حق الثبت چیست

در پاسخ به سوال حق الثبت چیست؛ باید گفت که یکی از هزینه هایی که شخص در دفاتر اسناد رسمی در ازای ارائه خدماتی مانند ثبت کردن سند، ثبت املاک و غیره پرداخت می کند؛ حق الثبت است. تفاوت هزینه با حق التحریر اسناد مالی این است که حق الثبت به منظور ثبت کردن و حق التحریر برای تنظیم کردن اسناد دریافت می شود. 

مطابق با ماده 50 قانون دفاتر اسناد رسمی برای تنظیم و ثبت سند در دفاتر اسناد رسمی لازم است که چند نوع هزینه پرداخت شود که این هزینه ها شامل حق تحریر، حق ثبت، مالیات و حق تمبر و سایر وجوه و هزینه های لازم می شود. بنابراین؛ حق الثبت یکی از هزینه هایی است که شخص در دفاتر اسناد رسمی در ازای ارائه خدمات پرداخت می کند.

همچنین نرخ حق الثبت هر سال می تواند که تغییر پیدا کند و به همین خاطر ممکن است که بسیاری از اشخاص با میزان آن آشنایی نداشته باشند. لذا پرداختن به موضوع حق الثبت از جمله نحوه محاسبه و بررسی بخشنامه افزایش تعرفه آن حائز اهمیت است.

در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که حق الثبت چیست و نحوه محاسبه آن در دفاتر اسناد رسمی چگونه می باشد؛ به تفاوت هزینه حق الثبت و حق التحریر بپردازیم. سپس؛ در خصوص حق الثبت در اسناد مالی و وکالت فروش صحبت خواهیم کرد. در انتها، بخشنامه افزایش تعرفه حق التحریر دفاتر اسناد رسمی و بقایای ثبتی را بررسی خواهیم نمود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

حق الثبت چیست

یکی از وجوهی که توسط دفاتر اسناد رسمی از مراجعین اخذ می شود، حق الثبت است. حال در این میان ممکن است که در ذهن برخی از اشخاص، این سوال مطرح شود که منظور از حق الثبت چیست و تعریف آن چه می باشد، که پاسخ به این سوال به شرح زیر خواهد بود:

در ابتدا باید گفت که قانون گذار در باب هفتم قانون ثبت اسناد و املاک از مواد 118 تا 136 و ماده 57 آیین نامه قانون دفاتر اسناد رسمی را به مبحث حق الثبت اختصاص داده است. «حق الثبت» ترکیبی از دو کلمه است که در این مورد حق به معنای کارمزد و ثبت نیز به معنای نوشتن است. بر این اساس، حق الثبت وجهی است كه در ازای نوشتن و ثبت کردن سندی و به طور کلی در ازای خدمات به دفاتر اسناد رسمی پرداخت می شود؛ زیرا ثبت اسناد و ارائه خدمات در دفاتر اسناد رسمی رایگان نبوده و مسلتزم پرداخت هزینه می باشد.

همچنین در خصوص املاک باید گفت که حق الثبت حقی است که جهت ثبت ملک در دفتر املاک توسط اداره ثبت یا جهت ثبت معاملات و هرگونه اسناد در دفاتر اسناد رسمی از متعاملین توسط سردفتر یا جهت ثبت شرکت شرکت ها یا اختراعات از متقاضی دریافت می شود. بنابراین خود حق الثبت به چند نوع تقسیم می شود که شامل حق ثبت املاک، حق الثبت اسناد و حق الثبت اختراعات و . . . می شود.

نحوه محاسبه حق الثبت در دفاتر اسناد رسمی

همانطور که در بخش قبلی گفته شد؛ حق الثبت یکی از هزینه های ضروری برای ثبت کردن سند می باشد. حال سوال مهمی که در رابطه با این موضوع، مطرح می شود، این است که میزان و نحوه محاسبه حق الثبت در دفاتر اسناد رسمی به چه صورت خواهد بود که پاسخ آن به شرح زیر است: 

حق الثبت اسناد در دفاتر اسناد رسمی بر اساس مبلغ مندرج در سند، محاسبه و قابل دریافت خواهد بود که در این خصوص ماده 123 قانون ثبت بیان می کند: «تعرفه ثبت کلیه اسناد در دفاتر اسناد رسمی به میزان نیم درصد مبلغ مندرج در سند و در موارد اسنادی که موضوع آن ها انتقال منافع می باشد، هرگاه منافع به طور عمومی انتقال داده شود، حق الثبت از منافع ده ساله اخذ خواهد شد.» بنابراین میزان حق الثبت در دفاتر اسناد رسمی با توجه به موضوع سند متفاوت خواهد بود.

