مسئولیت کیفری پرستاران

منظور از مسئولیت کیفری پرستار، پاسخگویی پرستاران در قبال ایراد صدمه و جنایت به بیماران است. البته برای این که پرستار را در جنایت های شبه عمدی مسئول دانست لازم است که شرایطی وجود داشته باشد که  از جمله این شرایط می توان به احراز تقصیر، نتیجه مجرمانه و رابطه سببیت اشاره کرد. همچنین حکم قانون و مجازات جنایت و صدمه به بیماران توسط پرستاران حبس یا دیه می باشد.

پرستاران از اعضای کادر درمان بوده و تعیین مسئولیت کیفری برای آن ها به منظور حفظ امنیت و سلامت بیماران حائز اهمیت است. همچنین این امر باعث می شود که پرستاران در انجام وظایف خود دقت داشته باشند و در صورت تخلف یا اشتباه نیز باید در مراجع قضایی پاسخگو باشند.

به همین جهت لازم است که پرستاران با موارد و شرایط تحقق مسئولیت کیفری آشنایی داشته باشند. زیرا اطلاع از قوانین مربوطه باعث می شود که پرستاران وظایف خود را به درستی انجام دهند و در انجام وظایف خود مرتکب خطا و اشتباهی نشوند. از همین رو پرداختن به جزئیات مسئولیت کیفری پرستاران امری ضروری می باشد.

در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که مسئولیت کیفری پرستاران چیست و شرایط تحقق آن چه می باشد به حکم قانون و مجازات پرستاران در صورت تحقق مسئولیت کیفری بپردازیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

مسئولیت کیفری پرستاران چیست

پرستار ها با سلامت و حیات انسان ها در ارتباط هستند و هرگونه خطا از جانب آن ها ممکن است موجب اتفاق جبران ناپذیری شود. به همین خاطر قانون گذار مسئولیت های سنگینی را بر عهده آن ها قرارداده است . حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که مسئولیت کیفری پرستاران چیست که پاسخ آن به شرح زیر است:

در ابتدا لازم است که توضیح داده شود، منظور از مسئولیت کیفری چیست. مسئولیت کیفری به معنای مجازات کردن مجرم است. در واقع اگر شخصی عملی انجام دهد که از منظر قانون جرم می باشد می بایست که عواقب رفتار مجرمانه خود را تحمل کرده و مجازات شود. البته باید توجه داشت که مسئولیت کیفری زمانی متوجه شخص می شود که وی عاقل و بالغ باشد.

حال در خصوص این پرسش که مسئولیت کیفری پرستاران چیست می توان گفت که پرستار نسبت به بیمار خود مسئول است و هرگونه سهل انگاری و قصور پرستار در قبال بیمار می تواند که موجبات ضمان او را فراهم آورد. بنابراین از آن جایی که غفلت و کوتاهی پرستار ممکن است موجب مشکلات و آسیب های جدی برای بیمار شود لازم است که در برابر آسیب و زیان های وارده پاسخگو باشد به همین علت داشتن مسئولیت کیفری برای تمام کادر درمان از جمله پرستار ضروری می باشد.

شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران

برای این که بتوان پرستار را مسئول شناخت و آن را مجازات کرد لازم است که در این مورد شرایطی وجود داشته باشد. حال ممکن برخی از اشخاص با شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران آشنایی نداشته باشند که به همین جهت در این بخش از مقاله توضیحات مفصلی در این خصوص ارائه می گردد.  

پرستار ممکن است مرتکب جرائم عمدی، شبه عمدی و یا قتل خطای محض شود. جرائم عمدی زمانی محقق می شود که عمدا کاری را انجام دهد که نوعا کشنده بوده یا قصد کشتن بیمار را داشته باشد. مانند آن که پرستار به قصد کشتن بیمار به وی داروی مسموم تزریق نماید.  همچنین اگر پرستار نه قصد فعل و نه قصد نتیجه مجرمانه را داشته باشد مرتکب جنایت خطای محض شده است البته این نوع از جنایت به ندرت اتفاق می افتد.

موانع مسئولیت کیفری در جرم قتل پرستاران در جرائم غیر عمدی؛ وجود 3 عنصر، فعل مجرمانه، نتیجه مجرمانه و رابطه سببیت ضروری می باشد. در واقع باید میان تقصیر پرستار و نتیجه حاصله رابطه سببیت وجود داشته باشد. به استناد ماده 2 قانون مجازات اسلامی باید گفت که هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود. لذا قصور پرستاران هم ممکن است که به صورت فعل یا ترک فعل باشد به عنوان مثال اگر پرستار یک داروی اشتباهی به بیمار تزریق کند قصور وی از طریق فعل و اگر پرستار به وظیفه قانونی خود که همان مراقبت از بیمار است عمل نکرده باشد و این عمل منجر به صدمه یا مرگ بیمار شود مرتکب تقصیر از طریق ترک فعل شده و باید پاسخگو باشد.

در این خصوص باید بین چند فرض تفکیک قائل شد . اول این که اگر پزشک دستور اشتباه در مورد بیمار دهد ولی پرستار از اشتباه بودن آن آگاه نباشد، در این صورت خود پزشک مسئول می باشد ولی اگر پرستار از اشتباه بودن دستور آگاه باشد، پرستار به عنوان سبب اقوی از مباشر مسئول خواهد بود. در واقع پرستار در این فرض سبب می باشد ولی چون تاثیر رفتار آن به نسبت پزشک(مباشر) بیشتر است لذا باید او را مسئول دانست.

