پس گرفتن رضایت

پس گرفتن رضایت به معنای انصراف و پشیمانی شاکی از رضایت است که اصولا رجوع از آن در تمام پرونده های کیفری، حقوقی و حتی اعلام گذشت در کلانتری و دفترخانه اسناد رسمی مسموع نیست؛ مگر این که رضایت به صورت مشروط باشد که در این صورت می توان از شرط رجوع کرد و از رضایت خود عدول نمود.

قانون گذار جرایم را به دو دسته جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت تقسیم کرده است و مطابق با ماده 12 قانون آیین دادرسی کیفری؛ جرائم قابل گذشت جرائمی هستند که تعقیب متهم در این جرایم، فقط با شکایت شاکی شروع و در صورت گذشت او موقوف می‌ شود. بنابراین شاکی در تمام مراحل دادرسی می تواند که رضایت خود را اعلام کند.

اما گاهی اوقات ممکن است که شخص از رضایت خود پشیمان شده و به دنبال پس گرفتن آن باشد. به همین خاطر، اطلاع از جزئیات این موضوع از قبیل این که آیا امکان پس گرفتن رضایت و طرح شکایت مجدد در مراجع مختلف وجود دارد یا خیر؛ امری ضروری می باشد.

لذا، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که پس گرفتن رضایت به چه معناست و در پرونده های کیفری و حقوقی چگونه می باشد؛ به پس گرفتن رضایت در کلانتری و رضایت محضری بپردازیم. سپس در خصوص، نحوه پس گرفتن و عدول رضایت در شورای حل اختلاف صحبت خواهیم کرد و در انتها، شکایت مجدد پس از رضایت قطعی در دادگاه را بررسی خواهیم نمود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

پس گرفتن رضایت به چه معناست

امروزه پرونده های زیادی در مراجع قضایی به دلیل اعلام رضایت شاکی مختومه می شوند و در مورد آن قرار موقوفی تعقیب صادر می گردد. حال گاهی اوقات ممکن است که شاکی از رضایت خود پشیمان شده و برای پس گرفتن رضایت خود اقدام کند. به دلیل اهمیت این موضوع در این قسمت از مقاله در خصوص این پرسش که پس گرفتن رضایت به چه معناست؛ توضیحاتی ارائه می گردد که به شرح زیر است:

همانطور که گفته شد، در جرائم قابل گذشت شروع و ادامه تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت وی است. در واقع در جرم قابل گذشت، تعقیب متهم با شکایت شاکی شروع و در صورت گذشت او تعقیب و رسیدگی متوقف می شود. لازم به ذکر است که اگر شاکی در جرائم غیر قابل گذشت رضایت خود را اعلام کند، حسب مورد ممکن است که موجب تخفیف مجازات شود.

حال در خصوص پرسش فوق می توان گفت که پس گرفتن رضایت به معنای انصراف و پشیمانی شاکی از رضایت است. در واقع شاکی در این فرض، پس از اعلام رضایت، بنا به هر دلیلی پشیمان شده و از گذشت خود صرف نظر می کند که در این مورد با وجود شرایطی می تواند که رضایت خود را پس بگیرد.

لازم به ذکر است که عدول از رضایت می تواند به صورت شفاهی یا کتبی باشد و اگر که به صورت شفاهی رضایت خود را اعلام کند، باید این مورد صورت جلسه شود و به امضای شاکی برسد. توجه به این نکته ضروری است که پس گرفتن رضایت در همه پرونده ها ممکن نیست و در برخی از موارد قانون گذار صراحتا بیان کرده که عدول از رضایت امکان پذیر نمی باشد.

پس گرفتن رضایت در پرونده کیفری

در قسمت قبلی بیان کردیم که منظور از پس گرفتن رضایت این است که شخص از رضایت خود صرف نظر کند. حال در این قسمت از مقاله قصد داریم که پس گرفتن رضایت در پرونده کیفری را بررسی کرده و در این مورد نکاتی را توضیح دهیم که به شرح زیر می باشد:

در پرونده های کیفری شاکی نمی تواند که رضایت خود را پس بگیرد و ماده 101 قانون مجازات اسلامی نیز در این خصوص مقرر می دارد: «گذشت باید منجز باشد و به گذشت مشروط و معلق در صورتی ترتیب اثر داده می‌ شود که آن شرط یا معلق علیه تحقق یافته باشد. همچنین عدول از گذشت، مسموع نیست.»