البته باید توجه داشت که در حال حاضر تعرفه حق الثبت تمام اسناد مالی از نیم درصد به یک درصد افزایش پیدا کرده است. نکته دیگر این است که حق الثبت اسناد در دفاتر اسناد رسمی قبل از ثبت سند توسط متقاضی به حساب خزانه واریز می گردد و در صورت انصراف متعاملین تا زمانی قابل استرداد است که دفتر به امضای متعاملین نرسیده باشد.

تفاوت هزینه حق الثبت و حق التحریر

بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که حق الثبت همان حق التحریر است؛ در حالی که این دو با یکدیگر تفاوت های اساسی دارند. از همین رو؛ به جهت آشنایی کاربران، این بخش از مقاله توضیحاتی در خصوص تفاوت هزینه حق الثبت و حق التحریر ارائه می گردد.

در مقام مقایسه حق الثبت و حق التحریر باید گفت که حق الثبت، هزینه ای است که برای ثبت کردن سند در دفتر اسناد رسمی پرداخت می شود؛ ولی حق التحریر هزینه ای است که برای تنظیم کردن سند در دفتر اسناد رسمی و به منظور جبران زحمت و دستمزد سردفتر می بایست که پرداخت شود. بنابراین شخص برای ثبت کردن و تنظیم سند باید دو هزینه جداگانه پرداخت کند.

همچنین پرداخت حق الثبت برعهده فروشنده است؛ ولی در خصوص حق التحریر خریدار و فروشنده به صورت مساوی عهده دار پرداخت این هزینه می شوند، ولی با این وجود دفاتر اسناد رسمی تمامی هزینه های مربوط به سند را از دو طرف معامله به صورت نصف نصف دریافت می کند.

نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که حق الثبت و حق التحریر نقطه اشتراکی هم با یکدیگر دارند. مانند این که در معاملات غیر منقول این دو هزینه، بر اساس ارزش معاملاتی ملک تعیین می شوند. در واقع بر اساس ماده 57 آیین نامه دفاتر اسناد رسمی، مبنای محاسبه حق التحریر معاملات قطعی غیر منقول در دفاتر اسناد رسمی بر اساس ارزش معاملاتی اعلامی از طرف وزارت امور اقتصاد و دارایی تعیین می شود. به عبارت دیگر؛ هزینه تنظیم سند در دفاتر اسناد رسمی بر اساس مبلغی است که اداره دارایی تعیین می کند.

حق الثبت اسناد مالی

در بخش های قبلی تعریف حق الثبت ارائه شد و بیان شد حق الثبت وجهی است كه در ازای نوشتن و ثبت کردن اسناد اعم از مالی یا غیرمالی به دفاتر اسناد رسمی پرداخت مي‏ شود. حال با توجه به توضیحات گقته شده، در این قسمت از مقاله، حق الثبت اسناد مالی مورد بررسی قرار می گیرد.

در ابتدا؛ باید گفت که منظور از اسناد مالی چه می باشد. در قانون تعریف دقیقی از این نوع سند ارائه نشده است. با این وجود به نظر می رسد که مقصود از اسناد مالی سندی باشد که در آن امضا کننده سند تعهد کرده که مبلغی را به شخص دیگر پرداخت می کند یا ضمانت پرداخت وجه را به عهده می گیرد و یا این که موضوع سند در مورد انتقال مالی به دیگری باشد. به عبارت دیگر سند مالی باید موضوع آن قابل ارزیابی و تقویم باشد و در غیر این صورت؛ باید آن سند را غیرمالی دانست.

حال پس از شناخت اسناد مالی در خصوص حق الثبت این اسناد باید گفت؛ همانطور در بخش های قبلی نیز اشاره شد؛ حق الثبت اسناد مالی به موجب ماده 123 قانون ثبت اسناد و املاک، نیم درصد مبلغ مندرج در سند است که در حال حاضر به یک درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین باید به این نکته توجه داشت که حق الثبت اسناد نیم درصد مبلغ مندرج در سند می باشد؛ ولی حق الثبت املاک بر اساس قیمت منطقه ای ارزش اعلامی وزارت امور اقتصاد و دارایی محاسبه می شود.

حق الثبت وکالت فروش 

در بخش های قبلی پیرامون حق الثبت، نحوه محاسبه و تفاوت آن با حق التحریر توضیحاتی ارائه گردید. حال در این قسمت از مقاله به این پرسش پاسخ داده می شود حق الثبت وکالت فروش چگونه است که پاسخ آن به صورت مفصل به شرح زیر می باشد:

منظور از وکالت فروش این است که فروشنده به دیگری اذن می دهد که به نیابت از او مالی را به فروش برساند. حال ممکن است که این وکالت نامه در دفترخانه به صورت رسمی تنظیم و صادر شود که در این خصوص لازم است که حق الثبت پرداخت گردد.