حکم قانون در مسئولیت کیفری پرستاران

برای این که بتوان پرستار را مسئول شناخت و آن را مجازات کرد لازم است که در این مورد شرایطی وجود داشته باشد. حال ممکن برخی از اشخاص با شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران آشنایی نداشته باشند که به همین جهت در این بخش از مقاله توضیحات مفصلی در این خصوص ارائه می گردد.  

پرستار ممکن است مرتکب جرائم عمدی، شبه عمدی و یا قتل خطا محض شود. جرائم عمدی زمانی محقق می شود که عمدا کاری را انجام دهد که نوعا کشنده بوده یا قصد کشتن بیمار را داشته باشد. مانند آن که پرستار به قصد کشتن بیمار به وی داروی مسموم تزریق نماید.  همچنین اگر پرستار نه قصد فعل و نه قصد نتیجه مجرمانه را داشته باشد مرتکب جنایت خطای محض شده است البته این نوع از جنایت به ندرت اتفاق می افتد .

قصور پرستار در هر صورت از جرایم شبه عمد است و برای تحقق مسئولیت کیفری پرستاران در جرائم غیر عمدی؛ وجود 3 عنصر، فعل مجرمانه، نتیجه مجرمانه و رابطه سببیت ضروری می باشد. در واقع باید میان تقصیر پرستار و نتیجه حاصله رابطه سببیت وجود داشته باشد. به استناد ماده 2 قانون مجازات اسلامی باید گفت که هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود.

لذا قصور پرستاران هم ممکن است که به صورت فعل یا ترک فعل باشد به عنوان مثال اگر پرستار یک داروی اشتباهی به بیمار تزریق کند قصور وی از طریق فعل و اگر پرستار به وظیفه قانونی خود که همان مراقبت از بیمار است عمل نکرده باشد و این عمل منجر به صدمه یا مرگ بیمار شود مرتکب تقصیر از طریق ترک فعل شده و باید پاسخگو باشد.

لازم به ذکر است که بر اساس تبصره ماده 145 قانون مجازات اسلامی تقصیر می تواند مصادیق متعددی داشته باشد که شامل بی مبالاتی، بی احتیاطی، عدم مهارت، عدم رعایت مقررات و نظامات دولتی می شود. بی مبالاتی به این معنی است کاری را که انتظار انجام آن از پرستار می رود، ترک کند مانند این که بیمار دچار خونریزی غیر متعارفی شود ولی پرستار در این مورد هیچ اقدامی نکند.

مصداق دیگر از تقصیر، بی احتیاطی است که منظور از آن این است که پرستار کاری انجام دهد که از نظر اصول پزشکی نباید انجام می داد مانند  اینکه پرستار بیش از دوز تجویز شده به بیمار دارو تزریق کند. مورد بعدی مربوط به عدم مهارت است بدین معنا که پرستار هیچ علم و تخصصی برای انجام کارهای مربوط به بیمار نداشته باشد. از طرف دیگر در مورد عدم رعایت مقررات و نظامات دولتی هم می توان به این مورد اشاره کرد که پرستار به آیین نامه ها، بخش نامه ها، دستورالعمل های مقامات اداری ما فوق، نظام پزشکی و غیره توجه نکند.

عنصر بعدی مربوط به نتیجه مجرمانه است. یعنی پرستار بعد از این که رفتارهای مجرمانه فوق را انجام داد، باید عملش منتهی به صدمه یا مرگ بیمار شود تا بتوان برای تعقیب کیفری او اقدام کرد. همچنین عنصر دیگری که باید احراز شود رابطه سببیت است یعنی دادگاه باید مشخص کند که فوت یا صدمه بیمار به دلیل تقصیر و کوتاهی پرستار بوده است و اگر پرستار در انجام وظایف خودش کوتاهی نمی کرد، بیمار هرگز فوت نمیکرد یا آسیب سیبی نمی دید. 

مجازات پرستاران در صورت تحقق مسئولیت کیفری

 همانطور که در بخش های قبلی نیز گفته شد قصور پرستاران درانجام وظایف محوله ممكن است که باعث ایراد صدمه غیرعمدی بدنی یا قتل غیرعمدی گردد. حال در این بخش از مقاله مجازات پرستاران در صورت تحقق مسئولیت کیفری مورد بررسی قرار می گیرد.

اگر پرستاران در انجام وظیفه خود کوتاهی و سهل انگاری کنند و به همین دلیل به بیمار صدمه وارد شود یا فوت کند، این جنایت شبه عمدی محسوب می شود. بند پ ماده 291 قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر می دارد:« هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده یا نظیر آن مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد، آن جنایت شبه عمدی محسوب می شود.»

ضمانت اجرای قصور پرستاری که در انجام وظیفه کوتاهی کرده و منتهی به مرگ شده در ماده 616 قانون مجازات اسلامی تعیین شده است که این ماده بیان می کند:« در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.» 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مسئولیت کیفری پرستاران در کانال تلگرام کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مسئولیت کیفری پرستاران پاسخ دهند.