رد مال و رد مثل مال یعنی چه

وقتی مالی که در مالکیت دیگری است، به طریق غیر قانونی یا بدون اجازه فرد، مورد تصرف دیگری قرار بگیرد، می توان از متصرف غیر قانونی شکایت کرد. دادگاه، در حکم خود، متصرف غیر قانونی را محکوم به رد مال می کند که در صورت نبود آن، دادگاه حکم به رد مثل مال یا پرداخت قیمت آن به نرخ روز می دهد.

یکی از مهم ترین حقوقی که افراد دارند ، مالکیت آنها نسبت به اموالشان است. مالکیت، حقی است که قانون گذار به افراد داده است تا بتوانند نسبت به اموال خود، اعم از اموال منقول و اموال غیر منقول ، اعمال اراده و تصرف کنند . حال، اگر کسی بدون اجازه و رضایت مالک، اقدام به استفاده از مال و تصرف در آن کند، طبق قانون با او برخورد خواهد شد .

در این موارد، فرد، یا مرتکب یک جرمی، مثل سرقت شده است یا به یک عمل غیر قانونی حقوقی، مثل انجام معامله فضولی اقدام کرده است. در هر دوی این موارد بعد از ثبت شکایت نامه یا دادخواست در دادگاه صالح، توسط بزه دیده یا متضرر از جرم، دادگاه به موضوع رسیدگی می کند و حکم می دهد که مال گرفته شده از دیگری به صاحبش برگردانده شود.

بنابراین، در این مقاله، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که رد مال یعنی چه؟ سپس، در ادامه مفهوم رد مثل مال و رد قیمت مال را بررسی کنیم و نهایتا، نحوه محاسبه رد مال به نرخ روز را توضیح خواهیم داد. اگر در خصوص رد مال سوالاتی دارید، در این مقاله، همراه ما باشید.

رد مال یعنی چه ؟

همانطور که گفته شد، وقتی مالی که در مالکیت یک شخص است، به طریق غیر قانونی یا بدون اجازه فرد ، مورد تصرف دیگری قرار بگیرد، می توان از متصرف غیر قانونی شکایت کرد و او را ملزم به پس دادن مال نمود. در این موارد، زمانی که شکایت در دادگاه بررسی می شود، دادگاه، متصرف غیر قانونی را محکوم به رد مال می کند. 

فردی که به طور غیر قانونی، مال دیگری را برداشته است ، علاوه بر جبران خسارت و ضرری که به دیگری وارد کرده است ( که بسته به نوع آن متفاوت است ) باید مال را هم به صاحب اصلی آن برگرداند . بنابراین رد مال، یعنی برگرداندن مال . حال سوالی که پیش می آید، این است که اگر مال از بین رفته باشد و امکان برگرداندن آن نباشد، باید چه کرد؟

 در ابتدا، باید به این موضوع اشاره کرد برای آن که مثل مال رد شود. لزوما باید مال مثلی باشدو اشباه و نظایر آن وجود داشته باشد. همچنین، در صورتی که مال مورد سرقت و غصب شده، تلف شده باشد و یا به اصل آن دسترسی نباشد، دادگاه در این حالت، حکم به رد مثل یا قیمت آن مال می دهد. به عنوان مثال، سارقی موتور سیکلت شخصی را دزدیده است. سپس دادگاه، سارق را محکوم به رد مال می کند، اما چون موتور سیکلت به فروش رسیده است، اصل آن موجود نمی باشد؛ در این حالت، متهم باید مثل موتور سیکلت را تحویل بدهد و در صورتی که مثل مال نیز موجود نباشد، قیمت مال به نرخ روز، محاسبه شده و باید پرداخت شود.

شرایط رد مثل مال چیست

در بخش قبل، توضیح دادیم که اگر عین مال، موجود باشد، دادگاه، سارق را ملزم به رد عین آن می کند. اما در مواردی ممکن است مال مورد سرقت، از بین رفته باشد. به عنوان مثال، کسی دستبند طلایی را از شخصی دزیده است. در این حالت، سارق علاوه بر اینکه محکوم به تحمل مجازات سرقت می شود، باید مال مسروقه را هم به صاحبش پس بدهد.

حال، اگر سارق، دستبند را بعد از سرقت، فروخته باشد، دیگر دستبند وجود ندارد که بتواند آن را برگرداند . در این حالت، دادگاه، سارق یا شخصی که مال را به صورت غیر قانونی تصرف کرده است را محکوم به رد مثل آن مال می کند. اما در صورتی که سارق، قادر به رد مثل مال، نباشد، باید قیمت آن را پرداخت کند. 

علاوه بر شرط عدم دسترسی به مال برای رد آن، باید شرط دیگری نیز وجود داشته باشد تا بتوان مثل آن را رد کرد و آن، این است که مال لزوما باید مثلی باشد. به موجب، تعریفی که قانون مدنی از مال مثلی ارائه داده است، مال مثلی، عبارت از مالی است که اشباه و نظایر آن نوعا زیاد و شایع باشد. بنابراین، اگر مالی دارای مثل و مشابه نباشد، تا رد شود، در این حالت، باید تدبیر دیگری در نظر گرفت.

شرایط رد قیمت مال چیست

در بخش های قبل، توضیح دادیم که دادگاه، فرد سارق را در مرحله اول، ملزم به رد مال می کند و در صورتی که دسترسی به مال ممکن نباشد، او را ملزم به مثل مال می کند. اما حالتی را فرض کنید، که دسبتند طلایی به سرقت رفته و دستبند مسروقه، دارای ساخت و ویژگی هایی بوده است که مثل آن وجود ندارد و برای محکوم، امکان رد مثل مال وجود ندارد.

در این وضعیت، در صورتی که اثبات شود که امکان فراهم کردن مثل مال وجود ندارد، محکوم باید قیمت مال را به صاحب مال بپردازد. به این حالت رد قیمی مال یا رد قیمت مال می گویند . باید به این نکته اشاره شود که در رد قیمت مال، قیمت روز مال ملاک پرداخت است و نه قیمت مال در زمان سرقت و تصرف غیر قانونی آن. که این حکم موضوع در ماده 312 قانون مدنی، ارائه شده است. به موجب این ماده: " هر گاه مال مغصوب، مثلی بوده و مثل آن پیدا نشود، غاصب باید قیمت حین الادا را بدهد و اگر مثل، موجود بوده و از مالیت افتاده باشد باید آخرین قیمت آن را بدهد."

نحوه محاسبه رد مال به نرخ روز

در بخش های قبل گفتیم که در رد مال، اگر عین موجود باشد، باید عین مال رد بشود و در صورت تعذر و اتلاف مال ، مثل آن باید تحویل داده شود و در نبود مثل آن، قیمت مورد حکم، باید رد شود. از این رو در اجرای حکم، چون مسئله تخصصی بوده و تعیین قیمت نیاز به نظر کارشناس دارد، برای محاسبه رد مال به قیمت روز باید یک کارشناس مربوط به مال آن را بررسی نماید.

یعنی اگر دستبند طلا در سال 1397 سرقت شده است و سه سال بعد پیدا شود. در این حالت برای پرداخت قیمت آن، یک فرد متخصص در زمینه فروش طلا، قیمت دستبند رو با توجه با نرخ روز طلا و ویژگی های دستبند محاسبه کرده سپس سارق مکلف است قیمت روز دسبتند را پرداخت کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد رد مال و رد مثل مال در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون رد مال و رد مثل مال پاسخ دهند .