بنابراین اصولا عدول از گذشت در مراجع کیفری پذیرفته نیست؛ مگر آن که وضعیت شاکی خصوصی پس از گذشت به نحوی تغییر یابد که با زمان اعلام گذشت؛ متفاوت گردد که در این صورت؛ برخی از مراجع کیفری با پس گرفتن رضایت شاکی موافقت می کنند. به عنوان مثال؛ پس از اعلام رضایت، آثار و صدمات شاکی معلوم گردد، در حالی که این وضع در زمان اعلام گذشت، وجود نداشته است.

لازم به ذکر است در صورتی که ولی دم پس از گذشت، اقدام به قصاص قاتل نماید، خودش قصاص می شود. ماده 364 قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر می دارد:« رجوع از گذشت پذیرفته نیست. اگر مجنیٌ علیه یا ولی دم، پس از گذشت، مرتکب را قصاص کند، مستحق قصاص است.»

 بنابراین؛ ولی دم پس از گذشت نمی تواند که خودش قاتل را مجازات کند. نکته دیگر این است در صورتی که شاکی برای رضایت خود شرطی مقرر کرده باشد؛ در فاصله میان رضایت و تحقق شرط می تواند که از اجرای شرط منصرف شده و تقاضای اجرای مجازات را کند و منعی در این مورد وجود ندارد. به عبارت دیگر؛ پس گرفتن رضایت ساده امکان پذیر نیست، ولی تحت شرایطی می توان رضایت مشروط را پس گرفت. 

پس گرفتن رضایت در پرونده حقوقی

در بخش قبلی توضیحاتی در خصوص رجوع از رضایت در مراجع کیفری ارائه گردید و بیان شد که اصولا عدول از گذشت در پرونده های کیفری پذیرفته نیست. حال پرسش اساسی این است که آیا در پرونده های حقوقی هم وضعیت به همین صورت است؟ به عبارت دیگر آیا امکان پس گرفتن رضایت در پرونده حقوقی وجود دارد؟

در ابتدا باید گفت که در پرونده های حقوقی طرفین دعوا در هر مرحله از دادرسی می توانند که نسبت به صلح و سازش اقدام کنند. سازش بین طرفین دعوا می تواند که در دفاتر اسناد رسمی یا دادگاه واقع شود. در دفتر اسناد رسمی سازش نامه رسمی تنظیم می شود و دادگاه هم بر مبنای این سازش نامه رسمی رسیدگی را خاتمه داده و گزارش اصلاحی صادر می کند.

همچنین اگر خواهان پرونده رضایت خود را در دادگاه اعلام کند؛ دادگاه بنابر مفاد سازش طرفین گزارش اصلاحی صادر می کند. بنابراین باید توجه داشت که گزارش اصلاحی دارای اعتبار امر مختومه است و اقامه دوباره و رسیدگی مجدد به آن دعوا فاقد وجاهت قانونی است و به همین خاطر شاکی نمی تواند که رضایت خود را پس بگیرد؛ مگر این که در دادگاه صالح دعوا ابطال گزارش اصلاحی را مطرح کند.

پس گرفتن رضایت در کلانتری

یکی از مراجعی که شخص شاکی می تواند رضایت خود را اعلام کند کلانتری است. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که آیا امکان پس گرفتن رضایت در کلانتری وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر آیا رجوع و پشیمانی از رضایت در کلانتری امکان پذیر است؟

در خصوص پرسش فوق می توان گفت که به استناد ماده 101 قانون مجازات اسلامی اصولا رضایت قابل رجوع نمی باشد و به همین خاطر پس از این که شاکی در کلانتری رضایت خود را به متهم اعلام کرد؛ نمی تواند آن را پس بگیرد و امکان به جریان انداختن مجدد پرونده وجود ندارد.

البته باید توجه شود که در این مورد هم باید بین رضایت ساده و رضایت مشروط تفکیک قائل شد. اگر شاکی در کلانتری به صورت کلی و بی قید و شرط رضایت داده باشد امکان پس گرفتن آن وجود ندارد؛ ولی اگر رضایت به صورت مشروط بوده و قرار بر انجام تعهداتی باشد؛ می تواند که از رضایت خود رجوع کند. 