بنابراین اگر وکالت نامه ای با هدف انتقال یا فروش، تنظیم شود تعرفه حق‌ الثبت آن بر اساس مقررات قانونی تعیین می شود. تبصره 2 ماده 123قانون ثبت اسناد و املاک در این مورد بیان می کند: «حق‌ الثبت اسناد وکالت برای فروش وسایل نقلیه موتوری و ماشین‌ آلات راه‌ سازی و معدنی و کشاورزی و موتور سیکلت و نظایر آن‌ ها مطابق حق‌ الثبت سند قطعی آن‌ ها می‌ باشد.»

بنابراین بین حق الثبت وکالت فروش وسایل نقلیه و وکالت نامه غیر از فروش خودرو باید تفکیک قائل شد. در واقع مطابق با قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، برای وکالت در فروش خودرو و موتور سیکلت های ساخت داخل حق الثبت به میزان دو در هزار و برای خوردو و مورتورهای خارجی بیست در هزار دریافت می شود.

همچنین حق الثبت وکالت نامه به غیر از فروش خودرو بر اساس ماده یک قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین تعیین می شود. لازم به ذکر است که برای تنظیم وکالت فروش دفاتر ثبت اسناد رسمی مبلغی حدود 300 هزار تومان حق التحریر دریافت می کند. 

بخشنامه افزایش تعرفه حق التحریر دفاتر اسناد رسمی

اصولا حق التحریر دفاتر اسناد رسمی هر سال 4 سال یک بار مورد بازبینی قرار می گیرد؛ ولی در سال 1401 با پیشنهاد رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و موافقت رئیس قوه قضاییه، تعرفه حق التحریر سند رسمی افزایش پیدا کرد. حال به جهت آشنایی کاربران در قسمت زیر فایل بخشنامه افزایش تعرفه حق التحریر دفاتر اسناد رسمی بارگذاری شده است که می توانند با مطالعه از مفاد و جزئیات این بخشنامه مطلع شوند.

بنابراین؛ همانطور که مشاهده می شود برای حق التحریر اسناد معاملات غیرمنقول تا مبلغ دو میلیون ریال، باید مبلغ 160 هزار تومان پرداخته شود. همچنین یکی از خدمات ثبتی در دفاتر اسناد رسمی گواهی امضا است که این دفاتر برای حق التحریر آن مبلغ 60 هزار تومان دریافت می کنند.

بقایای ثبتی چیست

یکی از اصطلاحاتی که در قوانین ثبتی آمده، بقایای ثبتی است. این اصطلاح برای خیلی از افراد مبهم و نامفهوم است و ممکن است این سوال در ذهن عده ای ایجاد شود که منظور از بقایای ثبتی چیست؟ به همین منظور این بخش از مقاله، به بیان پاسخ این پرسش پرداخته شده است. 

در قوانین ثبتی تعریف دقیق و واضحی در خصوص بقایای ثبتی ارائه نشده است. فقط در چند ماده از جمله تبصره 1 ماده 17 قانون تعیین تکلیف وضعیت ثبتی اراضی و ساختمان های فاقد سند رسمی و ماده ۳ و تبصره قانون متمم قانون ثبت به عبارت بقایای ثبتی اشاره نموده است. با این وجود به نظر می رسد که منظور از بقایای ثبتی همان حق الثبت، ثبت ملک در دفتر املاک باشد.

همچنین بر اساس مواد ۱۰ الی ۲۱ قانون ثبت، به کلیه هزینه های مقدماتی مانند هزینه آگهی ها و حق الزحمه نماینده و نقشه بردار به جز هزینه های ایاب و ذهاب مهندسین و نماینده ثبت و هزینه ثبت ملک در دفتر املاک در اصطلاح حقوق ثبتی بقایا یا تتمه مخارج یا هزینه های ثبتی گفته می شود. البته عدم پرداخت بقایای ثبتی مانع از ثبت در دفتر املاک نمی شود؛ زیرا موضوع ثبت املاک برای دولت اهمیت به سزایی دارد. 

لازم به ذکر است که مبنای قانونی وصول بقایای ثبتی بند س ماده یک قانون وصول برخی از درآمدهای دولت است که مقرر می دارد: «برای ثبت ملک در دفتر املاک موضوع مواد (۱۱) و (۱۲) و (۱۱۹) قانون ثبت کلا” به ازاء هر ده هزار ریال یک هزار ریال دریافت می‌شود.‌ ملاک محاسبه حق‌ الثبت املاک، حداقل قیمت منطقه‌ ای و در نقاطی که قیمت منطقه‌ ای تعیین نشده؛ طبق برگ ارزیابی ادارات ثبت خواهد بود.»

باید توجه به این نکته داشت که حق الثبت زمانی از شخص دریافت می شود که کلیه عملیات مقدماتی ثبت ملک از جمله انتشار آگهی مقدماتی و نوبتی و تحدید حدود و غیره منتشر و به پایان رسیده باشد. همچنین پس از این که شخص حق الثبت را پرداخت کرد؛ ملک در دفتر املاک به ثبت می رسد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اطلاع از هزینه حق الثبت در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از هزینه حق الثبت پاسخ دهند.