای مشاوره حقوقی بهره مند شوند و در نتیجه از این طریق می توان از مطرح کردن دعوای غلط و نادرست در مراجع قضایی جلوگیری نمود. علاوه بر این ضروری است مواد قانونی که موجب اطاله دادرسی می شود اصلاح و برای آن تدبیر مناسبی اتخاذ شود.

واخواهی به قصد اطاله دادرسی

بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. حال گاهی اوقات ممکن است که واخواهی به قصد اطاله دادرسی و به درازا کشیدن روند دادرسی باشد که در این بخش از مقاله این موضوع مورد بررسی قرار می گیرد.

در ابتدا باید گفت هرگاه علیه خوانده، حکم غیابی صادر شود، او می تواند در همان دادگاه صادر کننده حکم به آن اعتراض کند، این اعتراض تحت عنوان واخواهی شناخته می شود البته برای واخواهی لازم است که خوانده ، وکیل یا قائم مقام او، در هیچکدام از جلسات دادگاه، حضور نیافته و لایحه ای هم ارسال نکرده باشند.

حال اگر واخواهی به قصد اطاله دادرسی باشد، دادگاه آن شخص را براساس تبصره ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی مجازات می کند که این تبصره مقرر می دارد:« چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذاء طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.» بنابراین در صورتی دادگاه تشخیص دهد که هدف از واخواهی ایذا و اطاله دادرسی است، واخواه را به پرداخت جریمه به میزان سه برابر هزینه دادرسی محکوم می کند.

اعتراض به اطاله دادرسی

در بخش های قبلی گفته شد اطاله به معنای طولانی شدن غیرمعمولی فرایند دادرسی است حال پرسش اساسی این است که آيا بابت اطاله دادرسی می توان اعتراض نمود یا خیر که در پاسخ باید گفت که در حال حاضر اشخاص می توانند در این خصوص شکایت خود را برای رییس قوه قضاییه ارسال کنند که در این بخش به صورت مفصل مراحل اعتراض به اطاله دادرسی بیان می شود.

در ابتدا شخص باید در مرورگر خود سامانه سامع قوه قضاییه به نشانی same.eadl.ir را جستجو کرده تا وارد سامانه شود.

در مرحله بعدی، متقاضی باید، نام کاربری و رمز عبور سامانه ثنا خود را وارد نماید.

سپس یک رمز موقت به شماره تلفن همراه شخص ارسال می شود که لازم است آن را در کادر مربوطه وارد نماید.

سپس شخص یه صفحه جدیدی منتقل می شود که لازم است بر روی گزینه ثبت درخواست جدید کلیک کند.

در مرحله بعد، شخص باید نوع درخواست خود را اطاله دادرسی مشخص کرده و به طی نمودن مراحل اقدام نماید.

در نهایت شخص پس از تکمیل جزئیات و ثبت درخواست یک کد پیگیری دریافت می کند که از طریق این کد امکان پیگیری ارسال شکایت به رئیس قوه قضاییه وجود دارد. همچنین لازم به ذکر است که اشخاص علاوه بر سامانه سامع می توانند به صورت حضوری به اداره‌کل ارتباطات مردمی قوه قضاییه در خیابان ولی عصر تهران نبش پاستور، مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت و پیگری نمایند.

درخواست تسریع در رسیدگی به پرونده

در بخش ها قبلی پیرامون اطاله دادرسی و بهترین راهکارها برای کاهش و نحوه شکایت از این موضوع مطالبی ارائه گردید. حال در این بخش از مقاله به جهت آشنایی کاربران درخواست تسریع در رسیدگی به پرونده مورد بررسی قرار می گیرد که به شرح زیر است:

برای رسیدگی به یک پرونده نمی توان مهلت خاصی را در نظر گرفت اما اگر روند رسیدگی بیش از حد معمول باشد، اطاله دادرسی رخ می دهد و شخص برای این که دچار ضرر و زیان نشود از مرجع صالح می تواند تقاضا کند که فرایند رسیدگی را سریع تر انجام دهد.

برای درخواست تسریع در رسیدگی شخص یا وکیل وی می تواند به صورت حضوری با قاضی پرونده صحبت کند و یا شخص از طریق سامانه سامع، درخواست خود را مبنی بر اطاله دادرسی ثبت نماید. البته لازم به ذکر است که اشخاص می توانند درخواست تسریع در رسیدگی را در قالب یک لایحه به شعبه رسیدگی کننده و یا رییس دادگستری شهرستان مربوطه تقدیم نماید و یا با مراجعه به سامانه خدمات الکترونیک قضایی نسبت به ارسال لایحه به شعبه اقدام نماید.در ادامه راهنمای نحوه ثبت لایحه ارائه شده است.

به این منظور متقاضی ثبت لایحه باید ابتدا به سامانه خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و گزینه ورود به سامانه خدمات قضایی من را انتخاب نماید. 

در این قسمت فرد باید کد ملی و رمز شخصی خود را وارد نموده و بر روی گزینه مرحله بعد کلیک نماید.

در این قسمت یک رمز موقت بر روی تلفن همراه شخص ارسال می گردد که باید در کادر مربوطه وارد نموده و بر روی گزینه ورود به سامانه کلیک نماید.

پس از ورود به سامانه خدمات قضایی من، شخص باید گزینه "ثبت لایحه" را انتخاب نماید.

در این قسمت صفحه ای مطابق تصویر زیر نمایش داده می شود که شخص باید گزینه ثبت لایحه جدید را انتخاب کند.

در این قسمت کاربر باید گزینه "تقاضای تسریع در رسیدگی" را از بین گزینه های موجود انتخاب نماید.

در این بخش توافق نامه ای بر روی صفحه نمایش داده می شود که متقاضی باید آن را تایید نماید.

در این قسمت فرد باید شماره پرونده، ردیف فرعی، مرجع قضایی و تمام اطلاعات ستاره دار را مطابق با اطلاعات پرونده خود تکمیل نماید.

در نهایت اگر با وجود ارسال لایحه تسریع در رسیدگی همچنان تصمیم‌گیری نشد و رای پرونده صادر نشد، می‌توان به سرپرست مجتمع قضایی مراجعه نموده و با همراه داشتن یک پرینت از لایحه خود، موضوع را به وی اعلام کرد و تقاضای تصمیم‌ گیری سریع‌ تر را مطرح نمود. همچنین می‌ توان از طریق «سامانه سامع» نیز عملکرد قاضی مربوطه را گزارش داد.

نمونه لایحه برای اطاله دادرسی

لایحه سندی است که طرفین دعوا می توانند با استفاده از آن مطالبی را به اطلاع دادگاه برسانند. بنابراین اشخاص می توانند برای اطاله دادرسی لایحه تنظیم و به دادگاه تقدیم نمایند. حال در این بخش از مقاله به منظور آشنایی کاربران نمونه لایحه برای اطاله دادرسی بارگذاری شده است.

البته در این خصوص باید توجه داشت که در حال حاضر این امکان برای اشخاص فراهم شده است که از طریق بخش خدمات قضایی من در سایت adliran.ir لایحه خود را برای اطاله دادرسی و درخواست تسریع در روند رسیدگی را به راحتی ارسال نمایند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مشاوره اعتراض به اطاله دادرسی و نمونه لایحه آن در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مشاوره اعتراض به اطاله دادرسی و نمونه لایحه آن پاسخ دهند.