به عنوان مثال اگر به دلیل نزاع در خیابان شخصی به ماشین دیگری آسیب وارد کند، شاکی در کلانتری می تواند در کلانتری رضایت خود را به شرط تعمیر ماشین اعلام کند؛ در این صورت، به دلیل این که رضایت مشروط است، می تواند که از آن رجوع کند.

پس گرفتن رضایت محضری

همانطور که در بخش های قبلی نیز گفته شد؛ شاکی می تواند در دفترخانه اسناد رسمی هم رضایت خود را اعلام کند و از نظر قانون گذار این رضایت دارای اعتبار می باشد. حال در این قسمت از مقاله؛ به بیان پس گرفتن رضایت محضری اختصاص داده شده است.

در ابتدا باید گفت که اشخاص در دفترخانه اسناد رسمی هم می توانند که رضایت خود را اعلام کنند. به عبارت دیگر در جرائم قابل گذشت؛ شاکی و متشاکی به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه می کنند و سپس شاکی با امضا رضایت نامه محضری، اقدام به حل و فصل دعوا خواهد کرد.

این رضایت نامه جز اسناد رسمی محسوب شده و اجرای آن مانند سایر اسناد لازم الاجرا از طریق ادارات ثبت اسناد به عمل می آید، ولی باید توجه داشت که در خصوص رضایت نامه محضری امکان پس گرفتن و رجوع از آن وجود ندارد و شاکی نمی تواند که مجددا علیه همان شخص، در مراجع قضایی دعوی اقامه کند.

نحوه پس گرفتن رضایت در شورای حل اختلاف 

در بخش های قبلی پیرامون رجوع از رضایت در پرونده کیفری، حقوقی، کلانتری و غیره توضیحاتی ارائه گردید. حال در این قسمت از مقاله؛ نحوه پس گرفتن رضایت در شورای حل اختلاف مورد بررسی قرار می گیرد تا کاربران از جزئیات این امر مطلع شوند.

در ابتدا باید گفت که شورای حل اختلاف مرجعی تحت نظارت قوه قضاییه است که نسبت به ایجاد صلح و سازش بین طرفین تلاش می کند. اگر در شورای حل اختلاف شاکی رضایت دهد؛ شورا گزارش اصلاحی صادر می کند و در این مورد پرونده به دادسرا ارجاع نمی شود. 

لازم به ذکر است که گزارش اصلاحی غیر قابل اعتراض و تجدید نظر خواهی و به عبارت دیگر، قطعی هستند. در شورای حل اختلاف اگر شاکی رضایت دهد و پرونده مختومه شده باشد؛ حق شکایت مجدد راجع به همان موضوع را ندارد؛ مگر اینکه بعد از اعلام رضایت آثاری ظاهر شود که نوع جرم ارتکابی را تغییر دهد که در این صورت، شخص می تواند رضایت خود را پس بگیرد. علاوه بر این، به تشخیص قاضی، در مواردی مثل رضایت به اجبار و فریب؛ شخص می تواند طرح شکایت کند.

شکایت مجدد پس از رضایت قطعی در دادگاه 

گاهی اوقات ممکن است پس از اعلام رضایت، شاکی به دلایل مختلف از جمله فریب در رضایت اقدام به شکایت مجدد در خصوص همان پرونده کند. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که امکان شکایت مجدد پس از رضایت قطعی در دادگاه وجود دارد یا خیر که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

همانطور که در بخش های قبلی نیز گفته شد؛ اصولا پس از اعلام رضایت شخص نمی تواند که مجدد در خصوص همان پرونده اقامه کند، اما این اصل یک استثنا هم دارد و تحت شرایطی شاکی پس از اعلام رضایت می تواند که همان پرونده را به جریان بیاندازد.

به عنوان مثال؛ اگر شخصی پس از اعلام رضایت در پرونده صدمات ناشی از تصادف خودش را نشان می دهد و در هنگام اعلام رضایت از این صدمات آگاه و مطلع نبوده یا رضایت به صورت اجبار، فریب بوده باشد؛ شخص می تواند که رضایت خود را پس بگیرد و این یک امر استثنائی است. لازم به ذکر است که اگر پس از تنظیم رضایت نامه شخص شاکی منکر آن شود، دادگاه در این مورد؛ ابتدا به اصالت آن رسیدگی می کند و در صورتی که اصالت رضایت نامه برای دادگاه محرز و مسلم شود؛ به آن ترتیب اثر می دهد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه عدول و پس گرفتن رضایت در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه عدول و پس گرفتن رضایت پاسخ دهند.